DOI Artikel:
Gębarowicz, Mieczysław: Dzieła złotnictwa polskiego pochodzenia w skarbcu zamku królewskiego w Monachium
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.17922#0309
MIECZYSŁAW GĘBAROWICZ
DZIEŁA ZŁOTNIGTWA POLSKIEGO POCHODZENIA
W SKARBCU ZAMKU KRÓLEWSKIEGO
W MONACHIUM
Skarbce domów panujących, które — obok zbiorów kościelnych — sta-
nowią najdawniejsze zaczątki muzeów, budziły zawsze i budzić będą żywe
zainteresowanie historyka sztuki i kultury. Przy swym specyficznym charakterze
i braku wszelkich zainteresowań antykwarycznych, towarzyszących ich pow-
staniu i narastaniu, posiadają skarbce prywatne tę niezwykłą zaletę, iż gro-
madzą zabytki bezwzględnie autentyczne, a w większości wypadków dające
się dziś jeszcze powiązać z pewnymi określonymi postaciami względnie fak-
tami historycznymi. W stosunkach polskich, gdzie tragiczny przebieg dziejów
dawnej Rzeczypospolitej spowodował często bezpowrotne rozproszenie i za-
przepaszczenie dawnych skarbców, uwaga badaczy z konieczności zwracać
się musi na zbiory dynastii obcych, zwłaszcza zaś tych, z którymi Polska na
przestrzeni wieków pozostawała w bliższych związkach. Do dynastii tych na-
leżeli w pierwszym rzędzie Wittelsbachowie, zarówno w swej linii bawarskiej,
jak i palaiynackiej. Ściślejsze ich stosunki z Polską, zainicjowane w r. 1475
małżeństwem Jadwigi Jagiellonki, córki Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety
Rakuskiej, z Jerzym z Landshut, przetrwały aż do początków w. XVIII i od-
biły się nawet echem w polityce czy to dzięki wysuwaniu kandydatury elek-
torów Palatynatu do korony polskiej, czy też długotrwałymi sporami wewnętrz-
nymi o tzw. «dobra neuburskie», które od Radziwiłłów przeszły do młodszej
linii Wittelsbachów. Stosunki te znajdowały konkretny wyraz w normalnej
wymianie podarków1 między dworami oraz w małżeństwach częstych zwłasz-
cza w drugiej połowie w. XVII. Te ostatnie interesują nas tutaj szczególnie,
gdyż dzięki nim wyszły z Polski z wyprawami narzeczonych olbrzymie skarby,
dzieła sztuki i rzemiosła artystycznego, których nikłe resztki są przedmiotem
niniejszego artykułu.
Listę wspomnianych małżeństw w w. XVII otwiera Anna Katarzyna
Konstancja, jedyna córka Zygmunta III, która w r. 1642 wyszła za mąż za
Filipa Wilhelma z Neuburga, późniejszego elektora Palatynatu2. Otrzymała
ona i wywiozła z Polski olbrzymi posag i wyprawę, obliczane — bez sum nea-
politańskich — z których odsetki pobierali Wittelsbachowie do połowy w. XVIII,
i szeregu innych prerogatyw z tytułu sukcesji — na cztery miliony. Składały
się na nie: posag w gotówce w wysokości 243.333 talarów, klejnoty osobiste,
które —jak zachowany spis 3 wykazuje, przedstawiały wartość 443.289 1/3
talarów, a dalej srebra stołowe, ocenione w intercyzie ślubnej na 100.000 ta-
larów, sprzęty, obrazy, gobeliny i kobierce. Spisów ich, poza klejnotami —
299
DZIEŁA ZŁOTNIGTWA POLSKIEGO POCHODZENIA
W SKARBCU ZAMKU KRÓLEWSKIEGO
W MONACHIUM
Skarbce domów panujących, które — obok zbiorów kościelnych — sta-
nowią najdawniejsze zaczątki muzeów, budziły zawsze i budzić będą żywe
zainteresowanie historyka sztuki i kultury. Przy swym specyficznym charakterze
i braku wszelkich zainteresowań antykwarycznych, towarzyszących ich pow-
staniu i narastaniu, posiadają skarbce prywatne tę niezwykłą zaletę, iż gro-
madzą zabytki bezwzględnie autentyczne, a w większości wypadków dające
się dziś jeszcze powiązać z pewnymi określonymi postaciami względnie fak-
tami historycznymi. W stosunkach polskich, gdzie tragiczny przebieg dziejów
dawnej Rzeczypospolitej spowodował często bezpowrotne rozproszenie i za-
przepaszczenie dawnych skarbców, uwaga badaczy z konieczności zwracać
się musi na zbiory dynastii obcych, zwłaszcza zaś tych, z którymi Polska na
przestrzeni wieków pozostawała w bliższych związkach. Do dynastii tych na-
leżeli w pierwszym rzędzie Wittelsbachowie, zarówno w swej linii bawarskiej,
jak i palaiynackiej. Ściślejsze ich stosunki z Polską, zainicjowane w r. 1475
małżeństwem Jadwigi Jagiellonki, córki Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety
Rakuskiej, z Jerzym z Landshut, przetrwały aż do początków w. XVIII i od-
biły się nawet echem w polityce czy to dzięki wysuwaniu kandydatury elek-
torów Palatynatu do korony polskiej, czy też długotrwałymi sporami wewnętrz-
nymi o tzw. «dobra neuburskie», które od Radziwiłłów przeszły do młodszej
linii Wittelsbachów. Stosunki te znajdowały konkretny wyraz w normalnej
wymianie podarków1 między dworami oraz w małżeństwach częstych zwłasz-
cza w drugiej połowie w. XVII. Te ostatnie interesują nas tutaj szczególnie,
gdyż dzięki nim wyszły z Polski z wyprawami narzeczonych olbrzymie skarby,
dzieła sztuki i rzemiosła artystycznego, których nikłe resztki są przedmiotem
niniejszego artykułu.
Listę wspomnianych małżeństw w w. XVII otwiera Anna Katarzyna
Konstancja, jedyna córka Zygmunta III, która w r. 1642 wyszła za mąż za
Filipa Wilhelma z Neuburga, późniejszego elektora Palatynatu2. Otrzymała
ona i wywiozła z Polski olbrzymi posag i wyprawę, obliczane — bez sum nea-
politańskich — z których odsetki pobierali Wittelsbachowie do połowy w. XVIII,
i szeregu innych prerogatyw z tytułu sukcesji — na cztery miliony. Składały
się na nie: posag w gotówce w wysokości 243.333 talarów, klejnoty osobiste,
które —jak zachowany spis 3 wykazuje, przedstawiały wartość 443.289 1/3
talarów, a dalej srebra stołowe, ocenione w intercyzie ślubnej na 100.000 ta-
larów, sprzęty, obrazy, gobeliny i kobierce. Spisów ich, poza klejnotami —
299