DOI Artikel:
Walanus, Wojciech: Nieznany relief z przedstawieniem Mszy św. Grzegorza z katedry łacińskiej we lwowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22261#0183
Nieznany relief z przedstawieniem Mszy św. Grzegorza z katedry łacińskiej we Lwowie
181
malarzy, zaś o rzeźbiarzach źródła milczą31. Społecznym zapleczem dla środowiska
artystycznego (i jednocześnie gwarantem jakości wyrobów) w każdym mieście był
cech, tymczasem we Lwowie pierwsze wiadomości o samodzielnej organizacji malarzy
pochodzą dopiero z końca w. XVI, snycerze zaś jeszcze w następnym stuleciu nale-
żeli do cechu stolarzy bądź murarzy32. U schyłku średniowiecza bardziej prestiżowe
zamówienia - a do takich należało przecież wyposażenie katedry - kierowano więc
zapewne do artystów działających w innych miastach, przede wszystkim w Krako-
wie, ważnym centrum późnogotyckiego malarstwa i rzeźby. W r. 1473 przywieziono
stamtąd do Lwowa krucyfiks, przeznaczony na belkę tęczową katedry łacińskiej (obec-
nie w kaplicy Chrystusa Ukrzyżowanego)33. W tym samym krakowskim warsztacie
wykonano inny krucyfiks, znajdujący się obecnie w jednym z późnobarokowych
ołtarzy bocznych lwowskiego kościoła Bernardynów34. Przykłady importowanych
z Krakowa rzeźb późnogotyckich odnaleźć można także na zachodnich krańcach
dawnego województwa ruskiego35.
Trzeba też podkreślić, że ówczesna stolica Królestwa Polskiego była geograficznie
najbliższym ośrodkiem artystycznym, w którym mogłyby powstać - i zapewne po-
wstawały - dzieła o stylu porównywalnym z naszym reliefem. W Krakowie bowiem
w szczególny sposób doszło do zetknięcia się tradycji późnogotyckiej z renesansem. Od
początku w. XVI pracowali tu włoscy kamieniarze oraz malarze z Niemiec, reprezen-
tujący nowy styl (np. Michał Lancz z Kitzingen, Hans Durer); wiele dzieł zamawiano
też w Norymberdze (np. płyty nagrobne z pracowni Vischerów). Zatrudnianie przez
Franciszka Florentczyka pomocników z Węgier przyczyniło się do wykształcenia
specyficznych form „mieszanych” w rzeźbie kamiennej36. O stosowaniu renesansowej
ornamentyki przez cechowych snycerzy krakowskich świadczy poliptyk św. Stanisława
w Wieniawie, datowany na rok 154437. Podobnych dzieł było zapewne więcej i mogły
się one pojawić wcześniej, w 3. dekadzie w. XVI. W tym czasie arabeski i motywy
31 Zob. W. Łoziński, O malarzach lwowskich, „Sprawozdania Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce”,
4,1889, s. LVIII-LIX; F. Bostel, Z dziejów malarstwa lwowskiego, ibidem, 5,1896, s. 157.
32 T. Mańkowski, Lwowski cech malarzy w XVI i XVII wieku, Lwów 1936, s. 23,27; idem, Dawny Lwów jego
sztuka i kultura artystyczna, Londyn 1974, s. 194.0 przynależności cechowej snycerzy: Ł. Charewiczowa,
Lwowskie organizacje zawodowe za czasów Polski przedrozbiorowej, Lwów 1929, s. 146.
33 T. Mańkowski, Do dziejów rzeźby późnogotyckiej (Miklas Haberschrack), „PKHS”, 8,1946, s. 253;
D. Horzela, Między liryzmem a ekspresję - rzeźba w Małopolsce przed Witem Stwoszem 1450-1477,
[w:] Wokół Wita Stwosza. Katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, red. D. Horzela,
A. Organisty, Kraków 2005, s. 26.
34 Zob. J. Sito, Thomas Hutter (1696-1745) rzeźbiarz późnego baroku, Warszawa-Przemyśl 2001,
s. 276, ii. 63.
35 Np. krucyfiksy w dawnym kościele Bożogrobców w Przeworsku oraz w kaplicy Fredrów w Przemy-
ślu, zob. W. Walanus, Chrystus Ukrzyżowany, [w:] Wokół Wita Stwosza..., nr kat. III/8, s. 107-109;
KZSP, t. 10, Miasto Przemyśl, cz. 1, Zespoły sakralne, opr. P. Krasny, J. Sito, Warszawa 2004, s. 27,
ii. 448.
36 Przykłady wymienia i analizuje A. Fischinger, Nagrobek Olbrachta i początki rzeźby renesansowej
w Polsce, [w:] Renesans. Sztuka i ideologia. Warszawa 1976, s. 459-465.
37 M. Walicki, Renesansowy poliptyk Wieniawski, Warszawa 1960, zwł. s. 6. Na temat ornamentyki
nastawy zob. W. Walanus, Późnogotycka rzeźba drewniana w Małopolsce 1490-1540, Kraków
2004 (mpis pracy doktorskiej w BJ), s. 239-241.
181
malarzy, zaś o rzeźbiarzach źródła milczą31. Społecznym zapleczem dla środowiska
artystycznego (i jednocześnie gwarantem jakości wyrobów) w każdym mieście był
cech, tymczasem we Lwowie pierwsze wiadomości o samodzielnej organizacji malarzy
pochodzą dopiero z końca w. XVI, snycerze zaś jeszcze w następnym stuleciu nale-
żeli do cechu stolarzy bądź murarzy32. U schyłku średniowiecza bardziej prestiżowe
zamówienia - a do takich należało przecież wyposażenie katedry - kierowano więc
zapewne do artystów działających w innych miastach, przede wszystkim w Krako-
wie, ważnym centrum późnogotyckiego malarstwa i rzeźby. W r. 1473 przywieziono
stamtąd do Lwowa krucyfiks, przeznaczony na belkę tęczową katedry łacińskiej (obec-
nie w kaplicy Chrystusa Ukrzyżowanego)33. W tym samym krakowskim warsztacie
wykonano inny krucyfiks, znajdujący się obecnie w jednym z późnobarokowych
ołtarzy bocznych lwowskiego kościoła Bernardynów34. Przykłady importowanych
z Krakowa rzeźb późnogotyckich odnaleźć można także na zachodnich krańcach
dawnego województwa ruskiego35.
Trzeba też podkreślić, że ówczesna stolica Królestwa Polskiego była geograficznie
najbliższym ośrodkiem artystycznym, w którym mogłyby powstać - i zapewne po-
wstawały - dzieła o stylu porównywalnym z naszym reliefem. W Krakowie bowiem
w szczególny sposób doszło do zetknięcia się tradycji późnogotyckiej z renesansem. Od
początku w. XVI pracowali tu włoscy kamieniarze oraz malarze z Niemiec, reprezen-
tujący nowy styl (np. Michał Lancz z Kitzingen, Hans Durer); wiele dzieł zamawiano
też w Norymberdze (np. płyty nagrobne z pracowni Vischerów). Zatrudnianie przez
Franciszka Florentczyka pomocników z Węgier przyczyniło się do wykształcenia
specyficznych form „mieszanych” w rzeźbie kamiennej36. O stosowaniu renesansowej
ornamentyki przez cechowych snycerzy krakowskich świadczy poliptyk św. Stanisława
w Wieniawie, datowany na rok 154437. Podobnych dzieł było zapewne więcej i mogły
się one pojawić wcześniej, w 3. dekadzie w. XVI. W tym czasie arabeski i motywy
31 Zob. W. Łoziński, O malarzach lwowskich, „Sprawozdania Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce”,
4,1889, s. LVIII-LIX; F. Bostel, Z dziejów malarstwa lwowskiego, ibidem, 5,1896, s. 157.
32 T. Mańkowski, Lwowski cech malarzy w XVI i XVII wieku, Lwów 1936, s. 23,27; idem, Dawny Lwów jego
sztuka i kultura artystyczna, Londyn 1974, s. 194.0 przynależności cechowej snycerzy: Ł. Charewiczowa,
Lwowskie organizacje zawodowe za czasów Polski przedrozbiorowej, Lwów 1929, s. 146.
33 T. Mańkowski, Do dziejów rzeźby późnogotyckiej (Miklas Haberschrack), „PKHS”, 8,1946, s. 253;
D. Horzela, Między liryzmem a ekspresję - rzeźba w Małopolsce przed Witem Stwoszem 1450-1477,
[w:] Wokół Wita Stwosza. Katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, red. D. Horzela,
A. Organisty, Kraków 2005, s. 26.
34 Zob. J. Sito, Thomas Hutter (1696-1745) rzeźbiarz późnego baroku, Warszawa-Przemyśl 2001,
s. 276, ii. 63.
35 Np. krucyfiksy w dawnym kościele Bożogrobców w Przeworsku oraz w kaplicy Fredrów w Przemy-
ślu, zob. W. Walanus, Chrystus Ukrzyżowany, [w:] Wokół Wita Stwosza..., nr kat. III/8, s. 107-109;
KZSP, t. 10, Miasto Przemyśl, cz. 1, Zespoły sakralne, opr. P. Krasny, J. Sito, Warszawa 2004, s. 27,
ii. 448.
36 Przykłady wymienia i analizuje A. Fischinger, Nagrobek Olbrachta i początki rzeźby renesansowej
w Polsce, [w:] Renesans. Sztuka i ideologia. Warszawa 1976, s. 459-465.
37 M. Walicki, Renesansowy poliptyk Wieniawski, Warszawa 1960, zwł. s. 6. Na temat ornamentyki
nastawy zob. W. Walanus, Późnogotycka rzeźba drewniana w Małopolsce 1490-1540, Kraków
2004 (mpis pracy doktorskiej w BJ), s. 239-241.