DOI Artikel:
Krasny, Piotr: Podwójne zwierciadło czy gabinet krzywych luster?: modele opisu dziedzictwa artystycznego ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej w polskiej i ukraińskiej literaturze historyczno-artystycznej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26736#0030
26
Piotr Krasny
ną (o ile taka jest możliwa) wiedzę historyczno-artystyczną, ale także przez
różnorodne ideologie i doraźne potrzeby polityczne lub społeczne76. Trudno
zatem osądzać jednoznacznie mity służące jego zdefiniowaniu lub określeniu
jego zakresu. Trzeba więc chyba - jak sugeruje Csaba G. Kiss - pogodzić się
po prostu z mitotwórczym potencjałem historiografii w naszej części Euro-
py, wynikającym z jednoznacznego utożsamienia celów badań historycznych
„z ideami, dążeniami i celami własnego narodu”, przedstawianymi jako
szukanie „odpowiedzi na wyzwania historii”. A zatem „ważne jest również
to, żeby oceniając, nie odwoływać się do jakichś ogólnych, uniwersalnych,
obiektywnych’ kryteriów, nie starać się ukryć pozycji, z jakich oceny doko-
nujemy”77.
Nie można też liczyć, że taka ostrożna ocena dawnych polskich i ukraiń-
skich mitów na temat dziedzictwa artystycznego uchroni przed kreowaniem
kolejnych w przyszłości. Ukraina, utwierdzająca swoją młodą państwowość,
z pewnością będzie korzystać w bardzo instrumentalny sposób z patrimoine,
aby tworzyć naukową podbudowę tożsamości narodowej Ukraińców. Naj-
nowsze osiągnięcia polskich badaczy w przywracaniu naszej nauce dziedzic-
twa artystycznego ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej są zaś na tyle
efektowne, że będą stanowić potężną zachętę do kontynuowania intensyw-
nych studiów nad sztuką tego obszaru, umacniających przekonanie o „kre-
sowych korzeniach polskiej tożsamości”78. Próby pogodzenia obu narodów
koncepcją „wspólnego dziedzictwa artystycznego”79 są z góry skazane na nie-
powodzenie, nie sposób bowiem mówić o wspólnym patrimoine przy dale-
ce odmiennym, a często wręcz konfrontacyjnym definiowaniu Patriae przez
Polaków i Ukraińców. Skoro zatem dalej będziemy obracać się w sferze mi-
tów, warto uczynić je przedmiotem wnikliwej refleksji, wykraczającej poza
ramy tego wstępnego szkicu.
76 N. Heinich, Lafabrique du patrimoine. „De la cathedrale d la petite cuillere”, Paris 2009.
Zob. też Poulot, op. cit., s. 305; Choay, op. cit., s. 83; Bakoś, Intelektudl..., s. 85.
77 C.G. Kiss, Dziewiętnastowieczne konflikty narodowościowe w basenie Karpat oczyma Po-
laka. Uwagi do prac Wacława Felczaka, [w:] idem, Lekcja Europy..., s. 78.
78 T. Stańczyk, Kresowe dziedzictwo. Od Zbaraża do Nieświeża, „Uważam Rze. Inaczej Pisa-
ne”, 1,2011, nr 23, s. 17.
79 J. Kowalczyk, Wprowadzenie do zagadnienia wspólnego dziedzictwa kulturowego, [w:]
Ochrona wspólnego dziedzictwa kulturowego, red. J. Kowalczyk, Warszawa 1993, s. 7-14.
Piotr Krasny
ną (o ile taka jest możliwa) wiedzę historyczno-artystyczną, ale także przez
różnorodne ideologie i doraźne potrzeby polityczne lub społeczne76. Trudno
zatem osądzać jednoznacznie mity służące jego zdefiniowaniu lub określeniu
jego zakresu. Trzeba więc chyba - jak sugeruje Csaba G. Kiss - pogodzić się
po prostu z mitotwórczym potencjałem historiografii w naszej części Euro-
py, wynikającym z jednoznacznego utożsamienia celów badań historycznych
„z ideami, dążeniami i celami własnego narodu”, przedstawianymi jako
szukanie „odpowiedzi na wyzwania historii”. A zatem „ważne jest również
to, żeby oceniając, nie odwoływać się do jakichś ogólnych, uniwersalnych,
obiektywnych’ kryteriów, nie starać się ukryć pozycji, z jakich oceny doko-
nujemy”77.
Nie można też liczyć, że taka ostrożna ocena dawnych polskich i ukraiń-
skich mitów na temat dziedzictwa artystycznego uchroni przed kreowaniem
kolejnych w przyszłości. Ukraina, utwierdzająca swoją młodą państwowość,
z pewnością będzie korzystać w bardzo instrumentalny sposób z patrimoine,
aby tworzyć naukową podbudowę tożsamości narodowej Ukraińców. Naj-
nowsze osiągnięcia polskich badaczy w przywracaniu naszej nauce dziedzic-
twa artystycznego ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej są zaś na tyle
efektowne, że będą stanowić potężną zachętę do kontynuowania intensyw-
nych studiów nad sztuką tego obszaru, umacniających przekonanie o „kre-
sowych korzeniach polskiej tożsamości”78. Próby pogodzenia obu narodów
koncepcją „wspólnego dziedzictwa artystycznego”79 są z góry skazane na nie-
powodzenie, nie sposób bowiem mówić o wspólnym patrimoine przy dale-
ce odmiennym, a często wręcz konfrontacyjnym definiowaniu Patriae przez
Polaków i Ukraińców. Skoro zatem dalej będziemy obracać się w sferze mi-
tów, warto uczynić je przedmiotem wnikliwej refleksji, wykraczającej poza
ramy tego wstępnego szkicu.
76 N. Heinich, Lafabrique du patrimoine. „De la cathedrale d la petite cuillere”, Paris 2009.
Zob. też Poulot, op. cit., s. 305; Choay, op. cit., s. 83; Bakoś, Intelektudl..., s. 85.
77 C.G. Kiss, Dziewiętnastowieczne konflikty narodowościowe w basenie Karpat oczyma Po-
laka. Uwagi do prac Wacława Felczaka, [w:] idem, Lekcja Europy..., s. 78.
78 T. Stańczyk, Kresowe dziedzictwo. Od Zbaraża do Nieświeża, „Uważam Rze. Inaczej Pisa-
ne”, 1,2011, nr 23, s. 17.
79 J. Kowalczyk, Wprowadzenie do zagadnienia wspólnego dziedzictwa kulturowego, [w:]
Ochrona wspólnego dziedzictwa kulturowego, red. J. Kowalczyk, Warszawa 1993, s. 7-14.