DOI Artikel:
Kurzej, Michał: "Beuronizacja" lwowskiego Kościoła Benedyktynek
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26736#0121
Michał Kurzej
Instytut Historii Sztuki UJ
Sztuka kresów wschodnich, tom 7
Kraków 2012
„BEURONIZACJA” LWOWSKIEGO KOŚCIOŁA BENEDYKTYNEK
Kościół Benedyktynek łacińskich p.w. Wszystkich Świętych we Lwowie
jest słynny przede wszystkim ze swej siedemnastowiecznej architektury1,
natomiast jego wyposażenie pozostawało dotychczas praktycznie nieznane
w literaturze naukowej. Nie należy się zresztą temu dziwić, skoro komplet
osiemnastowiecznych ołtarzy, znajdujących się w kościele do końca w. XIX
został usunięty, a na jego miejsce wprowadzono nową aranżację wnętrza
o stosunkowo niewielkiej wartości artystycznej. Takie działanie, oczywiście
naganne z punktu widzenia doktryn konserwatorskich, zasługuje jednak na
uwagę ze względu na stojące za nim inspiracje, które - paradoksalnie - są
świadectwem głębszej refleksji nad sztuką religijną.
Na początku XIX wieku w stosunkowo niewielkim wnętrzu kościo-
ła oprócz empory zach. znajdowały się dwa boczne balkony (jeden z nich
mieścił organy), a ponadto ambona, ławki, konfesjonał, okazały drewniany
krucyfiks na łuku tęczowym i aż 8 ołtarzy2. Na podstawie stylizacji orna-
mentów, nastawy, widoczne na zdjęciach archiwalnych, można datować na
lata siedemdziesiąte lub osiemdziesiąte w. XVIII, a ich architektura zbliżona
była do dzieł Bernarda Meretyna i Jana Jerzego Pinsla oraz ich bezpośred-
nich kontynuatorów. Najokazalszy był oczywiście ołtarz główny, z obraza-
mi Wszyscy Święci i Trójca Święta oraz figurami ŚŚ. Piotr, Paweł, Benedykt
i Scholastyka (ił. 1). Szczególnie ważny w programie liturgicz-
nym kościoła był też ołtarz naprzeciw wejścia (il. 2), w którym usta-
wiono srebrne relikwiarze trumienkowe (m.in. otaczanego znacz-
nym kultem św. Fortunata) oraz słynącą łaskami figurę Chrystus
z Medinaceli (zwaną też jako Jezus Nazareński, bądź Wykupiony), pochodzą-
1 Pełny stan badań zawiera opracowanie inwentaryzacyjne M. Kurzej, Kościółp.w. Wszyst-
kich Świętych i klasztor PP. Benedyktynek, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej
na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. J.K. Ostrowski, cz. 1, Kościoły
i klasztory dawnego województwa ruskiego, t. 19, Kościoły i klasztory Lwowa okresu
przedrozbiorowego (1), Kraków 2011, s. 91-154. Za przychylność i pomoc w badaniach
nad dziejami i sztuką klasztoru dziękuję Matce Reginie Szewczyk, Przełożonej Opactwa
Benedyktynek w Krzeszowie oraz Siostrze Scholastyce Klimczak.
2 AALw., AV-21 (d. AV-8), Visitatio ecclesiae et monasterii sanctimonialium benedictina-
rum ad aedem Ofmnium] Sjanctorum] Leopoli d[ie] 1, 2, 3, 4 IKbris [1J817, k. llr.-13v.
Instytut Historii Sztuki UJ
Sztuka kresów wschodnich, tom 7
Kraków 2012
„BEURONIZACJA” LWOWSKIEGO KOŚCIOŁA BENEDYKTYNEK
Kościół Benedyktynek łacińskich p.w. Wszystkich Świętych we Lwowie
jest słynny przede wszystkim ze swej siedemnastowiecznej architektury1,
natomiast jego wyposażenie pozostawało dotychczas praktycznie nieznane
w literaturze naukowej. Nie należy się zresztą temu dziwić, skoro komplet
osiemnastowiecznych ołtarzy, znajdujących się w kościele do końca w. XIX
został usunięty, a na jego miejsce wprowadzono nową aranżację wnętrza
o stosunkowo niewielkiej wartości artystycznej. Takie działanie, oczywiście
naganne z punktu widzenia doktryn konserwatorskich, zasługuje jednak na
uwagę ze względu na stojące za nim inspiracje, które - paradoksalnie - są
świadectwem głębszej refleksji nad sztuką religijną.
Na początku XIX wieku w stosunkowo niewielkim wnętrzu kościo-
ła oprócz empory zach. znajdowały się dwa boczne balkony (jeden z nich
mieścił organy), a ponadto ambona, ławki, konfesjonał, okazały drewniany
krucyfiks na łuku tęczowym i aż 8 ołtarzy2. Na podstawie stylizacji orna-
mentów, nastawy, widoczne na zdjęciach archiwalnych, można datować na
lata siedemdziesiąte lub osiemdziesiąte w. XVIII, a ich architektura zbliżona
była do dzieł Bernarda Meretyna i Jana Jerzego Pinsla oraz ich bezpośred-
nich kontynuatorów. Najokazalszy był oczywiście ołtarz główny, z obraza-
mi Wszyscy Święci i Trójca Święta oraz figurami ŚŚ. Piotr, Paweł, Benedykt
i Scholastyka (ił. 1). Szczególnie ważny w programie liturgicz-
nym kościoła był też ołtarz naprzeciw wejścia (il. 2), w którym usta-
wiono srebrne relikwiarze trumienkowe (m.in. otaczanego znacz-
nym kultem św. Fortunata) oraz słynącą łaskami figurę Chrystus
z Medinaceli (zwaną też jako Jezus Nazareński, bądź Wykupiony), pochodzą-
1 Pełny stan badań zawiera opracowanie inwentaryzacyjne M. Kurzej, Kościółp.w. Wszyst-
kich Świętych i klasztor PP. Benedyktynek, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej
na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. J.K. Ostrowski, cz. 1, Kościoły
i klasztory dawnego województwa ruskiego, t. 19, Kościoły i klasztory Lwowa okresu
przedrozbiorowego (1), Kraków 2011, s. 91-154. Za przychylność i pomoc w badaniach
nad dziejami i sztuką klasztoru dziękuję Matce Reginie Szewczyk, Przełożonej Opactwa
Benedyktynek w Krzeszowie oraz Siostrze Scholastyce Klimczak.
2 AALw., AV-21 (d. AV-8), Visitatio ecclesiae et monasterii sanctimonialium benedictina-
rum ad aedem Ofmnium] Sjanctorum] Leopoli d[ie] 1, 2, 3, 4 IKbris [1J817, k. llr.-13v.