DOI Artikel:
Borowik, Aneta: O jednej z odmian narodowego romantyzmu: "styl wschodnio-małopolski": geneza, twórcy, przykłady
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26736#0211
Aneta Borowik
Instytut Historii Sztuki
Sztuka kresów wschodnich, tom 7
Kraków 2012
Uniwersytetu Śląskiego
O JEDNEJ Z ODMIAN NARODOWEGO ROMANTYZMU.
„STYL WSCHODNIOMAŁOPOLSKI”:
GENEZA, TWÓRCY, PRZYKŁADY
Polska literatura dotycząca stylu narodowego w sztuce jest bardzo boga-
ta. Niedawno ukazały się publikacje autorstwa Marty Leśniakowskiej, Mał-
gorzaty Omilanowskiej oraz Krzysztofa Stefańskiego. Poruszają one, często
bardzo dogłębnie, kwestie związane z różnymi próbami stworzenia stylu na-
rodowego, prezentując teorię oraz wybrane realizacje czołowych architektów
epoki1.
W XIX i XX wieku w sztuce polskiej istniało wiele następujących po so-
bie, a czasem współwystępujących koncepcji stylu narodowego. Początkowo,
po połowie XIX wieku sięgnięto po tzw. style wysokie, głównie gotyk. Od
lat osiemdziesiątych XIX stulecia rozpoczęły się eksperymenty z budownic-
twem ludowym, czego najbardziej znanym przykładem są teoria i realizacje
związane ze stylem zakopiańskim. Jednak już w 1. dekadzie XX wieku zaczę-
to propagować tzw. styl swojski (rodzimy), szukając oparcia w budownic-
1 Do ważniejszych publikacji należą: A.K. Olszewski, Przegląd koncepcji stylu narodowego
w teorii architektury polskiej przełomu XIX i XX w., „Sztuka i Krytyka”, 8, 1956, nr 3-4,
s. 275-327; idem, Nowa forma w architekturze polskiej 1900-1925, Wrocław-Warsza-
wa-Kraków 1967; T.S. Jaroszewski, A. Rottermund, „Renesans polski” w architekturze
XIX i XX w., [w:] Renesans. Sztuka i ideologia. Materiały Sympozjum Naukowego Komi-
tetu Nauk o Sztuce PAN Kraków czerwiec 1972 oraz sesji SHS, Kielce listopad 1973, red.
T. Jaroszewski, Warszawa 1976, s. 613-637; J. Mrozek, „Historyzm narodowy” lat dwu-
dziestychjako wyraz myśli romantycznej, [w:] Sztuka XIX w. w Polsce. Naród - miasto. Ma-
teriały z Sesji SHS, Poznań, grudzień 1977, red. H. Lisińska, Warszawa 1979, s. 145-164;
T. Jaroszewski, Architektura neobarokowa w Polsce, [w:] Sztuka 1. połowy XVIII w. Mate-
riały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, listopad 1978, Warszawa 1981, s. 345-370;
M. Leśniakowska, „Polski dwór”: wzorce architektoniczne, mit, symbol, Warszawa 1992;
M. Omilanowska, Searching for National Style in Polish Architecture at the End ofthe 19th
and Beginning of20th Century, [w:] Art and the National Dream, red. N. Gordon-Bowe,
Dublin 1993, s. 99-116; K. Stefański, Zmagania o nowy kształt architektoniczny polskiego
kościoła 1905-1914, [w:] Przed wielkim jutrem. Sztuka 1905-1918. Materiały z Sesji SHS,
Warszawa październik 1990, Warszawa 1993, s. 79-98; K. Stefański, Polska architektura
sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego, Łódź 2000; M. Omilanowska, Stefan Szyller
1857-1933, Warszawa 2008.
Instytut Historii Sztuki
Sztuka kresów wschodnich, tom 7
Kraków 2012
Uniwersytetu Śląskiego
O JEDNEJ Z ODMIAN NARODOWEGO ROMANTYZMU.
„STYL WSCHODNIOMAŁOPOLSKI”:
GENEZA, TWÓRCY, PRZYKŁADY
Polska literatura dotycząca stylu narodowego w sztuce jest bardzo boga-
ta. Niedawno ukazały się publikacje autorstwa Marty Leśniakowskiej, Mał-
gorzaty Omilanowskiej oraz Krzysztofa Stefańskiego. Poruszają one, często
bardzo dogłębnie, kwestie związane z różnymi próbami stworzenia stylu na-
rodowego, prezentując teorię oraz wybrane realizacje czołowych architektów
epoki1.
W XIX i XX wieku w sztuce polskiej istniało wiele następujących po so-
bie, a czasem współwystępujących koncepcji stylu narodowego. Początkowo,
po połowie XIX wieku sięgnięto po tzw. style wysokie, głównie gotyk. Od
lat osiemdziesiątych XIX stulecia rozpoczęły się eksperymenty z budownic-
twem ludowym, czego najbardziej znanym przykładem są teoria i realizacje
związane ze stylem zakopiańskim. Jednak już w 1. dekadzie XX wieku zaczę-
to propagować tzw. styl swojski (rodzimy), szukając oparcia w budownic-
1 Do ważniejszych publikacji należą: A.K. Olszewski, Przegląd koncepcji stylu narodowego
w teorii architektury polskiej przełomu XIX i XX w., „Sztuka i Krytyka”, 8, 1956, nr 3-4,
s. 275-327; idem, Nowa forma w architekturze polskiej 1900-1925, Wrocław-Warsza-
wa-Kraków 1967; T.S. Jaroszewski, A. Rottermund, „Renesans polski” w architekturze
XIX i XX w., [w:] Renesans. Sztuka i ideologia. Materiały Sympozjum Naukowego Komi-
tetu Nauk o Sztuce PAN Kraków czerwiec 1972 oraz sesji SHS, Kielce listopad 1973, red.
T. Jaroszewski, Warszawa 1976, s. 613-637; J. Mrozek, „Historyzm narodowy” lat dwu-
dziestychjako wyraz myśli romantycznej, [w:] Sztuka XIX w. w Polsce. Naród - miasto. Ma-
teriały z Sesji SHS, Poznań, grudzień 1977, red. H. Lisińska, Warszawa 1979, s. 145-164;
T. Jaroszewski, Architektura neobarokowa w Polsce, [w:] Sztuka 1. połowy XVIII w. Mate-
riały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, listopad 1978, Warszawa 1981, s. 345-370;
M. Leśniakowska, „Polski dwór”: wzorce architektoniczne, mit, symbol, Warszawa 1992;
M. Omilanowska, Searching for National Style in Polish Architecture at the End ofthe 19th
and Beginning of20th Century, [w:] Art and the National Dream, red. N. Gordon-Bowe,
Dublin 1993, s. 99-116; K. Stefański, Zmagania o nowy kształt architektoniczny polskiego
kościoła 1905-1914, [w:] Przed wielkim jutrem. Sztuka 1905-1918. Materiały z Sesji SHS,
Warszawa październik 1990, Warszawa 1993, s. 79-98; K. Stefański, Polska architektura
sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego, Łódź 2000; M. Omilanowska, Stefan Szyller
1857-1933, Warszawa 2008.