DOI Artikel:
Borowik, Aneta: O jednej z odmian narodowego romantyzmu: "styl wschodnio-małopolski": geneza, twórcy, przykłady
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26736#0212
208
Aneta Borowik
twie prowincjonalnym, tzw. stylach niskich czy barbaryzmach. Małgorzata
Omilanowska proponuje dla określenia tego nurtu termin „narodowy ro-
mantyzm” osadzony w tradycji niemieckiej i anglosaskiej. Jednakże wyda-
je się równie zasadne użycie nazwy „tradycjonalizm” wprowadzonej przez
Alfreda Lauterbacha w r. 19122. We wspomnianych pracach - poza publika-
cjami Tadeusza Jaroszewskiego - niewiele miejsca poświęca się teorii oraz
realizacjom utrzymanym w odmianie narodowego romantyzmu, bazującej
na formach barokowych. Można je określić jako tradycjonalizm barokowy.
Jednym z jego przejawów w architekturze XX wieku był tzw. styl wschod-
nio-małopolski. Jak się wydaje, krystalizacja kierunku neobarokowego
w środowisku lwowskim wiąże się z Adolfem Szyszko-Bohuszem, który
w r. 1912 objął katedrę architektury na Politechnice Lwowskiej. Młody profe-
sor był absolwentem Wydziału Architektury Akademii Sztuk Pięknych w Pe-
tersburgu. We Lwowie znalazł wdzięczne pole dla propagowania swoich idei.
Był wielkim patriotą, walczącym podczas wojny w Legionach Polskich. To
umiłowanie ojczyzny, w połączeniu z dobrą znajomością zabytków zdoby-
waną podczas wycieczek naukowych zaowocowały kierunkiem romantycz-
nym w jego twórczości. Jednocześnie dużą rolę odegrał szacunek, jaki żywił
do osoby oraz dzieł wizjonera architektury Stanisława Noakowskiego3. Już
w pierwszym dziesięcioleciu w. XX, niemal równolegle do przebiegu tak
ważnych dla historii architektury konkursów na kościoły w cukrowni Za-
głoba czy Orłowie, powstawały projekty Szyszko-Bohusza wykorzystujące
swojskie motywy, w tym elementy rodzimego baroku.
W odczycie z r. 1912 inaugurującym nowy rok akademicki na Politech-
nice Lwowskiej zatytułowanym Zadania polskiej architektury nowoczesnej
Adolf Szyszko-Bohusz dowodził, że jednym z celów architekta-Polaka, obok
modernistycznych postulatów funkcjonalizmu, logiki konstrukcji i szczero-
ści materiału, jest nadanie architekturze przyszłości cech określanych jako
„swojskie”, polskie. Według Szyszko-Bohusza nie chodziło wyłącznie o sto-
sowanie motywów, w których rzekomo tkwiła polskość np. attyk, mansardo-
wych dachów czy hełmu konkretnego zabytku, np. wieży mariackiej, ale o to,
by twórca indywidualnie odczuł to, co stanowi o polskości. Architekt afirmo-
wał sarmatyzm, bowiem wg niego właśnie wtedy architektura polska miała
się usamodzielnić. Formy z tego okresu cechowały pewien przepych, wybu-
2 M. Omilanowska, Stefan Szyller..., s. 154-177; A. Majdowski, Nurt narodowy w architek-
turze sakralnej Królestwa Polskiego od drugiej połowy XIX w. Wybrane problemy, „NP”,
44, 1985, s. 43.
3 Album inżynierów i techników w Polsce, Lwów 1932, s. 130; APKr., sygn. Szysz. Boh. 245,
notatki i dokumenty osobiste, 1903-1948.
Aneta Borowik
twie prowincjonalnym, tzw. stylach niskich czy barbaryzmach. Małgorzata
Omilanowska proponuje dla określenia tego nurtu termin „narodowy ro-
mantyzm” osadzony w tradycji niemieckiej i anglosaskiej. Jednakże wyda-
je się równie zasadne użycie nazwy „tradycjonalizm” wprowadzonej przez
Alfreda Lauterbacha w r. 19122. We wspomnianych pracach - poza publika-
cjami Tadeusza Jaroszewskiego - niewiele miejsca poświęca się teorii oraz
realizacjom utrzymanym w odmianie narodowego romantyzmu, bazującej
na formach barokowych. Można je określić jako tradycjonalizm barokowy.
Jednym z jego przejawów w architekturze XX wieku był tzw. styl wschod-
nio-małopolski. Jak się wydaje, krystalizacja kierunku neobarokowego
w środowisku lwowskim wiąże się z Adolfem Szyszko-Bohuszem, który
w r. 1912 objął katedrę architektury na Politechnice Lwowskiej. Młody profe-
sor był absolwentem Wydziału Architektury Akademii Sztuk Pięknych w Pe-
tersburgu. We Lwowie znalazł wdzięczne pole dla propagowania swoich idei.
Był wielkim patriotą, walczącym podczas wojny w Legionach Polskich. To
umiłowanie ojczyzny, w połączeniu z dobrą znajomością zabytków zdoby-
waną podczas wycieczek naukowych zaowocowały kierunkiem romantycz-
nym w jego twórczości. Jednocześnie dużą rolę odegrał szacunek, jaki żywił
do osoby oraz dzieł wizjonera architektury Stanisława Noakowskiego3. Już
w pierwszym dziesięcioleciu w. XX, niemal równolegle do przebiegu tak
ważnych dla historii architektury konkursów na kościoły w cukrowni Za-
głoba czy Orłowie, powstawały projekty Szyszko-Bohusza wykorzystujące
swojskie motywy, w tym elementy rodzimego baroku.
W odczycie z r. 1912 inaugurującym nowy rok akademicki na Politech-
nice Lwowskiej zatytułowanym Zadania polskiej architektury nowoczesnej
Adolf Szyszko-Bohusz dowodził, że jednym z celów architekta-Polaka, obok
modernistycznych postulatów funkcjonalizmu, logiki konstrukcji i szczero-
ści materiału, jest nadanie architekturze przyszłości cech określanych jako
„swojskie”, polskie. Według Szyszko-Bohusza nie chodziło wyłącznie o sto-
sowanie motywów, w których rzekomo tkwiła polskość np. attyk, mansardo-
wych dachów czy hełmu konkretnego zabytku, np. wieży mariackiej, ale o to,
by twórca indywidualnie odczuł to, co stanowi o polskości. Architekt afirmo-
wał sarmatyzm, bowiem wg niego właśnie wtedy architektura polska miała
się usamodzielnić. Formy z tego okresu cechowały pewien przepych, wybu-
2 M. Omilanowska, Stefan Szyller..., s. 154-177; A. Majdowski, Nurt narodowy w architek-
turze sakralnej Królestwa Polskiego od drugiej połowy XIX w. Wybrane problemy, „NP”,
44, 1985, s. 43.
3 Album inżynierów i techników w Polsce, Lwów 1932, s. 130; APKr., sygn. Szysz. Boh. 245,
notatki i dokumenty osobiste, 1903-1948.