DOI Artikel:
Postawka-Lech, Helena: "Polacy granice drutują, lasy rąbią [...], koszary dla wojska budują, więc nie wyjdą stąd." Przyczynek do badań nad propagandą wizualną Korpusu Ochrony Pogranicza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26736#0308
304
Helena Postawka
szybko, bo już zimą r. 1924. Zaplanowano budowę strażnic w odległości ok.
1 km. od granicy w rozstawie co 4 km. Ponadto miano wybudować obwo-
dy kompanijne, kompleksy baonowe, koszary szwadronowe oraz stajnie.
W sumie na terenach województw wileńskiego, nowogródzkiego, poleskie-
go, wołyńskiego i tarnopolskiego zaplanowano wybudowanie 238 strażnic,
57 obwodów kompanijnych i po 18 pozostałych typów. Prace były prowa-
dzone przez Ministerstwo Robót Publicznych w Warszawie (MRP), które
wyznaczyło kierowników i nadzorców odpowiednich odcinków. W związku
z pośpiechem zdecydowano się nie ogłaszać konkursu, do zaprojektowania
wszystkich budynków zatrudniono Tadeusza Nowakowskiego, już wcześniej
związanego z KOP-em. Zaprojektowane przez niego budynki były drewnia-
ne o konstrukcji wieńcowej i nawiązywały do tradycyjnego budownictwa
drewnianego, z gankami i podcieniami. Wybór budulca nie był przypad-
kowy - zdecydowała tutaj taniość i szybkość wykonania oraz dostępność
budulca. Również bardzo szybko, bo w czerwcu r. 1924 podjęto decyzję
o budowie kolonii urzędniczych w czterech województwach wschodnich:
poleskim, wołyńskim, nowogródzkim i Ziemi Wileńskiej. W r. 1925 budową
postanowiono objąć również województwo białostockie. Wtedy też zmie-
niono znacznie parametry budowy: zrezygnowano całkowicie z budownic-
twa drewnianego i z niektórych projektów typowych. W użyciu pozostały
jedynie trzy projekty typowe: dom sędziowski, dom dla 6 rodzin i dom dla
8 rodzin. Do stworzenia pozostałych zatrudniono kilkudziesięciu architektów
z różnych politechnik - przede wszystkim warszawskiej i lwowskiej. Czerpiąc
z doświadczenia poprzedniego roku przedłożono im następujące wytyczne:
budować przy zastosowaniu jak najprostszych konstrukcji, oszczędnie go-
spodarować terenem oraz zachować jednolitość bryły i przestrzegać prostych
form architektonicznych4. Mimo wyraźnego sprecyzowania co do formy bu-
dynku powstały bardzo różnorodne projekty reprezentujące odmienne ten-
dencje i kierunki. Typologii stylistycznej tych projektów poświęcam kolejne
akapity. Mimo różnic stylistycznych wszystkie łączy zwarta bryła oraz na-
wiązywanie do tradycyjnych form architektury. Należy też zwrócić uwagę,
że kolonie powstawały kompleksowo - projektowano też całe układy urba-
nistyczne. Przewidywano w nich zarówno tereny reprezentacyjne, jak i ad-
ministracyjne oraz rekreacyjne. Ciekawy jest fakt, że w planach urbanistycz-
nych KOP-u nie uwzględniano kościołów. By może dlatego żołnierze KOP-u
z własnej inicjatywy wznosili świątynie, jak to miało np. miejsce w Sarnach,
4 Budowa pomieszczeń dla Korpusu Ochrony Pogranicza i domów dla urzędników państwo-
wych w województwach wschodnich, z. II, Warszawa 1925, s. 4.
Helena Postawka
szybko, bo już zimą r. 1924. Zaplanowano budowę strażnic w odległości ok.
1 km. od granicy w rozstawie co 4 km. Ponadto miano wybudować obwo-
dy kompanijne, kompleksy baonowe, koszary szwadronowe oraz stajnie.
W sumie na terenach województw wileńskiego, nowogródzkiego, poleskie-
go, wołyńskiego i tarnopolskiego zaplanowano wybudowanie 238 strażnic,
57 obwodów kompanijnych i po 18 pozostałych typów. Prace były prowa-
dzone przez Ministerstwo Robót Publicznych w Warszawie (MRP), które
wyznaczyło kierowników i nadzorców odpowiednich odcinków. W związku
z pośpiechem zdecydowano się nie ogłaszać konkursu, do zaprojektowania
wszystkich budynków zatrudniono Tadeusza Nowakowskiego, już wcześniej
związanego z KOP-em. Zaprojektowane przez niego budynki były drewnia-
ne o konstrukcji wieńcowej i nawiązywały do tradycyjnego budownictwa
drewnianego, z gankami i podcieniami. Wybór budulca nie był przypad-
kowy - zdecydowała tutaj taniość i szybkość wykonania oraz dostępność
budulca. Również bardzo szybko, bo w czerwcu r. 1924 podjęto decyzję
o budowie kolonii urzędniczych w czterech województwach wschodnich:
poleskim, wołyńskim, nowogródzkim i Ziemi Wileńskiej. W r. 1925 budową
postanowiono objąć również województwo białostockie. Wtedy też zmie-
niono znacznie parametry budowy: zrezygnowano całkowicie z budownic-
twa drewnianego i z niektórych projektów typowych. W użyciu pozostały
jedynie trzy projekty typowe: dom sędziowski, dom dla 6 rodzin i dom dla
8 rodzin. Do stworzenia pozostałych zatrudniono kilkudziesięciu architektów
z różnych politechnik - przede wszystkim warszawskiej i lwowskiej. Czerpiąc
z doświadczenia poprzedniego roku przedłożono im następujące wytyczne:
budować przy zastosowaniu jak najprostszych konstrukcji, oszczędnie go-
spodarować terenem oraz zachować jednolitość bryły i przestrzegać prostych
form architektonicznych4. Mimo wyraźnego sprecyzowania co do formy bu-
dynku powstały bardzo różnorodne projekty reprezentujące odmienne ten-
dencje i kierunki. Typologii stylistycznej tych projektów poświęcam kolejne
akapity. Mimo różnic stylistycznych wszystkie łączy zwarta bryła oraz na-
wiązywanie do tradycyjnych form architektury. Należy też zwrócić uwagę,
że kolonie powstawały kompleksowo - projektowano też całe układy urba-
nistyczne. Przewidywano w nich zarówno tereny reprezentacyjne, jak i ad-
ministracyjne oraz rekreacyjne. Ciekawy jest fakt, że w planach urbanistycz-
nych KOP-u nie uwzględniano kościołów. By może dlatego żołnierze KOP-u
z własnej inicjatywy wznosili świątynie, jak to miało np. miejsce w Sarnach,
4 Budowa pomieszczeń dla Korpusu Ochrony Pogranicza i domów dla urzędników państwo-
wych w województwach wschodnich, z. II, Warszawa 1925, s. 4.