DOI Artikel:
Muszyńska, Monika: Antyczne biusty portretowe w zbiorach polskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.52442#0091
Monika Muszyńska
Antyczne biusty portretowe w zbiorach polskich
Prezentowany poniżej zespól zabytków stanowi! już temat szerszych opracowań* 1 *,
lecz dotychczas analizie poddawano jedynie część portretową przedstawienia, a więc
twarz wraz z fryzurą. Pomijano natomiast fragment rzeźby, na którym dany portret
byl osadzony, dołączając w nielicznych przypadkach jedynie jego krótki i powierz-
chowny opis. Zasadniczą część artykułu stanowić będzie ujęta w formę katalogu
analiza kształtu i ikonografii tej zazwyczaj meuwzględnianej w badaniach nad portre-
tem rzymskim grupy zabytków określanych terminem biust'.
Aby sprecyzować przedmiot badań, konieczne wydaje się zaproponowanie defi-
nicji biustu portretowego. Według definicji podanej przez P. Bieńkowskiego, słynne-
go krakowskiego archeologa i prekursora badań nad rzymskim biustem portretowym3,
wymagane jest spełnienie trzech następujących warunków: biustem portretowym
określane jest przedstawienie głowy, szyi i fragmentu torsu.
- będące samoistnym dziełem sztuki posiadającym postument;
- pozbawione pleców;
- wydrążone od tylu.
Artykuł powstał na podstawie pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem prof. dr. hab. Tomasza
Mikockiego, przedstawionej w 2001 roku w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
1 Najpełniejszą publikację portretów rzymskich w zbiorach polskich stanowi praca A. Sadurskiej (CSIR
Pologne I).
' Wyjaśnienia wymaga kwestia nazewnictwa: w języku polskim funkcjonują wymiennie dwa terminy o
podobnym znaczeniu - „biust” i „popiersie”. Za sprawą P. Bieńkowskiego, który wyznaczył drogę dla
następnych pokoleń badaczy, polski archeolog posługuje się raczej terminem „biust”. Bieńkowskiemu
zarzucić tu można, iż zastosował tzw. kalkę językową. Słowo „biust” występuje bowiem w podobnej
formie w wielu językach europejskich (ang. bust, fran. buste, niem. Biiste, włoski busto), natomiast w
łacińskich tekstach źródłowych na określenie desygnatu dzisiejszego terminu „biust portretowy” używano
wyrazu imago, słowa wieloznacznego, tłumaczonego m.in. jako obraz, podobizna, posąg (R. Daut,
Imago, Untersuchungen zum Bildbegriff der Romer, Heidelberg 1975). Ze względu na długą, archeo-
logiczną „karierę” terminu „biust”, używanie tego właśnie sformułowania dla opisów dzieł starożytnych
lub rzeźb wzorowanych na antycznych, wydaje się jednak uzasadnione.
- Bieńkowski, Historya, p. 2; ostatnio na temat działalności P. Bieńkowskiego cf. J. Śliwa ed„ Archeologia
Śródziemnomorska na Uniwersytecie Jagiellońskim 1897-1997. Materiały sympozium naukowego.
Kraków 21-23 października 1997, Kraków 1998. Autorka niniejszego artykułu kontynuuje badania
dotyczące genezy, funkcji i chronologii biustów rzymskich w ramach rozprawy doktorskiej przygoto-
wywanej w Uniwersytecie Jagiellońskim, pod kierunkiem prof. Janusza A. Ostrowskiego.
Antyczne biusty portretowe w zbiorach polskich
Prezentowany poniżej zespól zabytków stanowi! już temat szerszych opracowań* 1 *,
lecz dotychczas analizie poddawano jedynie część portretową przedstawienia, a więc
twarz wraz z fryzurą. Pomijano natomiast fragment rzeźby, na którym dany portret
byl osadzony, dołączając w nielicznych przypadkach jedynie jego krótki i powierz-
chowny opis. Zasadniczą część artykułu stanowić będzie ujęta w formę katalogu
analiza kształtu i ikonografii tej zazwyczaj meuwzględnianej w badaniach nad portre-
tem rzymskim grupy zabytków określanych terminem biust'.
Aby sprecyzować przedmiot badań, konieczne wydaje się zaproponowanie defi-
nicji biustu portretowego. Według definicji podanej przez P. Bieńkowskiego, słynne-
go krakowskiego archeologa i prekursora badań nad rzymskim biustem portretowym3,
wymagane jest spełnienie trzech następujących warunków: biustem portretowym
określane jest przedstawienie głowy, szyi i fragmentu torsu.
- będące samoistnym dziełem sztuki posiadającym postument;
- pozbawione pleców;
- wydrążone od tylu.
Artykuł powstał na podstawie pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem prof. dr. hab. Tomasza
Mikockiego, przedstawionej w 2001 roku w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
1 Najpełniejszą publikację portretów rzymskich w zbiorach polskich stanowi praca A. Sadurskiej (CSIR
Pologne I).
' Wyjaśnienia wymaga kwestia nazewnictwa: w języku polskim funkcjonują wymiennie dwa terminy o
podobnym znaczeniu - „biust” i „popiersie”. Za sprawą P. Bieńkowskiego, który wyznaczył drogę dla
następnych pokoleń badaczy, polski archeolog posługuje się raczej terminem „biust”. Bieńkowskiemu
zarzucić tu można, iż zastosował tzw. kalkę językową. Słowo „biust” występuje bowiem w podobnej
formie w wielu językach europejskich (ang. bust, fran. buste, niem. Biiste, włoski busto), natomiast w
łacińskich tekstach źródłowych na określenie desygnatu dzisiejszego terminu „biust portretowy” używano
wyrazu imago, słowa wieloznacznego, tłumaczonego m.in. jako obraz, podobizna, posąg (R. Daut,
Imago, Untersuchungen zum Bildbegriff der Romer, Heidelberg 1975). Ze względu na długą, archeo-
logiczną „karierę” terminu „biust”, używanie tego właśnie sformułowania dla opisów dzieł starożytnych
lub rzeźb wzorowanych na antycznych, wydaje się jednak uzasadnione.
- Bieńkowski, Historya, p. 2; ostatnio na temat działalności P. Bieńkowskiego cf. J. Śliwa ed„ Archeologia
Śródziemnomorska na Uniwersytecie Jagiellońskim 1897-1997. Materiały sympozium naukowego.
Kraków 21-23 października 1997, Kraków 1998. Autorka niniejszego artykułu kontynuuje badania
dotyczące genezy, funkcji i chronologii biustów rzymskich w ramach rozprawy doktorskiej przygoto-
wywanej w Uniwersytecie Jagiellońskim, pod kierunkiem prof. Janusza A. Ostrowskiego.