Studia Waweliana (6/7.1997-1998)

20. Zawieszenie - gwizdek w kształcie Pelikana,
Hiszpania (?), ok. 1600.
Dawniej w kolekcji Melvina Gutmana (wg Lesley)

z kręgu dworu hiszpańskiego32 (fig. 16). Orzeł
analogiczny do klejnotów noszonych przez infantki
- córki Filipa II - znajdujący się w zbiorach
Hispanic Society of America, odznacza się spe-
cyficzną budową, ujednoliconą sylwetą korpusu
i skrzydeł o jednakowym, wrzecionowatym zary-
sie. Bogato wysadzany szmaragdami, z barwnym
upierzeniem w pasy czerwone, zielone i niebie-
skie, ma środkowy kaszt w kształcie zaostrzonego
owalu33. Szczególną plastyką, odróżniającą go do
wawelskiego monilium, charakteryzuje się Orzeł
z wielkim kryształem imitującym rubin na piersi
i trójbarwną dekoracją skrzydeł, osadzony na
krótkiej belce (Praga, Narodni Museum) (fig.
15)34. Równocześnie posiada on elementy wybitnie

32 Np. portret Filipa II z dziećmi, ok. 1583-1585, Nowy
Jork, Hispanic Society of America, nr inw. A 1838, oraz portret
damy, warsztat Alonsa Sancheza Coella, St. Petersburg, Er-
mitaż, nr inw. 382 - Muller, o.c, s. 75, 77, il. 111; Gosu-
darstwiennyj Ermitaż. Otdieł zapadnojewropiejskowo iskustwa.
Katalog żiwopisi, t. I, Leningrad-Moskwa 1958, s. 248; Hac-
kenbroch, o.c, s. 321, il. 838.

33

Nr inw. R 3498, datowany na w. XVI. Dane na temat
klejnotów w Hispanic Society of America zawdzięczamy Pani
Margaret Connors McQuade. Doktorowi Marcusowi Burkę z tej
Instytucji dziękujemy za konsultację naszego klejnotu z Orłem.

34 9,6 x 2,6 cm; nr inw. H2-17.681 - Das grofie Bildeiiexikon
der Antiąuitdten, red. H.J. Heuser, Prag 1968, s. 302-303,
il. 363 - jako Orzeł, środkowa Europa, w. XVI; Pamdtky

21. Ptak w zwieńczeniu monstrancji z Podkamienia,

Polska, 2. tercja w. XVII.
Kraków, klasztor OO. Dominikanów (wg Lepszego)

bliskie naszemu zabytkowi - wydatną szyję i gro-
teskową głowę.

Pozostałe zawieszenia z grupy ptaków (orłów)
ulokowanych na belce odstają od ścisłego, powołanego
na wstępie schematu, zachowując jego podstawowe
cechy. Tak jest w przypadku ptaka z kolekcji Rutschi
z pełnoplastycznym torsem pozbawionym kamienia35,
czy też małego Orła w zbiorach Hispanic Society of
America. Wyróżnia go pstrokata emalia na skrzyd-
łach, których górne partie pokrywa ukośna kratka,
a także bardzo uproszczony rysunek (fig. 17)36. Za-
sada jego budowy — z silnie zaakcentowanym kor-
pusem z wielkiego szmaragdu — przypomina kom-
pozycję monilium na infule biskupa Andrzeja Li-
pskiego w skarbcu katedry na Wawelu (symbol Du-

ndrodni minulosti. Katalog historicke ekspozice Narodniho mu-
zea w Praze u Lobkouickem paldci, red. J. Koci, V.
Vondruśka, Praha [b. d.], poz. 459 - jako Pelikan, Praga (?),
2. połowa w. XVI. Dr Lubomir Srśeń zechce przyjąć podzię-
kowanie za użyczenie fotografii i zgodę na reprodukcję.

35 8,5 x 3,5 cm - Sammlung A. Rutschi aus dem Kunsthaus
Ziirich. Galerie Jurg Stuker, Bern, 26-27 XI 1954, s. 51, poz.
337, tabl. 20 - jako Pelikan, ok. 1600.

36 Wys. 6,6 cm; nr inw. R 3499 - A. Marshall-Johnson,
Spanish Jewellery of the Late Renaissance in The Hispanic
Society of America (Connoisseur Yearbook, 1962, s. 18-19, il. 3)
- datowany na początek w. XVII; Muller, o.c, s. 77, il. na
frontyspisie - datowany jw.; Hackenbroch, o.c, s. 320, il.
835 - datowany na koniec w. XVI.

165