DOI article:
Mossakowski, Stanisław: Uroczystości wawelskie w styczniu roku 1649 a projekty Giovanniego Battisty Gisleniego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.19892#0063
10. Giacopo Lauro, antyczne „Templum honoris et yirtutis” (wg Antiąuae Urbis splendor, Roma 1609; fot. IS PAN)
mężów najdzielniejszych, godnych szczególnej chwały
i dlatego wyniesionych ponad zwykłych śmiertelników58.
Przedstawione nad kolumnami zbrojne postacie, wspar-
te na włóczniach, pozwala, jak sądzę, rozpoznać inna
rycina Giacopa Laury ze wspomnianego albumu, który
- przypomnijmy - stanowił podstawowe źródło wiedzy
o budowlach starożytnych dla całych generacji artystów
siedemnastego i osiemnastego wieku59. Widzimy tutaj
(tabl. 30; fig. 10) rekonstrukcję antycznego „Templum
58 R i pa, o.c., s. 419—420: „Należy tu umieścić statuę na wynio-
słej kolumnie ozdobionej przepięknym, rzeźbionym fryzem; posąg
w prawej dłoni trzyma wieniec laurowy, w lewej - włócznię”.
59 Tak rolę tego albumu ocenia I. L a v i n, Fischer von Erlach, Tiepo-
lo and the Unity’ of the Yisual Arts [w:] An Architectural Progress in the
Renaissance and Baroque Sojourns In and Out ofltaly. Essays in Archi-
tectural History Presented to Hellmut Hager on his Sixty-sixth Birthday,
ed. by H.A. Milion i S. Scott Munshower, Pennsylvania 1992, s. 502.
60 Por. F. Polleross, Docent et delectant. Architektur und Rhe-
torik am Beispiel von Johann Bernhard Fischer von Erlach (Wie-
ner Jahrbuch fur Kunstgeschichte 49: 1996, s. 181-182). Dodać
w tym miejscu należy, że dewizą Władysława IV, umieszczoną na
medalu wybitym z okazji jego koronacji, było stwierdzenie: „Ho-
nor virtutis praemium” - zob. Chrościcki, Sztuka i polityka...,
s. 55, il. 72. Do wyjaśnienia symboliki podpór baldachimu na ry-
sunku Gisleniego nie wnoszą - naszym zdaniem - nic istotnego
inne analogie użycia kolumn owiniętych figuralnymi reliefami. My-
ślę tu przede wszystkim o licznych przedstawieniach kolumn Tra-
jana i Marka Aureliusza (mylnie uważanej podówczas za kolumnę
Honoris et Virtutis” skomponowanego w myśl zasady,
że „virtus vestibulum est honoris”. W tle ustawiono parę
kolumn o trzonach owiniętych spiralnym fryzem figu-
ralnym. Wieńczą je posągi będące personifikacjami
owych dwóch starożytnych cnót60 * * * * * * * * * *. Rycerskie figury pro-
jektowane przez Gisleniego można zatem uznać za uoso-
bienie cnót zmarłego monarchy. Z kolei pary żeńskich
postaci, ustawione na cokołach u dołu kolumn, odziane
w powłóczyste szaty, to zapewne personifikacje prowin-
Antoninusa Piusa) „schrystianizowane” przez Sykstusa V (1585-
1590), które pojawiły się od r. 1589 jako imago jego emblematu
opatrzonego dewizą: „Religio miranda triumphat”, by w końcu,
wraz z wizerunkami czterech obelisków ustawionych przez tegoż
papieża na placach Wiecznego Miasta, znaleźć się w dekoracji jego
katafalku w bazylice S. Maria Maggiore w r. 1591 wykonanej wg
projektu Domcnica Fontany - zob. Ch. Stefan i, Giovanni Guer-
ra inventore e Flconologia [w:] Roma di Sisto V, Roma 1993,
s. 32-33, il. 10; M. Fagiolo, Roma sacra e Roma profana. La citta
dei Trionfi e delle Basiliche [w:] La Festa a Roma dal Rinascimento
al 1870, t. 1, a cura di M. Fagiolo, Torino 1997, s. 32-33; M. Fa-
giolo d e 11 ’ A r c o, La festa bcirocca (Corpus dellefes te di Roma, 1),
Roma 1997, s. 182-188. Symbolika kolumn projektowanych przez
naszego artystę zdaje się nie mieć nic wspólnego również z habs-
burską symboliką słupów Herkulesa (zob. J. B a n a c h, Hercules Po-
lonus. Studium z ikonografii sztuki nowożytnej, Warszawa 1984,
s. 62-89), jak to przyjęła M iks-Rudkowska,Zbioiyprojektów...,
cz. I, s. 137, łącząc projekt Gisleniego z pogrzebem Zygmunta 111
i jego austriackiej żony królowej Konstancji.
53
mężów najdzielniejszych, godnych szczególnej chwały
i dlatego wyniesionych ponad zwykłych śmiertelników58.
Przedstawione nad kolumnami zbrojne postacie, wspar-
te na włóczniach, pozwala, jak sądzę, rozpoznać inna
rycina Giacopa Laury ze wspomnianego albumu, który
- przypomnijmy - stanowił podstawowe źródło wiedzy
o budowlach starożytnych dla całych generacji artystów
siedemnastego i osiemnastego wieku59. Widzimy tutaj
(tabl. 30; fig. 10) rekonstrukcję antycznego „Templum
58 R i pa, o.c., s. 419—420: „Należy tu umieścić statuę na wynio-
słej kolumnie ozdobionej przepięknym, rzeźbionym fryzem; posąg
w prawej dłoni trzyma wieniec laurowy, w lewej - włócznię”.
59 Tak rolę tego albumu ocenia I. L a v i n, Fischer von Erlach, Tiepo-
lo and the Unity’ of the Yisual Arts [w:] An Architectural Progress in the
Renaissance and Baroque Sojourns In and Out ofltaly. Essays in Archi-
tectural History Presented to Hellmut Hager on his Sixty-sixth Birthday,
ed. by H.A. Milion i S. Scott Munshower, Pennsylvania 1992, s. 502.
60 Por. F. Polleross, Docent et delectant. Architektur und Rhe-
torik am Beispiel von Johann Bernhard Fischer von Erlach (Wie-
ner Jahrbuch fur Kunstgeschichte 49: 1996, s. 181-182). Dodać
w tym miejscu należy, że dewizą Władysława IV, umieszczoną na
medalu wybitym z okazji jego koronacji, było stwierdzenie: „Ho-
nor virtutis praemium” - zob. Chrościcki, Sztuka i polityka...,
s. 55, il. 72. Do wyjaśnienia symboliki podpór baldachimu na ry-
sunku Gisleniego nie wnoszą - naszym zdaniem - nic istotnego
inne analogie użycia kolumn owiniętych figuralnymi reliefami. My-
ślę tu przede wszystkim o licznych przedstawieniach kolumn Tra-
jana i Marka Aureliusza (mylnie uważanej podówczas za kolumnę
Honoris et Virtutis” skomponowanego w myśl zasady,
że „virtus vestibulum est honoris”. W tle ustawiono parę
kolumn o trzonach owiniętych spiralnym fryzem figu-
ralnym. Wieńczą je posągi będące personifikacjami
owych dwóch starożytnych cnót60 * * * * * * * * * *. Rycerskie figury pro-
jektowane przez Gisleniego można zatem uznać za uoso-
bienie cnót zmarłego monarchy. Z kolei pary żeńskich
postaci, ustawione na cokołach u dołu kolumn, odziane
w powłóczyste szaty, to zapewne personifikacje prowin-
Antoninusa Piusa) „schrystianizowane” przez Sykstusa V (1585-
1590), które pojawiły się od r. 1589 jako imago jego emblematu
opatrzonego dewizą: „Religio miranda triumphat”, by w końcu,
wraz z wizerunkami czterech obelisków ustawionych przez tegoż
papieża na placach Wiecznego Miasta, znaleźć się w dekoracji jego
katafalku w bazylice S. Maria Maggiore w r. 1591 wykonanej wg
projektu Domcnica Fontany - zob. Ch. Stefan i, Giovanni Guer-
ra inventore e Flconologia [w:] Roma di Sisto V, Roma 1993,
s. 32-33, il. 10; M. Fagiolo, Roma sacra e Roma profana. La citta
dei Trionfi e delle Basiliche [w:] La Festa a Roma dal Rinascimento
al 1870, t. 1, a cura di M. Fagiolo, Torino 1997, s. 32-33; M. Fa-
giolo d e 11 ’ A r c o, La festa bcirocca (Corpus dellefes te di Roma, 1),
Roma 1997, s. 182-188. Symbolika kolumn projektowanych przez
naszego artystę zdaje się nie mieć nic wspólnego również z habs-
burską symboliką słupów Herkulesa (zob. J. B a n a c h, Hercules Po-
lonus. Studium z ikonografii sztuki nowożytnej, Warszawa 1984,
s. 62-89), jak to przyjęła M iks-Rudkowska,Zbioiyprojektów...,
cz. I, s. 137, łącząc projekt Gisleniego z pogrzebem Zygmunta 111
i jego austriackiej żony królowej Konstancji.
53