DOI article:
Mossakowski, Stanisław: Uroczystości wawelskie w styczniu roku 1649 a projekty Giovanniego Battisty Gisleniego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.19892#0079
20. Giacopo Lauro, stos pogrzebowy imperatora rzymskiego (wg Antiąuae Urbis splendor, Roma 1609; fot. 1S PAN)
przez niego twierdzy na wschodzie (po prawej)107. Jako
aluzje do obrzędu pogrzebowego można rozpoznawać
naczynia sakralne; kadzielnicę, pojemnik na święcony
olej, kropielnicę z kropidłami oraz parę różańców, jakie
wiszą pod wolutowymi pseudokapitelami pilastrów edi-
kuli. Natomiast figury biskupa w infule, z pastorałem
i otwartą księgą (po lewej), a także magnata w delii, przy
szabli i z różańcem w rękach (po prawej), które flankują
becl of State, oraz odpowiadające im grupy zakonników
(po lewej), pielgrzymów i kalek (po prawej), ustawione
poniżej na podeście, po bokach mensy, to wyobrażenia
stanów - duchownego i śwńeckiego, a zarazem reprezen-
107 Projekt kościoła Karmelitów w Warszawie (który nie przewi-
dywał jednak wzniesienia kopuły) - zob. S. Mossakowski, Pro-
jekt kościoła karmelitów bosych w Warszawie autorstwa G. B. Gi-
sleniego (Biuletyn HS 59: 1997, s. 92-103); o obelisku ku czci Wła-
dysława IV pisze: J. Chrościcki, Forum Wazów w Warszawie
(Kwart. AU 25: 1980, s. 28-46); a wyobrażenie twierdzy z podobną
bramą (być może nawiązujące do oblężenia Moskwy w r. 1618) zna-
my z omówionego powyżej rysunku L-l 13 (fig. 1 8).
108 Wizerunki przedstawicieli senatorów świeckich i duchownych,
a także niższego kleru i szlachty pojawiały się w dekoracjach oka-
zjonalnych w Krakowie już wcześniej, np. na luku triumfalnym, jaki
władze miasta wzniosły z okazji wjazdu do stolicy królowej Kon-
stancji w r. 1605 - zob. K. Targosz, Oprawa a rtys tyczn o - id eo wa
wjazdów weselnych trzech sióstr Hahsburżanek (Kraków 1592
i 1605, Florencja 1608) [w:] Theatrum ceremoniale..., s. 218.
tantów senatorów i prostych poddanych, opłakujących
śmierć Władysława IV108. Nutę optymizmu eschatologicz-
nego wprowadzają z kolei nie tylko tradycyjnie zapalo-
ne świece, ustawione na piramidzie z czaszek109, lecz
przede wszystkim para żeńskich figur w bolesnych po-
zach rodzenia, siedząca na cokołach po bokach edikuli.
Z ust jednej z nich wydobywa się jak gdyby ostatnie
przedśmiertne tchnienie. To, zgodnie z chrześcijańską eg-
zegezą Biblii, postacie symbolizujące kościół jako mat-
kę rodzącą do życia wiecznego110, bo - jak czytamy w jed-
nym z tekstów patrystycznych - „homo in morte nascitur
ad gloriam et reąuiem”111. Sens symboliczny obu figur,
109 Symbolikę zapalonych świec (wznoszenie się duszy do nie-
ba) i kształtu piramidalnego (piramida = słońce = światło = niebo -
nieśmiertelność) w nowożytnych obrzędach pogrzebowych omawia
m.in. Popelka, o.c., s. 26-29, 31, 34, 41,68-70.
110Zob. M. Skubiszewska, Death as Birth. The Symbol on
the Tomb of a King ofPoland (Journal of the British Archaeological
Association 36: 1973, s. 48-49, przyp. 2).
111 Cyt. za Panofsky, Mors vitae testimonium...,s. 228, przyp.
22. Również czaszkę przytrzymującą zębami kartusz z napisem pod
postacią zmarłego monarchy należy rozumieć w duchu symboliki
dzieł Beminiego jako wyobrażenie śmierci, która w istocie unie-
śmiertelnia swe ofiary (zob. ibidem, s. 221-226). Por. Karpowicz,
o.c., s. 8-9.
69
przez niego twierdzy na wschodzie (po prawej)107. Jako
aluzje do obrzędu pogrzebowego można rozpoznawać
naczynia sakralne; kadzielnicę, pojemnik na święcony
olej, kropielnicę z kropidłami oraz parę różańców, jakie
wiszą pod wolutowymi pseudokapitelami pilastrów edi-
kuli. Natomiast figury biskupa w infule, z pastorałem
i otwartą księgą (po lewej), a także magnata w delii, przy
szabli i z różańcem w rękach (po prawej), które flankują
becl of State, oraz odpowiadające im grupy zakonników
(po lewej), pielgrzymów i kalek (po prawej), ustawione
poniżej na podeście, po bokach mensy, to wyobrażenia
stanów - duchownego i śwńeckiego, a zarazem reprezen-
107 Projekt kościoła Karmelitów w Warszawie (który nie przewi-
dywał jednak wzniesienia kopuły) - zob. S. Mossakowski, Pro-
jekt kościoła karmelitów bosych w Warszawie autorstwa G. B. Gi-
sleniego (Biuletyn HS 59: 1997, s. 92-103); o obelisku ku czci Wła-
dysława IV pisze: J. Chrościcki, Forum Wazów w Warszawie
(Kwart. AU 25: 1980, s. 28-46); a wyobrażenie twierdzy z podobną
bramą (być może nawiązujące do oblężenia Moskwy w r. 1618) zna-
my z omówionego powyżej rysunku L-l 13 (fig. 1 8).
108 Wizerunki przedstawicieli senatorów świeckich i duchownych,
a także niższego kleru i szlachty pojawiały się w dekoracjach oka-
zjonalnych w Krakowie już wcześniej, np. na luku triumfalnym, jaki
władze miasta wzniosły z okazji wjazdu do stolicy królowej Kon-
stancji w r. 1605 - zob. K. Targosz, Oprawa a rtys tyczn o - id eo wa
wjazdów weselnych trzech sióstr Hahsburżanek (Kraków 1592
i 1605, Florencja 1608) [w:] Theatrum ceremoniale..., s. 218.
tantów senatorów i prostych poddanych, opłakujących
śmierć Władysława IV108. Nutę optymizmu eschatologicz-
nego wprowadzają z kolei nie tylko tradycyjnie zapalo-
ne świece, ustawione na piramidzie z czaszek109, lecz
przede wszystkim para żeńskich figur w bolesnych po-
zach rodzenia, siedząca na cokołach po bokach edikuli.
Z ust jednej z nich wydobywa się jak gdyby ostatnie
przedśmiertne tchnienie. To, zgodnie z chrześcijańską eg-
zegezą Biblii, postacie symbolizujące kościół jako mat-
kę rodzącą do życia wiecznego110, bo - jak czytamy w jed-
nym z tekstów patrystycznych - „homo in morte nascitur
ad gloriam et reąuiem”111. Sens symboliczny obu figur,
109 Symbolikę zapalonych świec (wznoszenie się duszy do nie-
ba) i kształtu piramidalnego (piramida = słońce = światło = niebo -
nieśmiertelność) w nowożytnych obrzędach pogrzebowych omawia
m.in. Popelka, o.c., s. 26-29, 31, 34, 41,68-70.
110Zob. M. Skubiszewska, Death as Birth. The Symbol on
the Tomb of a King ofPoland (Journal of the British Archaeological
Association 36: 1973, s. 48-49, przyp. 2).
111 Cyt. za Panofsky, Mors vitae testimonium...,s. 228, przyp.
22. Również czaszkę przytrzymującą zębami kartusz z napisem pod
postacią zmarłego monarchy należy rozumieć w duchu symboliki
dzieł Beminiego jako wyobrażenie śmierci, która w istocie unie-
śmiertelnia swe ofiary (zob. ibidem, s. 221-226). Por. Karpowicz,
o.c., s. 8-9.
69