Studia Waweliana (9/10.2000-2001)

do postaci występującej na obrazach Świerzyńskiego, m.in.
na obrazie z 1880. Wiadomo z notatek malarza, że wykony-
wał szkice i malował obrazy na miejscu, w katedrze, jest jed-
nak możliwe, że dopracowywał szczegóły opierając się na
dokumentacji fotograficznej, podobnie jak czynili inni arty-
ści. „Kłosy” w 1865 wzmiankowały: „W ogóle mówiąc, fo-
tografia (osobliwie zakład p. Rzewuskiego) upowszechnia kra-
kowskie starożytności, tak że nie ma prawie zabytku, który
by wielekroć tą drogą w tanich wydaniach publikowanym nie
był”65. Także Jerzy Banach zauważył: „Niejeden zapewne ma-
larz starego Krakowa korzystał ze stale uzupełnianych i aktu-

65 „Kłosy”, 7(19) lipca, 1865, nr 3, s. 36.

66 J. Banach, Kraków malowniczy. O albumach z widokami
miast w XIX wieku, Kraków 1980, s. 150.

alizowanych zasobów firmy [I. Kriegera], by na podstawie
dokładnych i dużego formatu odbitek wykonywać w zaciszu
pracowni portretowo wierne, „realistyczne” studia zabytko-
wych budowli”66.

Widoki wnętrz katedry wawelskiej autorstwa Satumina
Świerzyńskiego, malarza nierozerwalnie związanego z Kra-
kowem, mogą być traktowane jako wiarygodny przekaz iko-
nograficzny, gdyż dzięki dobremu rysunkowi, najczęściej pra-
widłowej perspektywie oraz dobrze oddanemu kolorytowi
górują swym poziomem nad pracami innych malarzy, żeby
wymienić tylko Gąsiorowskiego czy Zaleskiego. Stanowią
zarazem cenne, bo barwne, uzupełnienie czarno-białych fo-
tografii Ignacego Kriegera.

Agnieszka Janczyk

Dwudziestowieczne konsekracje biskupie w katedrze na Wawelu

Schyłek stulecia skłania do refleksji, spojrzenia wstecz
i podjęcia próby ogarnięcia wydarzeń, które rozegrały się
w danym wieku. Można czynić to na wielką skalę, usiłując
wyodrębnić fakty o znaczeniu ogólnoludzkim, można jednak
spojrzeć i przez pryzmat mniejszych, lokalnych społeczno-
ści. Do tej właśnie kategorii zaliczyć można świętującą w roku
2000 millennium swego istnienia diecezję krakowską z jej
pasterzami. Szczególne miejsce w tysiącletniej historii rze-
czonego biskupstwa zajmuje niewątpliwie królewska katedra
na Wawelu, którą obdarzyć można mianem serca owej spo-
łeczności. W jej z kolei dziejach największej rangi wydarze-
niami - od czasu, gdy przestano tu koronować i grzebać kró-
lów - były i są konsekracje biskupów - następców kolegium
apostołów. W poprzednim opracowaniu, zamieszczonym w
tomie 6/7 serii Studia Waweliana, podpisany niżej autor zajął
się problematyką sakr biskupich w okresie niewoli narodo-
wej (1795-1918)1, a obecnie zamierza dokonać w analogicz-
ny sposób przeglądu konsekracji biskupów (nie tylko krakow-
skich), jakie odbyły się na Wawelu w XX stuleciu, mianowi-
cie w latach 1918-1988.

Na rok 2000 przypada jubileusz 30-lecia sakry dwóch
byłych biskupów pomocniczych archidiecezji krakowskiej,
aktualnie seniorów, którzy 5 IV 1970 w wawelskiej archika-
tedrze przyjęli święcenia biskupie - Stanisława Smoleńskie-
go i Albina Małysiaka. Obu Czcigodnym Jubilatom poniższe
opracowanie w szczególny sposób jest dedykowane.

1 K. R. Prokop, Konsekracje biskupie w katedrze na Wawelu
w okresie niewoli narodowej (1795-1918) (Studia Waw. 6/7: 1997/
1998, s. 191-197).

2 Nie odnotowuje jej także, oparte głównie na ówczesnej prasie,

opracowanie C. Brzozy, Kraków między wojnami. Kalendarium

28X1918-61X1939, Kraków 1998, s. 17.

Pierwsza w XX stuleciu konsekracja biskupia w katedrze
na Wawelu odbyła się już w odrodzonej po 123 latach niewo-
li Polsce - w tym samym miesiącu, w którym odzyskała ona
niepodległość. W sobotę 30 XI 1918, ostatniego dnia miesią-
ca, w bazylice katedralnej ŚŚ. Stanisława i Wacława święce-
nia biskupie z rąk miejscowego ordynariusza Adama Stefana
Sapiehy przyjął, prekonizowany 24 IX tr. pasterzem reakty-
wowanej katolickiej diecezji kamienieckiej, Piotr Mańkow-
ski (1866-1933). Jego współkonsekratorami byli: ordynariusz
tarnowski Leon Wałęga i sufragan krakowski Anatol Nowak.
Gorąca atmosfera tamtych dni, stojących pod znakiem wiel-
kiej wagi wydarzeń politycznych w życiu zmieniającego swe
oblicze kontynentu europejskiego sprawiła, iż fakt konsekra-
cji ordynariusza dla Kamieńca Podolskiego uszedł uwagi bie-
żącej prasy2. Chociażby dzień wcześniej (29 XI 1918) kate-
dra wawelska była świadkiem podniosłych uroczystości zwią-
zanych z rocznicą wybuchu powstania listopadowego, a na-
bożeństwu żałobnemu, odprawionemu z tej okazji, przewod-
niczył miejscowy biskup pomocniczy Anatol Nowak3. Zwięz-
ła nota o sakrze Mańkowskiego znajduje się w Liber Actionum
Celsissimi Ordinarii Cracoviensis Adami Stephani Sapieha'.
,,Dn[ia] 30 [XI 1918] konsekrował Książę Biskup w asysten-
cji Ks. Biskupa Wałęgi i Ks. Biskupa Nowaka na biskupa
Kamieńca Podolskiego [ks. Piotra Mańkowskiego] w kate-
drze na Wawelu. Po konsekracji wydał Książę Biskup obiad
w Pałacu [Biskupim] na cześć Ks. Biskupa Mańkowskiego”4.

3 „Czas” 71: 1918, nr 519 (30 XI), s. 2-3.

4 AKM, Liber Actionum Celsissimi Ordinarii Cracoviensis Ada-
mi Stephani Sapieha, Principis Episcopi, k. 172 (170).

5 Ibidem, k. 479, nr 790.

229