Studia Waweliana (9/10.2000-2001)

łaja, na draperii w tle niszy oraz na ornacie św. Stanisława.
Kapa św. Mikołaja była złocona, z zielonym podbiciem, infu-
ła złocona i srebrzona, pastorał złocony. W podbiciu kapy
zidentyfikowano azuryt, indygo oraz malachit. Z twarzy i rę-
kawiczek zdjęto trzy warstwy późniejszych przemalowań. Ze
skrzydeł nastawy usunięto: pożółkły werniks, pociemniałe,
zachodzące na oryginał retusze i metal ze złoconych ram.
Uzupełniono ubytki zapraw, złoceń i warstw malarskich. Przy
okazji badań potwierdzono we wszystkich zachowanych czę-
ściach tryptyku związek budowy technologicznej i użytych
materiałów.

Zupełnie inaczej przedstawia się stan zachowania rzeźb:
Matki Boskiej z Dzieciątkiem, Św. Otylii, Św. Jadwigi Ślą-
skiej. Złe warunki przechowywania (duże wahania wilgotno-
ści) i dość drastyczne renowacje były przyczyną znacznych
zniszczeń warstw oryginalnych. Po wstępnych oględzinach
okazało się, że warstwa zaprawy i polichromii jest w bardzo
złym stanie. Na powierzchni rzeźb występowały liczne spę-
cherzenia i bez natychmiastowej ingerencji konserwatorskiej
fragmenty polichromii uległyby całkowitemu zniszczeniu.
Murowany kościół w Muszynie ma centralne ogrzewanie,
które w okresie zimowym powoduje duży spadek wilgotno-
ści względnej powietrza, a co za tym idzie, obiekty drewniane
ulegają przesuszeniu.

Figura przedstawiająca Matkę Boską z Dzieciątkiem, na
półksiężycu z maską lunamą, umieszczona jest obecnie w
centralnej części ołtarza głównego, dwie pozostałe w kaplicy
Miłosierdzia Bożego. Wykonane z drewna lipowego, poli-
chromowane i złocone rzeźby były kilkakrotnie poddawane
renowacjom. Drewno zachowało się w miarę dobrze, z wyjąt-
kiem deski stanowiącej podstawę rzeźby Matki Boskiej. War-
stwy zaprawy były źle zespolone z podłożem, mocno spęka-
ne i odspajające się, z tendencją do odpadania. Wtórnie za-
łożone grube warstwy zapraw zasłaniały fragmenty oryginal-
nej polichromii. Rzeźba była w całości pokryta przemalowa-
niami. Po zdjęciu późniejszych nawarstwień (folia aluminio-
wa, brąz, kity woskowe, farba olejna z dużą ilością spoiwa)
okazało się, że najlepiej zachowanymi partiami oryginalnymi

10 Archiwum Diecezjalne w Tarnowie, Zagadnienia historycz-
ne i artystyczne. Figury Matki Boskiej z Dzieciątkiem, .Św. Jadwigi

polichromii są karnacje. Wątpliwości dotyczą kolorystyki
śladowo zachowanych polichromii szat aniołków, które oka-
zały się odmienne od materiału porównawczego. Zgodnie z
tradycją trzynastowieczną, w sztuce na północ od Alp, aniołki
ukazywano w białych szatach liturgicznych - albach: „W
rzeźbie polichromowanej biel zastępowano srebrem lub zło-
tem”10 .

Figura Matki Boskiej jest w muszyńskim kościele obiek-
tem kultu i właśnie ta funkcja dzieła obligowała konserwato-
ra do przedłożenia właściwie ukierunkowanego programu
prac. W założeniach konserwatorskich przyjęto koncepcję
usunięcia w dużej mierze współczesnych nawarstwień, skon-
solidowania warstwy zaprawy oryginalnej i polichromii z pod-
łożem drewnianym, uzupełnienia zapraw, wykonania nowych
złoceń oraz uzupełnienia kolorystyki polichromii z pierwszej
warstwy chronologicznej. Kolorystykę szat aniołków zrekon-
struowano na podstawie śladów polichromii pochodzącej
prawdopodobnie z czasu przeniesienia rzeźby z Krakowa do
Muszyny. Smalta wykryta w szacie aniołka z prawej strony
Madonny przesuwa datowanie tej warstwy na lata później-
sze. Smalta (niebieski pigment) była używana w malarstwie
sztalugowym i rzeźbie polichromowanej od roku 1485 do końca
wieku XVIII. Przeprowadzona konserwacja ujawniła również
kilka szczegółów rzeźbiarskich, zakrytych przez bardzo gru-
be wtórne warstwy zapraw: klamrę przy pasku, modelunek
włosów Madonny, fryzurę i szatę aniołka.

Dzięki wystawie „Wawel 1000-2000” i jej organizatorom
opisane obiekty zostały poddane badaniom, gruntownej kon-
serwacji i udostępnione szerokiej publiczności.

Niniejsza publikacja po raz pierwszy pokazuje te wybitne
dzieła sztuki po zabiegach konserwatorskich, które ujawniły
w pełni ich klasę artystyczną. Walory obydwu zespołów rzeźb
i malowideł potwierdzają znakomity poziom twórczości warsz-
tatów działających w Krakowie w drugiej połowie wieku XV
na potrzeby dworu królewskiego i katedry.

Ewa Wiłkojć

i Św. Otylii. Dokumentacja konserwatorska, oprać. D. Horzela,
Kraków 2000, mpis.

250