Studia Waweliana (13.2007)

nowej kreacji architektonicznej. W wyniku dyskusji
nad kolejnymi projektami odnowy przyjęto, już po
II wojnie światowej, powrót do stanu z końca wieku
XVIII, tzn. z zachowaniem nawarstwień historycznych
związanych z funkcjonowaniem rezydencji, natomiast
usunięcie przeróbek wprowadzonych przez zaborcę dla
zatarcia historycznej funkcji i symboliki zamku. Dal-
sze utrzymywanie na Lubrance, integralnie związanej
z pałacem od wieku XVI i stanowiącej jego dominantę
wysokościową, kopii austriackiego krenelaża byłoby
zatem niekonsekwencją w stosunku do przyjętej dla
całego zespołu koncepcji konserwatorskiej.

Prace wykonane przy baszcie Sandomierskiej przez
Zygmunta Hendla w latach 1911-1914 i przy baszcie
Złodziejskiej przez Witolda Minkowskiego w latach
1948-1950, polegające na usunięciu przeróbek z czasów
zaborów, były kolejnym argumentem za wykonaniem
podobnych prac przy Lubrance. W nawiązaniu do sposo-
bu rekonstrukcji dachu zastosowanego przez Hendla na
skrzydłach pałacu (odtworzenie formy historycznej na
współczesnej konstrukcji), zaproponowano odtworzenie
dachu na Lubrance z użyciem konstrukcji stalowej, za
czym przemawiały także względy ochrony pożarowej.

Zniszczenie wykusza w elewacji zachodniej Lubran-
ki w okresie okupacji hitlerowskiej było dotkliwym
zniekształceniem obiektu. Uznano, że jego rekonstrukcja
jest potrzebna dla pełnej prezentacji historycznej formy
baszty. Podobnie uznano, że odtworzenie kamiennych
obramień okiennych w poziomie parteru baszty jest
istotne dla konsekwentnego przywrócenia stanu z końca
wieku XVIII. W odniesieniu do tych obramień brak
było wprawdzie dokładnej inwentaryzacji, ale można
było się posłużyć analogiami z baszty Sandomierskiej
i z wyższych kondygnacji Lubranki. Usunięcie pozo-
stałości XIX-wiecznej zacierki tynkowej było nie tylko
konsekwencją powrotu do wyglądu baszty sprzed prze-
róbki austriackiej, ale także koniecznością techniczną.
Przyjęto natomiast założenie pozostawienia dobudówki
wschodniej i klatki schodowej przy szkaipie skrzydła
południowego, choć obecna forma obu obiektów po-
chodzi z okresu okupacji hitlerowskiej. Powtarzają one
jednak usytuowanie obiektów historycznych: klatka
schodowa - tzw. baszty Dorotki z więzieniem wiel-
korządowym, a dobudówka wschodnia - dobudówki
wymienianej już w połowie wieku XVI, mieszczącej
„wychód pospólny”. Brak było przy tym przesłanek do
odtworzenia formy wcześniejszej.

Podobnie przyjęto pozostawienie we wnętrzach
baszty elementów konstrukcyjnych z wieku XX, w tym
stropów żelbetowych. W odróżnieniu od zwieńczenia
baszty, elementy te nie wpływają na odbiór estetyczny
całego zespołu architektonicznego Wawelu, a jedynie
poszczególnych pomieszczeń. Istniejące stropy żelbetowe
spełniają funkcję stężenia poziomego murów i przepony

61. Koncepcja architektoniczno-konserwatorska
odnowy Lubranki, elewacja zachodnia
(oprać. P. Stępień i S. Karczmarczyk)

ogniochronnej, a zatem pod względem technicznym
oddziałują korzystnie. Zaproponowano natomiast przy-
wrócenie historycznego wejścia do sali na I piętrze.

Dla oceny przedstawionych w projekcie koncep-
cyjnym propozycji konserwatorskich istotne znaczenie
miały wizualizacje komputerowe, opracowane w trzech
wariantach dla pięciu głównych widoków: od strony
wschodniej (skrzyżowanie ulic Grodzkiej i Św. Ger-
trudy), południowej (ul. Bernardyńska), południowo-
zachodniej (most Grunwaldzki) i północno-zachodniej
(rejon mostu Dębnickiego) i z tzw. dziedzińca wewnętrz-
nego (spod baszty Złodziejskiej). Warianty różniły się
kątem nachylenia dachu i kolorystykąpłycin w ściance
poddasza (wątek ceglany lub tynk - fig. 62-64).

Komisja Konserwatorska pod przewodnictwem kon-
serwatora zabytków wzgórza wawelskiego prof. dr. hab.
Jana Ostrowskiego w czasie posiedzeniu 14 maja 2001

35