DOI issue:
Varia
DOI article:Nowacki, Dariusz: Addenda i corrigenda: "Złotnictwo dawnych Prus Królewskich i Książęcych w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu"
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19889#0153
Addenda i corrigenda:
Złotnictwo dawnych Prus Królewskich i Książęcych
w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu1
Opublikowanie w roku 2000 katalogu złotnictwa pomor-
skiego i pruskiego w zbiorach wawelskich, wspólnego dzieła dr.
Andrzeja Fischingera (1928-2005) i niżej podpisanego, miało
stać się w naszym zamierzeniu przede wszystkim impulsem do
szczegółowych badań zachowanych w Polsce zasobów zabyt-
kowych wyrobów złotniczych. Pierwszej, jak dotąd, książce do-
tyczącej sreber w zbiorach wawelskich z rozmysłem nadaliśmy
formę katalogu rozumowanego. Wymyślony przez nas schemat
takiego wydawnictwa, odwołujący się do uznanych rozwiązań
angielskich i niemieckich z ostatniego ćwierćwiecza2, z powo-
dzeniem sprawdził się także w odniesieniu do innego rodzaju
zabytków wawelskich3, a nawet zyskał akceptację poprzez
wyróżnienie w konkursie na wydarzenie muzealne roku „Sybilla
2000”, w kategorii osiągnięć naukowych.
Formuła katalogu obliguje do zajmowania stanowiska
nawet w kwestiach spornych, czy niejasnych z powodu
niedostatku materiałów. Odróżnia się tym samym np. od
artykułu naukowego o wyraźnej tezie, gdzie można łatwo
obejść kwestie sporne, często o fundamentalnym znaczeniu
dla konkretnego dzieła sztuki. Badania środkowoeuropejskie-
go złotnictwa - a w sposób szczególny dotyczy to Gdańska
i mniejszych centrów wytwórczości w dawnych Prusach Kró-
lewskich i Książęcych - podlegają licznym ograniczeniom,
spowodowanym przede wszystkim ogromnym przetrzebie-
niem i rozproszeniem zarówno samych dzieł, jak i doku-
mentacji na ich temat. Warto także zwrócić uwagę na istotne
mankamenty, także metodologiczne, dotychczasowych badań.
Szczególnie dotkliwie odczuwamy niedostatek poważnych
kompendiów na temat poszczególnych ośrodków wytwórczo- ~
ści, badań opartych na materiałach źródłowych4. Jednocześnie
stosunkowo bogate piśmiennictwo, na temat złotnictwa, przy
' A. Fischinger, D. Nowacki, Złotnictwo dawnych Prus
Królewskich i Książęcych w zbiorach Zamku Królewskiego na Wa-
welu [katalog zbiorów 5], Kraków 2000.
2 Por. zwłaszcza: H. Muller, The Thyssen-Bornemisza Collec-
tion. European Silver [London 1986]; H. Tait, Catalogue of the
Waddesdon Beąuest in the British Museum, II: The Silver Platę,
[London 1988].
3 M. Hennel-Bern asików a, Gobeliny XV-XIX wieku
w Zamku Królewskim na Wawelu [katalog zbiorów 6], Kraków 2000;
J. Winiewicz-Wolska, Malarstwo holenderskie w zbiorach Za-
mku Królewskiego na Wawelu [katalog zbiorów 7], Kraków 2001.
uważnej lekturze, a zwłaszcza po konfrontacji z oryginal-
nym przedmiotem dociekań, czasami nie spełnia wymogów
naukowej rzetelności5. Sporadycznie mamy do czynienia z
pracami, które odnajdują dzieło sztuki złotniczej w szerszym
kontekście, z uwzględnieniem naturalnych zależności między
różnymi typami wypowiedzi artystycznej, bez szkolnych
podziałów na wielką sztukę i przemysł artystyczny.
Osobnego komentarza wymagają publikacje, coraz częś-
ciej dostępne tylko w formie elektronicznej, dotyczące handlu
zabytkami złotnictwa. Łatwość publikowania katalogów
aukcyjnych i różnego rodzaju wydawnictw antykwarycznych
sprawia, iż ich strona merytoryczna, a zwłaszcza dokładność
faktograficzna nierzadko pozostawia wiele do życzenia. Po-
śpiech przy tworzeniu tych druków oraz częsty przypadek bra-
ku zainteresowania sprzedającego podawaniem precyzyjnych
danych na temat konkretnych sreber - musi skutkować ograni-
czonym zaufaniem do informacji tam zawartych. Łatwo więc
0 przekłamania, a nawet zasadnicze pomyłki, tym bardziej
iż w ostatnich latach w antykwarycznej ofercie pojawiło się
dość sporo falsyfikatów bądź wyrobów będących preparatami
konserwatorskimi zawierającymi oryginalne elementy.
Celem niniejszego opracowania jest prezentacja gdańskich
1 królewieckich sreber pozyskanych do zbiorów wawelskich
w latach 2000-2006, a także podanie nowych informacji
na temat dzieł umieszczonych w katalogu. O pożytkach
płynących z publikacji tego rodzaju materiałów, pomimo
kilku ważkich precedensów6, trzeba w Polsce ciągle jeszcze
przekonywać. Zainteresowanie naszym katalogiem licznych
historyków i historyków sztuki wielu specjalności, jak również
jego pozytywny odbiór przez wielu antykwariuszy i kolekcjo-
nerów obliguje do dalszych badań i poszukiwań.
4 Do chlubnych wyjątków należy niewielka praca: J. Kriegs-
eisen, Złotnictwo słupskie od początku XVI wieku do 1945 roku,
Słupsk 2005. W druku praca tego autora dot. złotników elblą-
skich.
5 Por. krytyczne uwagi w recenzji M. Woźniak, Katarzyna
Bogacka, »Pastorały w Polsce, XI-XVIII w.«, Warszawa-Marki: Mi-
chalineum 2004 (Biuletyn HS 67: 2005, nr 3M, s. 365-382).
6 Przede wszystkim kilkunastu omówień wystaw, z licznymi
uzupełnieniami oraz krytycznymi uwagami na temat zawartości ich
katalogów, opublikowanych w Roczniku Muzeum Narodowego
w Warszawie.
147
Złotnictwo dawnych Prus Królewskich i Książęcych
w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu1
Opublikowanie w roku 2000 katalogu złotnictwa pomor-
skiego i pruskiego w zbiorach wawelskich, wspólnego dzieła dr.
Andrzeja Fischingera (1928-2005) i niżej podpisanego, miało
stać się w naszym zamierzeniu przede wszystkim impulsem do
szczegółowych badań zachowanych w Polsce zasobów zabyt-
kowych wyrobów złotniczych. Pierwszej, jak dotąd, książce do-
tyczącej sreber w zbiorach wawelskich z rozmysłem nadaliśmy
formę katalogu rozumowanego. Wymyślony przez nas schemat
takiego wydawnictwa, odwołujący się do uznanych rozwiązań
angielskich i niemieckich z ostatniego ćwierćwiecza2, z powo-
dzeniem sprawdził się także w odniesieniu do innego rodzaju
zabytków wawelskich3, a nawet zyskał akceptację poprzez
wyróżnienie w konkursie na wydarzenie muzealne roku „Sybilla
2000”, w kategorii osiągnięć naukowych.
Formuła katalogu obliguje do zajmowania stanowiska
nawet w kwestiach spornych, czy niejasnych z powodu
niedostatku materiałów. Odróżnia się tym samym np. od
artykułu naukowego o wyraźnej tezie, gdzie można łatwo
obejść kwestie sporne, często o fundamentalnym znaczeniu
dla konkretnego dzieła sztuki. Badania środkowoeuropejskie-
go złotnictwa - a w sposób szczególny dotyczy to Gdańska
i mniejszych centrów wytwórczości w dawnych Prusach Kró-
lewskich i Książęcych - podlegają licznym ograniczeniom,
spowodowanym przede wszystkim ogromnym przetrzebie-
niem i rozproszeniem zarówno samych dzieł, jak i doku-
mentacji na ich temat. Warto także zwrócić uwagę na istotne
mankamenty, także metodologiczne, dotychczasowych badań.
Szczególnie dotkliwie odczuwamy niedostatek poważnych
kompendiów na temat poszczególnych ośrodków wytwórczo- ~
ści, badań opartych na materiałach źródłowych4. Jednocześnie
stosunkowo bogate piśmiennictwo, na temat złotnictwa, przy
' A. Fischinger, D. Nowacki, Złotnictwo dawnych Prus
Królewskich i Książęcych w zbiorach Zamku Królewskiego na Wa-
welu [katalog zbiorów 5], Kraków 2000.
2 Por. zwłaszcza: H. Muller, The Thyssen-Bornemisza Collec-
tion. European Silver [London 1986]; H. Tait, Catalogue of the
Waddesdon Beąuest in the British Museum, II: The Silver Platę,
[London 1988].
3 M. Hennel-Bern asików a, Gobeliny XV-XIX wieku
w Zamku Królewskim na Wawelu [katalog zbiorów 6], Kraków 2000;
J. Winiewicz-Wolska, Malarstwo holenderskie w zbiorach Za-
mku Królewskiego na Wawelu [katalog zbiorów 7], Kraków 2001.
uważnej lekturze, a zwłaszcza po konfrontacji z oryginal-
nym przedmiotem dociekań, czasami nie spełnia wymogów
naukowej rzetelności5. Sporadycznie mamy do czynienia z
pracami, które odnajdują dzieło sztuki złotniczej w szerszym
kontekście, z uwzględnieniem naturalnych zależności między
różnymi typami wypowiedzi artystycznej, bez szkolnych
podziałów na wielką sztukę i przemysł artystyczny.
Osobnego komentarza wymagają publikacje, coraz częś-
ciej dostępne tylko w formie elektronicznej, dotyczące handlu
zabytkami złotnictwa. Łatwość publikowania katalogów
aukcyjnych i różnego rodzaju wydawnictw antykwarycznych
sprawia, iż ich strona merytoryczna, a zwłaszcza dokładność
faktograficzna nierzadko pozostawia wiele do życzenia. Po-
śpiech przy tworzeniu tych druków oraz częsty przypadek bra-
ku zainteresowania sprzedającego podawaniem precyzyjnych
danych na temat konkretnych sreber - musi skutkować ograni-
czonym zaufaniem do informacji tam zawartych. Łatwo więc
0 przekłamania, a nawet zasadnicze pomyłki, tym bardziej
iż w ostatnich latach w antykwarycznej ofercie pojawiło się
dość sporo falsyfikatów bądź wyrobów będących preparatami
konserwatorskimi zawierającymi oryginalne elementy.
Celem niniejszego opracowania jest prezentacja gdańskich
1 królewieckich sreber pozyskanych do zbiorów wawelskich
w latach 2000-2006, a także podanie nowych informacji
na temat dzieł umieszczonych w katalogu. O pożytkach
płynących z publikacji tego rodzaju materiałów, pomimo
kilku ważkich precedensów6, trzeba w Polsce ciągle jeszcze
przekonywać. Zainteresowanie naszym katalogiem licznych
historyków i historyków sztuki wielu specjalności, jak również
jego pozytywny odbiór przez wielu antykwariuszy i kolekcjo-
nerów obliguje do dalszych badań i poszukiwań.
4 Do chlubnych wyjątków należy niewielka praca: J. Kriegs-
eisen, Złotnictwo słupskie od początku XVI wieku do 1945 roku,
Słupsk 2005. W druku praca tego autora dot. złotników elblą-
skich.
5 Por. krytyczne uwagi w recenzji M. Woźniak, Katarzyna
Bogacka, »Pastorały w Polsce, XI-XVIII w.«, Warszawa-Marki: Mi-
chalineum 2004 (Biuletyn HS 67: 2005, nr 3M, s. 365-382).
6 Przede wszystkim kilkunastu omówień wystaw, z licznymi
uzupełnieniami oraz krytycznymi uwagami na temat zawartości ich
katalogów, opublikowanych w Roczniku Muzeum Narodowego
w Warszawie.
147