Studia Waweliana (13.2007)

Addenda

1.

Hans Polmann

czynny w Gdańsku 1626-1686; zob. Fischinger, Nowac-
ki, o.c., s. 53, kat. 11

Plakieta wotywna (fig. 1)
zapewne 1660

32,5 x 28,7 cm; waga 484,66 g
nr inw. 8622

Srebro kute i wycinane, dekoracja rytowana i repusowana.
Kilka niewielkich ubytków na krawędziach blachy, większe

- w lewym dolnym rogu i w górnej krawędzi (na prawo od
osi); liczne drobne wgniecenia, wtórne otwory i przedarcia;
niewielkie zarysowania na całej powierzchni.

Znaki złotnicze (u dołu, na osi - fig. 2):

- miejski Gdańska z ok. 1659-1673 - tarcza z parą krzyży
pod koroną7

- warsztatu Polmanna - p w trój liściu8
(u dołu, na odwrocie)

- pruska cecha kontrybucyjna z lat 1809-1812 - orzeł,
w owalu9.

Wotum miasta Tucholi za pięciokrotne ocalenie przed szwedz-
kim zniszczeniem w czasie potopu, złożone zapewne w roku
1660 przed łaskami słynącym wizerunkiem Matki Boskiej,
czczonym w kościele famym p.w. Św. Bartłomieja Apostoła.
Cudowny obraz spłonął wraz z kościołem 17 V 1781; świątynia
odbudowana 1784-1785, rozebrana przez Niemców jesienią
1939 (resztki usunięte wiosną 1940). Wotum - niegdyś rok-
rocznie w święto Matki Boskiej Szkaplerznej wywieszane na
widok publiczny - pozostaje świadectwem kultu maryjnego
w Tucholi, który niemal wygasł po pożarze kościoła w roku
1781. Wyposażenie fary zaginione, najpewniej przy okazji
zniszczenia świątyni w roku 1939. Pojedyncze elementy,
w tym srebrna puszka, fundacji Konstancji Austriaczki
z roku 1631, zachowana w kościele Bożego Ciała w Tucholi
(zbudowany na innym miejscu 1935-1939, konsekrowany
6 X 1946)10.

Zakupiona w r. 2002 w Salonie „Desa” w Krakowie.

Zbliżona do kwadratu. Pośrodku rytowane wyobrażenie
Marii z Dzieciątkiem w półpostaci, z aureolą wokół głowy,
w typie Matki Boskiej Śnieżnej. Poniżej napis - czterowier-
szowa suplikacja w języku polskim:

M. Gradowski, Znaki na srebrze. Znaki miejskie i państwo-
we używane na terenie Polski w obecnych jej granicach, Warszawa
2001, s. 69, nr 4.

s M. Gradowski, A. Kasprzak-Miler, Złotnicy na zie-
miach północnej Polski, cz. I: Województwo pomorskie, kujawsko-

148

Znak obrony twey Panno Matko prawdziwego Boga przez woyne
Szweczką całość Miasta tego Któreś odniepryyacioł pięckroc obronieła.
Od ognia y ruiny znaczny ochronieła. Przeto na dziękczynienie nas
Samych wniewolą Oddaiemyć miey prośiemy w opiece Tucholą.

Obramienie z plastycznych ornamentów małżowinowych. Na
odwrocie rytowana gwiazdka - najpewniej autorska wprawka
przed dekoracją wokół głowy Matki Boskiej na awersie.

W dawniejszej literaturze odnotowywana jedynie jako ważna
pamiątka historyczna, z przytoczeniem inskrypcji w języku
polskim. Makowski odczytał znak warsztatowy jako MPK lub
MPA i błędnie przypisał Maciejowi (Matthiasowi) Pichgielowi,
wywodzącemu się z nieodległych Chojnic.

pomorskie i warmińsko-mazurskie, Warszawa 2002, s. 109. nr G
452 A.

9Gradowski,o.c„ s. 231, nr 3.

10 KZSP 11: Dawne województwo bydgoskie, z. 17: Tuchola i okolice,
oprać. B. Biedrońska-Słota, I. Konopka. Warszawa 1979, s. 25-27.