DOI Artikel:
Link-Lenczowska, Stanislawa: "Kabinet patriotyczny" w zbiorach wawelskich i jego twórca Józef Korwin Brzostowski
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19889#0061
Niezależnie od wykonania owej obudowy, współpraco-
wał Brzostowski przy odnowieniu i konseiwacji kwater,
uzupełniając brakujące fragmenty, w tym rękę św. Jana,
polichromię i złocenia. Zarówno nowa oprawa ołtarza,
jak i wykonana restauracja spotkały się z dość dużym
oddźwiękiem - dyskusją w prasie codziennej i wśród
fachowców, tym większą iż wykonanie rzeźb przypisa-
no Witowi Stwoszowi69. Większość opinii prasowych
utrzymana była w podobnym, entuzjastycznym tonie:
„rzeźbiarz Brzostowski wszelkie uszkodzenia przez czas
i zaniedbanie zdziałane biegle i sumiennie naprawił,
zupełnie zaś zniszczone części podług dawnych nowo
dorobił, a wszystko odświeżył tak, że najpiękniejsza
całość złożyć się dała”70. Nie brakowało jednak głosów
krytycznych, dotyczących przeprowadzonej konser-
wacji. Szczególnie ostro wypowiadali się - niemiecki
historyk architektury August Essenwein, pisząc, że
środkowa grupa rzeźb została „in einem Schreine von
fabelhafter Gotik mit curiosen Saiilen aufstellte”'1, oraz
konserwator Józef Łepkowski stwierdzając: „Jaskrawe,
a polerowane złocenie zrestaurowanych teraz rzeźb
w kościele św. Floriana rażą oko, psują harmonią,
w jakiej cztery prawie stulecia z tym zabytkiem zosta-
wać pragnęły”72. Nie odnosi jednak Łepkowski tych słów
jedynie do Brzostowskiego, swoje pretensje kieruje też
w stronę Żebrawskiego: „nie chcemy czynić zarzutów
snycerzowi Brzostowskiemu z okazji restauracji rzeźb,
o których wspominamy - duch odnowy więcej od tego
co nią kieruje, jak od technika wykonawcy zależy”73.
Zastosowane przy tryptyku św. Jana Chrzciciela
metody renowacji, w opinii współczesnych fachowców
świadczące o „dużej świadomości konserwatorskiej”,
wyróżniające się dbałością o najmniejsze oryginalne
detale wkomponowywane w nowąkonstrukcję/4, byłby
niewątpliwie powtórzył Brzostowski przy konserwacji
ołtarza Wita Stwosza w kościele Mariackim, którą miał
nadzieję wykonywać. W roku 1861 na prośbę „JWP
Prezydującego w Szanownym Dozorze Kościoła NP-
Marii"5” sporządził po raz pierwszy szczegółowy opis
ołtarza z uwzględnieniem wszystkich braków i znisz-
czeń. Podkreślił w nim, iż „wszystkie płaskorzeźby na
18. A.J. Dudrak, ołtarz św. Jana Chrzciciela w kościele
Św. Floriana w Krakowie, drzeworyt, 1867
(wg Wiadomość o ołtarzu...)
oddrzwiach, wszystkie części ornamentyki tak dalece
przez robactwo stoczone, iż tylko grunt pod ich pozłotą
będący utrzymuje też od rozsypania się a[...] górne
zakończenie ołtarza zagraża największym niebezpie-
czeństwem, czopy bowiem kolumn, na któiych wspierają
się baldakimy, są zupełnie spróchniałe a umocowanie
drutami znacznie przez rdzę nadwerężone”76. W swoich
zaleceniach konserwatorskich troszczył się też Brzo-
stowski o zabezpieczenie odpowiedniego drewna do
wykonania nowych konstrukcji, gdyż, jak pisze „Jeżeli
69 Największym orędownikiem tej tezy był sam Żebrawski;
Wiadomość..., passim. Ponadto informacje w czasopismach, m.in.
„Kurier Warszawski”, 1861, nr 204, s. 1029 i „Czas”, 1861, nr
194, s. 3.
70 „Tygodnik Ilustrowany”, 1867, nr 417, s. 141. W krakowskim
„Czasie” Józef Mączyński tak komentuje działalność Brzostowskie-
go: „Lecz nie tylko to szczęście sprzyjało w wynalezieniu rozpro-
szonych części tego tryptyku, ale także i wynalezieniu prawdziwego
artysty, któryby posiadał wszystko co posiadać winien mający się
dotknąć odnowiciela ręką takiej świętości sztuki. I również szczęśli-
wie znaleziono takiego, a nim jest pan Brzostowski Józef’ - „Czas”,
1861, nr 90, s. 3. Podobne opinie w: „Czas”, 1861, nr 194, , s. 3;
„Kłosy”, 1871, nr 298, s. 175; „Biblioteka Warszawska”, 1871, t. I,
s. 334-335; „Biesiada Literacka”, 1896, nr 12, s. 180.
1 L. P u s z e t, Ołtarz iw. Jana Chrzciciela w kościele Sw. Floriana
w Krakowie (Spraw. KHS 6: 1900, s. 138).
12 Ibidem', „Czas”, 1861, nr 194, s. 2.
'3 J. Ł e p k o w s k i, Z przeszłości. Szkice i obrazy. Artykuły felie-
tonowe, Kraków 1862, s. 143.
74 Dokumentacja konserwatorska, s. 39.
75 Przewodniczącym był Józef Lasocki, wybrany w 1859.
A. Sudacka, Kościół p. w. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii
w Krakowie. Historia działań restauratorskich w XIX i XX wieku,
t. 1: Tekst, s. 33, mpis, ABMK., sygn. ABM G 388.
76 ABMK., vol. VII, fasc. 6, 1852-1863, bez pag. - opis z 25 IX
1861, podpisany Józef D. Korwin Brzostowski Artysta Sztuki Rzeź-
biarskiej', list informujący o przekazaniu „planu i wykresu kosztów
restauracji ołtarza wielkiego” z tą samą datą.
59
wał Brzostowski przy odnowieniu i konseiwacji kwater,
uzupełniając brakujące fragmenty, w tym rękę św. Jana,
polichromię i złocenia. Zarówno nowa oprawa ołtarza,
jak i wykonana restauracja spotkały się z dość dużym
oddźwiękiem - dyskusją w prasie codziennej i wśród
fachowców, tym większą iż wykonanie rzeźb przypisa-
no Witowi Stwoszowi69. Większość opinii prasowych
utrzymana była w podobnym, entuzjastycznym tonie:
„rzeźbiarz Brzostowski wszelkie uszkodzenia przez czas
i zaniedbanie zdziałane biegle i sumiennie naprawił,
zupełnie zaś zniszczone części podług dawnych nowo
dorobił, a wszystko odświeżył tak, że najpiękniejsza
całość złożyć się dała”70. Nie brakowało jednak głosów
krytycznych, dotyczących przeprowadzonej konser-
wacji. Szczególnie ostro wypowiadali się - niemiecki
historyk architektury August Essenwein, pisząc, że
środkowa grupa rzeźb została „in einem Schreine von
fabelhafter Gotik mit curiosen Saiilen aufstellte”'1, oraz
konserwator Józef Łepkowski stwierdzając: „Jaskrawe,
a polerowane złocenie zrestaurowanych teraz rzeźb
w kościele św. Floriana rażą oko, psują harmonią,
w jakiej cztery prawie stulecia z tym zabytkiem zosta-
wać pragnęły”72. Nie odnosi jednak Łepkowski tych słów
jedynie do Brzostowskiego, swoje pretensje kieruje też
w stronę Żebrawskiego: „nie chcemy czynić zarzutów
snycerzowi Brzostowskiemu z okazji restauracji rzeźb,
o których wspominamy - duch odnowy więcej od tego
co nią kieruje, jak od technika wykonawcy zależy”73.
Zastosowane przy tryptyku św. Jana Chrzciciela
metody renowacji, w opinii współczesnych fachowców
świadczące o „dużej świadomości konserwatorskiej”,
wyróżniające się dbałością o najmniejsze oryginalne
detale wkomponowywane w nowąkonstrukcję/4, byłby
niewątpliwie powtórzył Brzostowski przy konserwacji
ołtarza Wita Stwosza w kościele Mariackim, którą miał
nadzieję wykonywać. W roku 1861 na prośbę „JWP
Prezydującego w Szanownym Dozorze Kościoła NP-
Marii"5” sporządził po raz pierwszy szczegółowy opis
ołtarza z uwzględnieniem wszystkich braków i znisz-
czeń. Podkreślił w nim, iż „wszystkie płaskorzeźby na
18. A.J. Dudrak, ołtarz św. Jana Chrzciciela w kościele
Św. Floriana w Krakowie, drzeworyt, 1867
(wg Wiadomość o ołtarzu...)
oddrzwiach, wszystkie części ornamentyki tak dalece
przez robactwo stoczone, iż tylko grunt pod ich pozłotą
będący utrzymuje też od rozsypania się a[...] górne
zakończenie ołtarza zagraża największym niebezpie-
czeństwem, czopy bowiem kolumn, na któiych wspierają
się baldakimy, są zupełnie spróchniałe a umocowanie
drutami znacznie przez rdzę nadwerężone”76. W swoich
zaleceniach konserwatorskich troszczył się też Brzo-
stowski o zabezpieczenie odpowiedniego drewna do
wykonania nowych konstrukcji, gdyż, jak pisze „Jeżeli
69 Największym orędownikiem tej tezy był sam Żebrawski;
Wiadomość..., passim. Ponadto informacje w czasopismach, m.in.
„Kurier Warszawski”, 1861, nr 204, s. 1029 i „Czas”, 1861, nr
194, s. 3.
70 „Tygodnik Ilustrowany”, 1867, nr 417, s. 141. W krakowskim
„Czasie” Józef Mączyński tak komentuje działalność Brzostowskie-
go: „Lecz nie tylko to szczęście sprzyjało w wynalezieniu rozpro-
szonych części tego tryptyku, ale także i wynalezieniu prawdziwego
artysty, któryby posiadał wszystko co posiadać winien mający się
dotknąć odnowiciela ręką takiej świętości sztuki. I również szczęśli-
wie znaleziono takiego, a nim jest pan Brzostowski Józef’ - „Czas”,
1861, nr 90, s. 3. Podobne opinie w: „Czas”, 1861, nr 194, , s. 3;
„Kłosy”, 1871, nr 298, s. 175; „Biblioteka Warszawska”, 1871, t. I,
s. 334-335; „Biesiada Literacka”, 1896, nr 12, s. 180.
1 L. P u s z e t, Ołtarz iw. Jana Chrzciciela w kościele Sw. Floriana
w Krakowie (Spraw. KHS 6: 1900, s. 138).
12 Ibidem', „Czas”, 1861, nr 194, s. 2.
'3 J. Ł e p k o w s k i, Z przeszłości. Szkice i obrazy. Artykuły felie-
tonowe, Kraków 1862, s. 143.
74 Dokumentacja konserwatorska, s. 39.
75 Przewodniczącym był Józef Lasocki, wybrany w 1859.
A. Sudacka, Kościół p. w. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii
w Krakowie. Historia działań restauratorskich w XIX i XX wieku,
t. 1: Tekst, s. 33, mpis, ABMK., sygn. ABM G 388.
76 ABMK., vol. VII, fasc. 6, 1852-1863, bez pag. - opis z 25 IX
1861, podpisany Józef D. Korwin Brzostowski Artysta Sztuki Rzeź-
biarskiej', list informujący o przekazaniu „planu i wykresu kosztów
restauracji ołtarza wielkiego” z tą samą datą.
59