DOI Artikel:
Link-Lenczowska, Stanislawa: "Kabinet patriotyczny" w zbiorach wawelskich i jego twórca Józef Korwin Brzostowski
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19889#0079
Monogram Brzostowskiego - wiązane litery KB
przecięte w połowie stylizowaną literą I (fig. 38 c)
- widnieje również na płaskorzeźbie przechowywanej w
zakrystii katedry na Wawelu, wyobrażającej Marię, św.
Jana i Marię Magdalenę podtrzymujących martwe ciało
Chrystusa, nie łączonej dotychczas z Brzostowskim139
(fig. 36). Można by podjąć próbę identyfikacji ze wspo-
mnianym już wcześniej przedstawieniem Chrystusa
Pana złożonego na łonie matki swej, gdyby nie dwie,
dość istotne przesłanki: napisana ręką Brzostowskiego
data na obrazie wawelskim informuje o wykonaniu go
w roku 1869, a więc 6 lat później niż wymieniona w
sprawozdaniach TPSP, „kopia z van Dycka”; a określe-
nie „szkoła Józefa Brzostowskiego”, odnotowane przy
wystawionej w 1863 roku płaskorzeźbie, sugeruje jako
wykonawcę jednego z uczniów. Przyjąć więc należy, iż
mamy do czynienia z dwoma różnymi obiektami, które
łączy, poza Brzostowskim, autorstwo pierwowzoru,
gdyż przechowywany w zakrystii katedralnej obraz
również naśladuje dzieło van Dycka. Kopie obrazów
tego malarza odnotowano w wykazach malarstwa
powstałego w tym okresie, a liczne reprodukcje jego
dzieł pojawiały się w prasie. Niewątpliwie na nich
oparł się Brzostowski zlecając wykonanie kopii ucz-
niowi i próbując wykonać takową140. Sygnowana przez
niego płaskorzeźba wzorowana jest na obrazie van
Dycka Zdjęcie z krzyża, z około roku 1635 (fig. 37),
znajdującym się w Staatsgemaldesammlungen, Alte Pi-
nakothek w Monachium141, i powtarza prawie bez zmian
kompozycję oryginału. Podobieństwo dzieł jest jednak
powierzchowne. Brzostowski nie poradził sobie z prze-
niesieniem malarskiego pierwowzoru na inny materiał
i technikę, zachwiane zostały proporcje postaci, rysunek
jest schematyczny, a płaskie, ledwie zarysowane tło robi
wrażenie niedokończonego dzieła. Płaskorzeźbę ujmują
ramy utworzone z suchych konarów, oplecionych liśćmi
dębu, w których pobrzmiewają dalekie echa snycerki
znanej autorowi z gotyckich tryptyków. Zdjęcie z krzyża
widnieje na fotografii przedstawiającej wnętrze zakrystii
katedry wawelskiej (fig. 39).
W spisie rzeczy podarowanych katedrze krakowskiej
przez Karola Teligę, oprócz znanych realizacji Brzo-
stowskiego, jak repliki kwater z ołtarza św. Floriana w
Krakowie, wymieniono też omawianą kopię van Dy-
139 Za zwrócenie mi uwagi na tę niezidentyfikowaną do tej pory
rzeźbę serdecznie dziękuję Krzysztofowi J. Czyżewskiemu.
140 Sprawozdanie Dyrekcji [...] 1862/63, s. 10, poz. 109. Dzieło
określone jako „szkoła Brzostowskiego” mogło być wzorowane
na van Dycka Opłakiwaniu, z lat 1618-1620, Kunsthistorisches
Museum w Wiedniu, czy obrazie o tej samej tematyce z Koninklijk
Museum voor Schone Kunsten w Antwerpii. Tytuł płaskorzeźby
wskazuje na któreś z wymienionych przedstawień.
141 Zob. H. Knackfuss,A Van Dyck, Bielefeld-Leipzig 1897,
39. Płycina Ścięcie św. Jana z ołtarza św. Jana Chrzciciela
oraz płaskorzeźba Zdjęcie z krzyża w zakrystii katedry
na Wawelu (fot. S. Kolowca; AFZK Wawel)
cka142 oraz nieidentyfikowany do tej pory z rzeźbiarzem
„gotycki ołtarzyk” z domowej kaplicy księdza przy ul.
Kanoniczej w Krakowie. Jest on niewątpliwie tożsamy
z neogotyckim ołtarzem w bocznej nawie kościoła
parafialnego w Świątnikach Górnych (il. kol. VI); naj-
prawdopodobniej wraz z paroma innymi przedmiotami
został przekazany parafii przez katedrę krakowską143.
Nie udało się, niestety, odnaleźć na nim sygnatury Brzo-
stowskiego, choć nie można wykluczyć jej istnienia;
jedyny napis znaleziony na wewnętrznej stronie drzwi-
czek: 1867 rok w Krakowie odnosi się do daty i miejsca
wykonania mebla; sposób zapisu i liternictwo można
s. 65, il. 44. Inny wariant tej samej kompozycji, pędzla van Dycka,
znajduje się w zbiorach Ashmolean Museum w Oksfordzie.
142 Informacje o darach ks. Teligi dla katedry krakowskiej,
omawiając wykazy przedmiotów ze skarbca katedralnego z lat
1879-1894, podaje ks. Urban, o.c., s. 231, przyp. 175.
143 Informację o ołtarzu w Świątnikach, który może pochodzić
z katedry, zawdzięczam Krzysztofowi J. Czyżewskiemu, za co ser-
decznie dziękuję. Ks. proboszczowi Stanisławowi Czulakowi, winna
jestem wdzięczność za umożliwienie wykonania zdjęć ołtarza.
73
przecięte w połowie stylizowaną literą I (fig. 38 c)
- widnieje również na płaskorzeźbie przechowywanej w
zakrystii katedry na Wawelu, wyobrażającej Marię, św.
Jana i Marię Magdalenę podtrzymujących martwe ciało
Chrystusa, nie łączonej dotychczas z Brzostowskim139
(fig. 36). Można by podjąć próbę identyfikacji ze wspo-
mnianym już wcześniej przedstawieniem Chrystusa
Pana złożonego na łonie matki swej, gdyby nie dwie,
dość istotne przesłanki: napisana ręką Brzostowskiego
data na obrazie wawelskim informuje o wykonaniu go
w roku 1869, a więc 6 lat później niż wymieniona w
sprawozdaniach TPSP, „kopia z van Dycka”; a określe-
nie „szkoła Józefa Brzostowskiego”, odnotowane przy
wystawionej w 1863 roku płaskorzeźbie, sugeruje jako
wykonawcę jednego z uczniów. Przyjąć więc należy, iż
mamy do czynienia z dwoma różnymi obiektami, które
łączy, poza Brzostowskim, autorstwo pierwowzoru,
gdyż przechowywany w zakrystii katedralnej obraz
również naśladuje dzieło van Dycka. Kopie obrazów
tego malarza odnotowano w wykazach malarstwa
powstałego w tym okresie, a liczne reprodukcje jego
dzieł pojawiały się w prasie. Niewątpliwie na nich
oparł się Brzostowski zlecając wykonanie kopii ucz-
niowi i próbując wykonać takową140. Sygnowana przez
niego płaskorzeźba wzorowana jest na obrazie van
Dycka Zdjęcie z krzyża, z około roku 1635 (fig. 37),
znajdującym się w Staatsgemaldesammlungen, Alte Pi-
nakothek w Monachium141, i powtarza prawie bez zmian
kompozycję oryginału. Podobieństwo dzieł jest jednak
powierzchowne. Brzostowski nie poradził sobie z prze-
niesieniem malarskiego pierwowzoru na inny materiał
i technikę, zachwiane zostały proporcje postaci, rysunek
jest schematyczny, a płaskie, ledwie zarysowane tło robi
wrażenie niedokończonego dzieła. Płaskorzeźbę ujmują
ramy utworzone z suchych konarów, oplecionych liśćmi
dębu, w których pobrzmiewają dalekie echa snycerki
znanej autorowi z gotyckich tryptyków. Zdjęcie z krzyża
widnieje na fotografii przedstawiającej wnętrze zakrystii
katedry wawelskiej (fig. 39).
W spisie rzeczy podarowanych katedrze krakowskiej
przez Karola Teligę, oprócz znanych realizacji Brzo-
stowskiego, jak repliki kwater z ołtarza św. Floriana w
Krakowie, wymieniono też omawianą kopię van Dy-
139 Za zwrócenie mi uwagi na tę niezidentyfikowaną do tej pory
rzeźbę serdecznie dziękuję Krzysztofowi J. Czyżewskiemu.
140 Sprawozdanie Dyrekcji [...] 1862/63, s. 10, poz. 109. Dzieło
określone jako „szkoła Brzostowskiego” mogło być wzorowane
na van Dycka Opłakiwaniu, z lat 1618-1620, Kunsthistorisches
Museum w Wiedniu, czy obrazie o tej samej tematyce z Koninklijk
Museum voor Schone Kunsten w Antwerpii. Tytuł płaskorzeźby
wskazuje na któreś z wymienionych przedstawień.
141 Zob. H. Knackfuss,A Van Dyck, Bielefeld-Leipzig 1897,
39. Płycina Ścięcie św. Jana z ołtarza św. Jana Chrzciciela
oraz płaskorzeźba Zdjęcie z krzyża w zakrystii katedry
na Wawelu (fot. S. Kolowca; AFZK Wawel)
cka142 oraz nieidentyfikowany do tej pory z rzeźbiarzem
„gotycki ołtarzyk” z domowej kaplicy księdza przy ul.
Kanoniczej w Krakowie. Jest on niewątpliwie tożsamy
z neogotyckim ołtarzem w bocznej nawie kościoła
parafialnego w Świątnikach Górnych (il. kol. VI); naj-
prawdopodobniej wraz z paroma innymi przedmiotami
został przekazany parafii przez katedrę krakowską143.
Nie udało się, niestety, odnaleźć na nim sygnatury Brzo-
stowskiego, choć nie można wykluczyć jej istnienia;
jedyny napis znaleziony na wewnętrznej stronie drzwi-
czek: 1867 rok w Krakowie odnosi się do daty i miejsca
wykonania mebla; sposób zapisu i liternictwo można
s. 65, il. 44. Inny wariant tej samej kompozycji, pędzla van Dycka,
znajduje się w zbiorach Ashmolean Museum w Oksfordzie.
142 Informacje o darach ks. Teligi dla katedry krakowskiej,
omawiając wykazy przedmiotów ze skarbca katedralnego z lat
1879-1894, podaje ks. Urban, o.c., s. 231, przyp. 175.
143 Informację o ołtarzu w Świątnikach, który może pochodzić
z katedry, zawdzięczam Krzysztofowi J. Czyżewskiemu, za co ser-
decznie dziękuję. Ks. proboszczowi Stanisławowi Czulakowi, winna
jestem wdzięczność za umożliwienie wykonania zdjęć ołtarza.
73