DOI article:
Link-Lenczowska, Stanislawa: "Kabinet patriotyczny" w zbiorach wawelskich i jego twórca Józef Korwin Brzostowski
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.19889#0085
J.K«BKZOy|oWs|<l, rek O. im.
45. J. Brzostowski, kaseta na rękopis Pana Tadeusza, 1873, oraz sygnatura artysty.
Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu (fot. S. Michta; Ossolineum)
Brzostowski jest również autorem niewielkich roz-
miarów mebli, w których - jak w omawianym na wstępie
kabinecie patriotycznym - łączył drewno z plakietkami
z kości, dekorowanej rytowanymi i rysowanymi piór-
kiem obrazkami. Wymieniana w biogramie rzeźbiarza
szkatułka z hebanu, wykładana kością słoniową, wysta-
wiona razem z Pasją w latach 1874/1875, nie została sze-
rzej omówiona w prasie167. Zachodzi pytanie czy można
ją utożsamiać z opisaną w nekrologu Brzostowskiego
kasetą, rzekomo podarowaną cesarzowi, ze scenami
bitwy wiedeńskiej, czy raczej odnieść do wykonanej w
roku 1873, w której spoczął rękopis Pana Tadeusza168
(fig. 45). Drugie przypuszczenie wydaje się bliższe praw-
dzie, choć nie przesądza istnienia innej, niezidentyfiko-
wanej do tej pory. Trudno zresztą zrozumieć, dlaczego
znajdująca się obecnie w zbiorach Ossolineum szkatułka
z dziełem wieszcza nie doczekała się żadnej wzmianki
w prasie ani też nie została wymieniona w biogramie
rzeźbiarza. Dziwi to tym bardziej, że ten niewielki przed-
miot, dekorowany z czterech stron scenami: Polonez
połączony z Koncertem Jankiela, Bitwa, Grzybobranie
i Koncert Wojskiego (fig. 47), ma na wieku oprócz pła-
skorzeźby popiersia poety i okolicznościowego napisu:
167 „Kasetka” wymieniana jest w Spisie dzieł sztuki przysłanych
na wystawę od 1 łipca 1874 do 30 czerwca 1875 [w:] Sprawozdanie...,
rok 1874/1875, poz. 14, oraz w „Czasie”, 1875, nr 134, s. 4.
16S Pan Tadeusz Adama Mickiewicza. Pokaz autografu dzieła ze
zbiorów' Ossolineum w dwusetną rocznicę urodzin poety [katalog
wystawy], Kraków 1998, s. 26, poz. kat. 7.
169 Ibidem, s. 26.
MICKIEWICZA | RĘKOPISM | PANA | TADEVSZA;
ZACZĘTY | MDCCCXXXII | SKOŃCZONY | MDCC-
CXXXIV169- również plakietkę wskazującą wykonaw-
cę: J.K BRZOSTOWSKI, roku. 1873 (fig. 45). Sygnatura
artysty, w postaci wiązanego monogramu 1KB widoczna
jest też w lewych dolnych narożnikach trzech plakietek;
dodatkowo sceno. Koncert Wojskiego opatrzona jest datą:
1873. Z prawej strony rysunków umieścił Brzostowski
inicjały autora przedstawień, na których bezpośrednio się
wzorował. Wkomponowane w linie traw i nierówności
terenu litery tworzą w dwóch przypadkach monogram
JK, a na trzeciej plakiecie napis -JKoss...
Niewiele osób tworzyło przed rokiem 1873 ilustracje
do Mickiewiczowskiego poematu. Jedną z nich był Juliusz
Kossak, który przygotowywał w latach 1867-1868 cykl
rysunków do projektowanego przez poznańskiego księga-
rza Jana Konstantego Żupańskiego luksusowego wydania
Pana Tadeusza. Nie doszło ono do skutku ze względu na
zbyt duże koszty, a szkice Kossaka zaginęły. Biografjego
twórczości - Kazimierz Olszański, omawiając rysunki do
Pana Tadeusza, opublikował sceny umieszczone na szka-
tułce jako ewidentny przykład nie zachowanych ilustracji
mistrza170. Spostrzeżenie to, oparte na reprodukcjach
170 K. O 1 s z a ń s k i, Juliusz Kossak, Wrocław 1988, s. 45^47,
il. 271-274. Treść rozdziału tej publikacji powtórzył autor, publi-
kując też zdjęcia scen na szkatułce, w artykule Zaginione rysunki
Juliusza Kossaka do ..Pana Tadeusza”, „Gazeta Antykwaryczna”,
nr 2, 1990, s. 13-16. Za zwrócenie mi uwagi na tę pracę dziękuję
Dorocie Gabryś. Na dwóch plakietkach (Bitwa i Polonez) widnieje
dopisane piórkiem, trudne do odczytania nazwisko.
79
45. J. Brzostowski, kaseta na rękopis Pana Tadeusza, 1873, oraz sygnatura artysty.
Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu (fot. S. Michta; Ossolineum)
Brzostowski jest również autorem niewielkich roz-
miarów mebli, w których - jak w omawianym na wstępie
kabinecie patriotycznym - łączył drewno z plakietkami
z kości, dekorowanej rytowanymi i rysowanymi piór-
kiem obrazkami. Wymieniana w biogramie rzeźbiarza
szkatułka z hebanu, wykładana kością słoniową, wysta-
wiona razem z Pasją w latach 1874/1875, nie została sze-
rzej omówiona w prasie167. Zachodzi pytanie czy można
ją utożsamiać z opisaną w nekrologu Brzostowskiego
kasetą, rzekomo podarowaną cesarzowi, ze scenami
bitwy wiedeńskiej, czy raczej odnieść do wykonanej w
roku 1873, w której spoczął rękopis Pana Tadeusza168
(fig. 45). Drugie przypuszczenie wydaje się bliższe praw-
dzie, choć nie przesądza istnienia innej, niezidentyfiko-
wanej do tej pory. Trudno zresztą zrozumieć, dlaczego
znajdująca się obecnie w zbiorach Ossolineum szkatułka
z dziełem wieszcza nie doczekała się żadnej wzmianki
w prasie ani też nie została wymieniona w biogramie
rzeźbiarza. Dziwi to tym bardziej, że ten niewielki przed-
miot, dekorowany z czterech stron scenami: Polonez
połączony z Koncertem Jankiela, Bitwa, Grzybobranie
i Koncert Wojskiego (fig. 47), ma na wieku oprócz pła-
skorzeźby popiersia poety i okolicznościowego napisu:
167 „Kasetka” wymieniana jest w Spisie dzieł sztuki przysłanych
na wystawę od 1 łipca 1874 do 30 czerwca 1875 [w:] Sprawozdanie...,
rok 1874/1875, poz. 14, oraz w „Czasie”, 1875, nr 134, s. 4.
16S Pan Tadeusz Adama Mickiewicza. Pokaz autografu dzieła ze
zbiorów' Ossolineum w dwusetną rocznicę urodzin poety [katalog
wystawy], Kraków 1998, s. 26, poz. kat. 7.
169 Ibidem, s. 26.
MICKIEWICZA | RĘKOPISM | PANA | TADEVSZA;
ZACZĘTY | MDCCCXXXII | SKOŃCZONY | MDCC-
CXXXIV169- również plakietkę wskazującą wykonaw-
cę: J.K BRZOSTOWSKI, roku. 1873 (fig. 45). Sygnatura
artysty, w postaci wiązanego monogramu 1KB widoczna
jest też w lewych dolnych narożnikach trzech plakietek;
dodatkowo sceno. Koncert Wojskiego opatrzona jest datą:
1873. Z prawej strony rysunków umieścił Brzostowski
inicjały autora przedstawień, na których bezpośrednio się
wzorował. Wkomponowane w linie traw i nierówności
terenu litery tworzą w dwóch przypadkach monogram
JK, a na trzeciej plakiecie napis -JKoss...
Niewiele osób tworzyło przed rokiem 1873 ilustracje
do Mickiewiczowskiego poematu. Jedną z nich był Juliusz
Kossak, który przygotowywał w latach 1867-1868 cykl
rysunków do projektowanego przez poznańskiego księga-
rza Jana Konstantego Żupańskiego luksusowego wydania
Pana Tadeusza. Nie doszło ono do skutku ze względu na
zbyt duże koszty, a szkice Kossaka zaginęły. Biografjego
twórczości - Kazimierz Olszański, omawiając rysunki do
Pana Tadeusza, opublikował sceny umieszczone na szka-
tułce jako ewidentny przykład nie zachowanych ilustracji
mistrza170. Spostrzeżenie to, oparte na reprodukcjach
170 K. O 1 s z a ń s k i, Juliusz Kossak, Wrocław 1988, s. 45^47,
il. 271-274. Treść rozdziału tej publikacji powtórzył autor, publi-
kując też zdjęcia scen na szkatułce, w artykule Zaginione rysunki
Juliusza Kossaka do ..Pana Tadeusza”, „Gazeta Antykwaryczna”,
nr 2, 1990, s. 13-16. Za zwrócenie mi uwagi na tę pracę dziękuję
Dorocie Gabryś. Na dwóch plakietkach (Bitwa i Polonez) widnieje
dopisane piórkiem, trudne do odczytania nazwisko.
79