DOI Artikel:
Kriegseisen, Jacek: Klejnoty Rzeczypospolitej: Przyczynek do dziejów polskich klejnotów koronnych
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19889#0132
Dyament wielki Dyksztein 1 w kwadrat wysoki,
w kaszcie złotym szmelcowanym, u ktorego perła
wielka gruszkowata.
Noszenie wielkie złote z dwiema osobami szmelcowa-
nymi, po bokach, u wierzchu rubin, uspodu dyament
w dwiazdę obdłuzną, obadwa te kamienie wyimuią
się, około dolnego kasztu, cztery ziarna rubinowe.
Noszenie drugie złote szmelcowane u wierzchu rubin
spodem Dyament w tryanguł, z perłą u dołu wiszącą,
y uszkiem.
Noszenie trzecie podługowate złote szmelcowane,
u wierzchu Rubin kwadratowy, u spodu dyament
Dyksztein, kwadratowy [w] kaszcie, na spodzie perła
wisząca gruszkowata.
Noszenie czwarte złote same małe bez szmelcu u wierzchu
Rubin u spodu tablica Dyamentowa wielka Dyksztein.
Sztuka z twarzą Rycerską, z mieczem, cyfrą S. et R
reprezentuiacą, z dyamentow składanych z blaszką
z tyłu złotą otwieraiącą się.
71 W cytowanym źródle określenie to oznacza zapewne większy
diament, por. Turnau, o.c., s. 49.
72 Cyfra 8 przerobiona na 6.
Z których to kleynotow kaszda sztuka z osobna w //
[5. 280] // w skurkę obszyta, a tych sztuk iest
N[ummer]o 6 2 dico szesc y wszystkie w pudełku
posrebrzanym porzonnie ułożone, pudełko zas
pieczęciami na wstędze błekitney obwarowane,
Kardynała I[ego]m[ośc]i Prymasa, IchM[oś]c[ió]w
Panów Pleponitentow Kurfirszta I[ego]m[ośc]i
y Comisarza Pierszego na sprowadzenie kley-
notow, do Krakowa ordynowanego, tosz samo
pudełko pod koroną w to puzdro tnkludowane,
w którym sama korona. Która pieczęciami Xię-
cia I[ego]m[ośc]i Prymasa, Ich[mośció]w Panów
Plenipotentów Kurfirszta I[ego]m[ośc]i Bran-
denburskiego. Ich[mośció]w Panów Comisarzow
Rzeczyp[ospoli]tey y I[ego]m[ości] X[ię]dza Ku-
stosza Skarbu Krakowskiego na wstędze Czerwo-
ney zapieczętowana y dobrze opatrzona odseła się
Ich[mościo]m Panom Comisarzom ad retraditionem
Elbiąga ordynowanym. Z Warszawy Die Vigesima
Secunda Mensis January Anno Domini Millesimo
Septingentesimo.
M[ichał] Kard[yna]ł. Radzieiowski Prymas Kor[ony]
y W[ielkiego] X[ięstwa] L[itewskiego] m[anu] pjropria].
THE JEWELS OF THE POLISH COMMONWEALTH. A CONTRIBUTION TO THE HISTORY
OF THE POLISH CROWN JEWELS AND THE SO-CALLED MUSCOVITE CROWN S
S umm ary
Silverware, but especially jewels, in addition to their main
decorative function and the role as signs of prestige and power,
along with their importance as treasury objects, were valued for some
other reasons as well. Freąuently of great monetary worth, they were
smali and thus easy to storę, transport or hide in case of emergency.
However, above all, in urgent situations such objects could simply
be sold or pawned to meet fłnancial needs.
The State Archives in Gdańsk and the National Library in Warsaw
contain the documents conceming the jewels, for the most part set
with diamonds, which were put in pledge as security against Prince
John Casimir Vasa’s debt. While in the case of these jewels it is only
a very likely conjecture that they were the Crown Jewels, including
an item in the fonu of an eagle, in the case of the so-called Muscovite
crown pledged by King Augustus II of Saxony there is no doubt that
the object came from the Crown Treasury.
As regards the so-called Muscovite crown, the above-mentioned
archival documents, apart from very few iconographic sources,
are the only traces of its existence, especially of its appearance.
A comparison of the extant iconography and archival descriptions
leads to the statement that the original so-called Muscovite crown,
modelled on Rudolph II’s crown, was madę together with the
other regalia about 1600 in Prague on the order of Boris Godunov.
Brought to Moscow in 1604, it was used in the following year for
the coronation of Tsar Demetrius called the False Dmitn. Later, in
rather obscure circumstances and at an indefinite time - but certainly
not earlier than after 1606 - it found its way to Poland, to become
a materiał symbol of the Polish claim to the throne of Muscovy.
The crown was kept in the king’s private treasury; later, by the wills
of Sigismund III and Ladislas IV this object as well as other items
became the Commonwealth’s property. Nevertheless, it never reached
the Crown Treasury, but on John Casimir’s order was taken apart and
melted down. As a result of the demands and pressure put on King
John Casimir by the Seym of the Commonwealth, the monarch ordered
a new crown to be madę in the form resembling the original.
w kaszcie złotym szmelcowanym, u ktorego perła
wielka gruszkowata.
Noszenie wielkie złote z dwiema osobami szmelcowa-
nymi, po bokach, u wierzchu rubin, uspodu dyament
w dwiazdę obdłuzną, obadwa te kamienie wyimuią
się, około dolnego kasztu, cztery ziarna rubinowe.
Noszenie drugie złote szmelcowane u wierzchu rubin
spodem Dyament w tryanguł, z perłą u dołu wiszącą,
y uszkiem.
Noszenie trzecie podługowate złote szmelcowane,
u wierzchu Rubin kwadratowy, u spodu dyament
Dyksztein, kwadratowy [w] kaszcie, na spodzie perła
wisząca gruszkowata.
Noszenie czwarte złote same małe bez szmelcu u wierzchu
Rubin u spodu tablica Dyamentowa wielka Dyksztein.
Sztuka z twarzą Rycerską, z mieczem, cyfrą S. et R
reprezentuiacą, z dyamentow składanych z blaszką
z tyłu złotą otwieraiącą się.
71 W cytowanym źródle określenie to oznacza zapewne większy
diament, por. Turnau, o.c., s. 49.
72 Cyfra 8 przerobiona na 6.
Z których to kleynotow kaszda sztuka z osobna w //
[5. 280] // w skurkę obszyta, a tych sztuk iest
N[ummer]o 6 2 dico szesc y wszystkie w pudełku
posrebrzanym porzonnie ułożone, pudełko zas
pieczęciami na wstędze błekitney obwarowane,
Kardynała I[ego]m[ośc]i Prymasa, IchM[oś]c[ió]w
Panów Pleponitentow Kurfirszta I[ego]m[ośc]i
y Comisarza Pierszego na sprowadzenie kley-
notow, do Krakowa ordynowanego, tosz samo
pudełko pod koroną w to puzdro tnkludowane,
w którym sama korona. Która pieczęciami Xię-
cia I[ego]m[ośc]i Prymasa, Ich[mośció]w Panów
Plenipotentów Kurfirszta I[ego]m[ośc]i Bran-
denburskiego. Ich[mośció]w Panów Comisarzow
Rzeczyp[ospoli]tey y I[ego]m[ości] X[ię]dza Ku-
stosza Skarbu Krakowskiego na wstędze Czerwo-
ney zapieczętowana y dobrze opatrzona odseła się
Ich[mościo]m Panom Comisarzom ad retraditionem
Elbiąga ordynowanym. Z Warszawy Die Vigesima
Secunda Mensis January Anno Domini Millesimo
Septingentesimo.
M[ichał] Kard[yna]ł. Radzieiowski Prymas Kor[ony]
y W[ielkiego] X[ięstwa] L[itewskiego] m[anu] pjropria].
THE JEWELS OF THE POLISH COMMONWEALTH. A CONTRIBUTION TO THE HISTORY
OF THE POLISH CROWN JEWELS AND THE SO-CALLED MUSCOVITE CROWN S
S umm ary
Silverware, but especially jewels, in addition to their main
decorative function and the role as signs of prestige and power,
along with their importance as treasury objects, were valued for some
other reasons as well. Freąuently of great monetary worth, they were
smali and thus easy to storę, transport or hide in case of emergency.
However, above all, in urgent situations such objects could simply
be sold or pawned to meet fłnancial needs.
The State Archives in Gdańsk and the National Library in Warsaw
contain the documents conceming the jewels, for the most part set
with diamonds, which were put in pledge as security against Prince
John Casimir Vasa’s debt. While in the case of these jewels it is only
a very likely conjecture that they were the Crown Jewels, including
an item in the fonu of an eagle, in the case of the so-called Muscovite
crown pledged by King Augustus II of Saxony there is no doubt that
the object came from the Crown Treasury.
As regards the so-called Muscovite crown, the above-mentioned
archival documents, apart from very few iconographic sources,
are the only traces of its existence, especially of its appearance.
A comparison of the extant iconography and archival descriptions
leads to the statement that the original so-called Muscovite crown,
modelled on Rudolph II’s crown, was madę together with the
other regalia about 1600 in Prague on the order of Boris Godunov.
Brought to Moscow in 1604, it was used in the following year for
the coronation of Tsar Demetrius called the False Dmitn. Later, in
rather obscure circumstances and at an indefinite time - but certainly
not earlier than after 1606 - it found its way to Poland, to become
a materiał symbol of the Polish claim to the throne of Muscovy.
The crown was kept in the king’s private treasury; later, by the wills
of Sigismund III and Ladislas IV this object as well as other items
became the Commonwealth’s property. Nevertheless, it never reached
the Crown Treasury, but on John Casimir’s order was taken apart and
melted down. As a result of the demands and pressure put on King
John Casimir by the Seym of the Commonwealth, the monarch ordered
a new crown to be madę in the form resembling the original.