Studia Waweliana (13.2007)

historycznych i alegorycznych, a także portrety królewskie.
Dziś jedynie nieliczne dzieła o tematyce świeckiej są z nim
wiązane, zachowało się natomiast sporo jego dzieł w kościołach
i klasztorach Krakowa, głównie u dominikanów i kanoników
regularnych. Eklektyk, epigon weneckiego manieryzmu ko-
rzystający zarazem z niderlandzkiej grafiki, przyjmował coraz
więcej zamówień rozbudowując bardzo swą pracownię, którą
opuszczały obrazy o nierównym poziomie artystycznym. Prze-
łomowa rola Dolabelli w malarstwie polskim polegała głównie
na zainaugurowaniu fali wpływów włoskich, wprowadzeniu do
wnętrz pałacowych i kościelnych obrazów wielkich rozmiarów
oraz propagowaniu panegirycznych portretów konnych.

1633/1634
Olej na płótnie
195 x 108 cm
nr inw. 3223

Przekazany w r. 1946 przez Ministerstwo Kultury i Sztuki

Pierwotnie w zamku Tenczyn, od 1642, po zawarciu mał-
żeństwa Izabeli, siostry Stanisława, z Łukaszem Opalińskim
(pisarzem), w rękach tego rodu, następnie u Sieniawskich.
W 2. połowie wieku XVIII, po popadnięciu zamku w ruinę, wraz
z jego wyposażeniem przeniesiony przez Augusta Aleksandra
Czartoryskiego do pałacu w Krzeszowicach; następnie był
własnością córki tegoż, Izabeli Stanisławowej Lubomirskiej,
później z kolei jej córki Julii, żony Jana Potockiego. W wieku
XIX okresowo w pałacu Potockich „Pod Baranami” w Krako-
wie, gdzie był wystawiony w salonie jadalnym w czasie wizyty
cesarza Franciszka Józefa I w roku 1881; z czasem ponownie,
do II wojny światowej, w Krzeszowicach. W 1945 przejęty
wraz ze zbiorami Potockich przez państwo, okresowo przecho-
wywany był w Muzeum Narodowym w Warszawie. W 1884
pokazany na wystawie jubileuszowej odsieczy wiedeńskiej
w Krakowie, w 1930 na krakowskiej wystawie „Stary portret”,
po II wojnie światowej - kilkakrotnie na czasowych ekspozy-
cjach w kraju i w Ameryce Północnej (USA, Kanada).

Konserwowany na Wawelu w latach 1980-1981 przez
Annę Kostecką oraz w 1998 przez zespół wawelskich konser-
watorów (Ewa Wiłkojć, Oliwia Buchwald, Justyna Wyszkow-
ska, Beata Nowak, Magdalena Otłowska).

Stanisław, hrabia na Tenczynie (1611-1634), h. Topór,
najmłodszy z trzech synów Jana Magnusa Tęczyńskiego,
wojewody krakowskiego i Doroty z Mińskich (Gabriel zgi-
nął w 1629 w pojedynku, w Louvain, Krzysztof zastrzelony
w 1632 we Włoszech przez właściciela winnicy). W latach
1628-1632 wraz z bratem Krzysztofem podróżował po Wło-
szech, skąd powrócił do kraju rok po jego śmierci. Umarł
w Kamieńcu Podolskim w czasie przygotowywanej wojny
z Turcją, podobno na skutek ran zadanych mu przez dzika
na polowaniu, zamykając linię męską rodu; mowę w czasie
wyprowadzenia zwłok z obozu wojskowego wygłosił 10
listopada Jakub Sobieski (zestawienie ważniejszych faktów,
źródeł i litratury dot. Stanisława Tęczyńskiego zob. Kurtyka,
Latyfundium..., s. 215).

Tomasz Dolabella, przypisany, Portret Stanisława Tęczyńskiego

(fot. Ł. Schuster)

Młodzieniec ukazany we wnętrzu mieszkalnym, stojący
obok stolika nakrytego wschodnim dywanem; prawa dłoń na
biodrze, lewa wsparta na książce. Ubrany w biały żupan, ta-
kiegoż kolom delię podbitą brunatnym futrem, zapiętą na guzy
oraz w ciemne spodnie; buty żółte, na głowie ciemnoczerwony
kołpak z pękiem czaplich piór. ozdobiony klejnotem. U lewego
boku widoczna rękojeść karabeli. Tło obrazu płaskie, ciem-
ne, w prawym górnym rogu ożywione otworem okiennym z
widokiem na niebo powleczone obłokami. W lewym górnym
narożniku napis: STANISLA VS COMESIN TEN:/CZYN. IOAN-
NIS PALA TINI / CRA CfO YIENSIS] VL TI MI VIROR VM / DE
TENCZYN FILIYS.

Od czasów romantyzmu portret Tęczyńskiego, podziwiany
przez literatów (według Juliana Ursyna Niemcewicza - „dziwnie
piękny”, według Franciszka Ksawerego Preka - „Twarz mło-
dziuchna, wdzięczna, wzrok pełen ognia, pędzel dokładny czynią

oTANiSLAMS COMES INIEN
C*yN lOANNiSMATiNi
(RAC.YlTiMi ViR0RVM

Dt Tenczyn Fiums a -




144