DOI issue:
Varia
DOI article:Nowacki, Dariusz: Addenda i corrigenda: "Złotnictwo dawnych Prus Królewskich i Książęcych w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu"
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.19889#0157
Co najmniej od końca wieku XIX odnotowana w skarbcu kate-
dry tarnowskiej, co udokumentował Stanisław Wyspiański, który
w tzw. III szkicowniku z Sądecczyzny, między 13 sierpnia a 5
września 1889, precyzyjnie odrysował dwa fragmenty dekoracji
misy31. Depozyt bazyliki katedralnej w Tarnowie z roku 2001.
Spłaszczona misa z szerokim, wywiniętym otokiem o pofalo-
wanej krawędzi. Dekoracja otoku wpisana w cztery pola wy-
dzielone za pomocą ornamentu małżowinowo-chrząstkowego.
Zakończenia małżowin przekształcają się w mięsiste liście
akantu, wypełniające w bujnych splotach pola. Dekoracja
wzbogacona kwiatami tulipana, róży, słonecznika i peonii.
W lustrze - w płytkiej przestrzeni ograniczonej rozłożystym
drzewem po lewej stronie i kulisowo ujętymi minami anty-
kizującej budowli przy prawej krawędzi oraz zabudowaniami
w tle - scena spotkania młodzieńca z damą i jej dworką. Przy
górnej krawędzi lustra, na osi misy, pusty kartusz herbowy.
Scena w lustrze misy jest dokładnym powtórzeniem środkowej
części jednej z graficznych ilustracji operowego przedstawie-
nia II Porno d oro Antonia Cestiego (1623-1669), z librettem
Francesca Sbarry SJ (1611-1668), wystawianego w teatrze
cesarskim w Wiedniu od 12 do 14 lipca 1668 (fig. 4)32. Seria
23 okazałych akwafort wykonana przez Matthausa Kiissela
(1629-1681), według rysunków scenografa przedstawienia
Lodovica Ottavia Bumaciniego (1636-1707)33. Misa, po-
wstała z całą pewnością przed rokiem 1673, jest zatem bardzo
wczesnym odwzorowaniem kompozycji Kiissela. Składnikiem
a la modę tego znakomitego srebra jest także dekoracja otoku.
Tmdno jednak wskazać jej konkretny pierwowzór wśród wielu
słabo rozpoznanych niemieckich wzorników poprzedzających
słynne akantowe inwencje Johanna Conrada Reutimanna.
Misę cechuje wyważona kompozycja i rzadko obserwowana
w ówczesnych srebrach gdańskich harmonia w łączeniu partii
ornamentalnej ze sztafażem figuralnym. W przeważającej
części rozpoznanego dorobku pracowni Polmanna, utrzyma-
nego zresztą w tej samej stylistyce, zamiast scenek mamy do
czynienia z pojedynczymi postaciami. Figury odtworzone
w technice rytowania pod względem walorów plastycznych
znacznie ustępują partiom ornamentalnym, cechuje je nawet
pewna nieudolność, na co zwracaliśmy już uwagę w katalogu
przy okazji omawiania wawelskiego kufla. Wśród repusowa-
nych wyobrażeń ludzi zauważamy ogromną rozpiętość klasy
artystycznej - od karykaturalnych puttów z niektórych kufli,
31 Kraków, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, nr inw.
15623, k. 32r (scena figuralna), 33v (fragment ornamentu). Odna-
lezienie tych szkiców jest zasługą Piotra Łopatkiewicza, któremu
uprzejmie dziękuję za informacje na ich temat.
32 A. C a t a 1 a n o, L ‘arrivo di Francesco Sbarra in Europa cen-
trale e la mediazione de! Cardinale Ernst Adalbert von Harrach
[w:] Theater am Hof undfur das Volk: Beitrage zur vergleichenden
Theater- und Kulturgeschichte. Festschrift fur Otto G. Schindler
zum 60. Geburtstag (Maskę und Kothum. Internationale Beitrage
zur Theaterwissenschaft 48: 2002, nr 1-4, s. 203-213).
czy atroficznych postaci na misie ze sceną Chrztu Chrystusa34
do mistrzowskiego, światłocieniowego reliefu w Uwolnieniu
Andromedy na wielkiej miednicy z daru Jana Kazimierza
Wazy dla cara Aleksego Michajłowicza35. Misę w zbiorach
wawelskich należy umieścić dość blisko wspomnianego
już chefs d’oeuvre Polmanna i określić mianem jednego z
najambitniejszych świeckich sreber gdańskich zachowanych
w Polsce.
33 F. W. H. Ho 11 s t e i n, German Engravings, Etchings and Wood-
cutsca. 7409-7700, 20 [Amsterdam 1977], s. 61, nr 247-271; Slava
barokni Cechie. Umeni, kultura a spolećnost 17. a 18. stoleti, red. V.
Vlnas, Praha 2001, s. 278, nr II/1.9 [oprać. M. Mżykova],
34 Moskwa, Kreml, nr inw. M3-934 - H.B. PaniKOBaH,
XydojłcecłneeuHoe cepeópo XVI-XVII1 eeroe c meppumopuu
ucmopunecKou u coepeMeunou Penu Flocnonumou e My3enx
MocKoecKoeo KpeMJin, BapmaBa 2006, s. 104, nr 66.
35 Moskwa, Kreml, nr inw. M3-170 - PauiKOBaH, o.c.,
s. 107-108, nr 69.
151
dry tarnowskiej, co udokumentował Stanisław Wyspiański, który
w tzw. III szkicowniku z Sądecczyzny, między 13 sierpnia a 5
września 1889, precyzyjnie odrysował dwa fragmenty dekoracji
misy31. Depozyt bazyliki katedralnej w Tarnowie z roku 2001.
Spłaszczona misa z szerokim, wywiniętym otokiem o pofalo-
wanej krawędzi. Dekoracja otoku wpisana w cztery pola wy-
dzielone za pomocą ornamentu małżowinowo-chrząstkowego.
Zakończenia małżowin przekształcają się w mięsiste liście
akantu, wypełniające w bujnych splotach pola. Dekoracja
wzbogacona kwiatami tulipana, róży, słonecznika i peonii.
W lustrze - w płytkiej przestrzeni ograniczonej rozłożystym
drzewem po lewej stronie i kulisowo ujętymi minami anty-
kizującej budowli przy prawej krawędzi oraz zabudowaniami
w tle - scena spotkania młodzieńca z damą i jej dworką. Przy
górnej krawędzi lustra, na osi misy, pusty kartusz herbowy.
Scena w lustrze misy jest dokładnym powtórzeniem środkowej
części jednej z graficznych ilustracji operowego przedstawie-
nia II Porno d oro Antonia Cestiego (1623-1669), z librettem
Francesca Sbarry SJ (1611-1668), wystawianego w teatrze
cesarskim w Wiedniu od 12 do 14 lipca 1668 (fig. 4)32. Seria
23 okazałych akwafort wykonana przez Matthausa Kiissela
(1629-1681), według rysunków scenografa przedstawienia
Lodovica Ottavia Bumaciniego (1636-1707)33. Misa, po-
wstała z całą pewnością przed rokiem 1673, jest zatem bardzo
wczesnym odwzorowaniem kompozycji Kiissela. Składnikiem
a la modę tego znakomitego srebra jest także dekoracja otoku.
Tmdno jednak wskazać jej konkretny pierwowzór wśród wielu
słabo rozpoznanych niemieckich wzorników poprzedzających
słynne akantowe inwencje Johanna Conrada Reutimanna.
Misę cechuje wyważona kompozycja i rzadko obserwowana
w ówczesnych srebrach gdańskich harmonia w łączeniu partii
ornamentalnej ze sztafażem figuralnym. W przeważającej
części rozpoznanego dorobku pracowni Polmanna, utrzyma-
nego zresztą w tej samej stylistyce, zamiast scenek mamy do
czynienia z pojedynczymi postaciami. Figury odtworzone
w technice rytowania pod względem walorów plastycznych
znacznie ustępują partiom ornamentalnym, cechuje je nawet
pewna nieudolność, na co zwracaliśmy już uwagę w katalogu
przy okazji omawiania wawelskiego kufla. Wśród repusowa-
nych wyobrażeń ludzi zauważamy ogromną rozpiętość klasy
artystycznej - od karykaturalnych puttów z niektórych kufli,
31 Kraków, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, nr inw.
15623, k. 32r (scena figuralna), 33v (fragment ornamentu). Odna-
lezienie tych szkiców jest zasługą Piotra Łopatkiewicza, któremu
uprzejmie dziękuję za informacje na ich temat.
32 A. C a t a 1 a n o, L ‘arrivo di Francesco Sbarra in Europa cen-
trale e la mediazione de! Cardinale Ernst Adalbert von Harrach
[w:] Theater am Hof undfur das Volk: Beitrage zur vergleichenden
Theater- und Kulturgeschichte. Festschrift fur Otto G. Schindler
zum 60. Geburtstag (Maskę und Kothum. Internationale Beitrage
zur Theaterwissenschaft 48: 2002, nr 1-4, s. 203-213).
czy atroficznych postaci na misie ze sceną Chrztu Chrystusa34
do mistrzowskiego, światłocieniowego reliefu w Uwolnieniu
Andromedy na wielkiej miednicy z daru Jana Kazimierza
Wazy dla cara Aleksego Michajłowicza35. Misę w zbiorach
wawelskich należy umieścić dość blisko wspomnianego
już chefs d’oeuvre Polmanna i określić mianem jednego z
najambitniejszych świeckich sreber gdańskich zachowanych
w Polsce.
33 F. W. H. Ho 11 s t e i n, German Engravings, Etchings and Wood-
cutsca. 7409-7700, 20 [Amsterdam 1977], s. 61, nr 247-271; Slava
barokni Cechie. Umeni, kultura a spolećnost 17. a 18. stoleti, red. V.
Vlnas, Praha 2001, s. 278, nr II/1.9 [oprać. M. Mżykova],
34 Moskwa, Kreml, nr inw. M3-934 - H.B. PaniKOBaH,
XydojłcecłneeuHoe cepeópo XVI-XVII1 eeroe c meppumopuu
ucmopunecKou u coepeMeunou Penu Flocnonumou e My3enx
MocKoecKoeo KpeMJin, BapmaBa 2006, s. 104, nr 66.
35 Moskwa, Kreml, nr inw. M3-170 - PauiKOBaH, o.c.,
s. 107-108, nr 69.
151