DOI Heft:
Varia
DOI Artikel:Nowacki, Dariusz: Addenda i corrigenda: "Złotnictwo dawnych Prus Królewskich i Książęcych w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu"
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19889#0166
Św. Krzyża w kościele Mariackim w Gdańsku. W 1756 i 1758
piastował godność kompana. Wykształcił jedenastu uczniów,
a sześciu czeladników wykonało u niego pracę mistrzowską.
Zmarł w Gdańsku 2 II 177569.
Znany dorobek warsztatu Schleicha: kubek, dwie tacki, czte-
ry łyżki, tabakierka, dwa kielichy, patena, korona na rzeźbę
i plakietka wotywna - pozwala uznać jego twórcę za drugo-
rzędnego gdańskiego złotnika epoki rokoka.
Pudełko toaletowe lub cukiernica (fig. 27)
1760
10 x 13 x 9,5 cm; waga 215 g
nr inw. 8935
Srebro kute, wycinane, odlewane (nóżki, zwieńczenie); de-
koracja repusowana; wewnątrz złocenie. Zwieńczenie być
może wtórne.
Znaki złotnicze (na odwrocie dna - fig. 28):
- miejski Gdańska z lat 1745-1766 - tarcza z parą krzyży
pod koroną70
- Johanna Carla Dietricha, probierza w 1760 - ICD w pozio-
mym prostokącie71 * *
- warsztatu Schleicha - MS w poziomym prostokącie77
Zakupione w r. 2006 od Kazimierza Rudzińskiego w War-
szawie.
Jajowaty korpus z wybrzuszoną pokrywą na zawiasie; dno
spłaszczone; z dolutowanymi czterema nóżkami w formie
spłaszczonych wolut. Powierzchnia dzielona pionowymi
płaskimi puklowaniami; na osiach kartusze rocaille, krawędź
pokrywy zaznaczona płaskim pasem. W zwieńczeniu pełno-
plastyczna gałązka z owocem granatu. Wnętrze złocone.
Forma cukiernicy wykazuje zbieżności z regencyjnymi
i rokokowymi rozwiązaniami, szeroko rozpowszechnionymi
w ośrodkach nadbałtyckich73 i na Śląsku74 * *, być może wzoro-
wanymi na okazach południowoniemieckichA O kształcie
naczynia decyduje pionowa artykulacja gładkiego, jajowatego
korpusu, wspartego na cienkich wolutowych nóżkach, uroz-
maicona falistymi, wklęsło-wypukłymi liniami i zrównowa-
żona gładką krawędzią wieczka oraz spłaszczonym denkiem
(na ogół także środkowej części wieczka). To rozwiązanie
69Czihak, o.c., s. 25,45,79, 82, 84, 93,197, nr 466; Gradow-
ski, Kasprzak-Mi ler, o.c., s. 135, nr G 569; Kriegsei sen,
o.c., s. 185, nr 143
70 Gradowski, o.c., s. 69, nr 10.
71 Ibidem, s. 70, nr XVIII.
:Gradowski, Kasprzak-M i 1 er, o.c., s. 135,nrG 569A.
Por. A. Leistikow, BaltischesSilber, Luneburg 1996, s. 182,
ii. 359-360.
4 Np. cukiernica Christiana Beyla (czynny Wrocław 1725-1778)
- Fine European Siły er, Sotheby Parkę Bemet. Geneva, 6 V 1982,
s. 65, nr 206.
' Por. np. H. Seling, Die Kunst der Augsburger Goldschmiede
1529-1868. Meister, Marken, Werke, Munchen 1980, I, s. 332, nr
922; II, il. 922.
ma swe gdańskie precedensy już w trzecim dziesięcioleciu
w. XVIII. Za najstarszą tego rodzaju cukiernicę można
uznać wyrób Gottfrieda Gehrkego (czynny 1724-1731)6.
Niewątpliwie przed połową w. XVIII powstało anonimowe
gdańskie dzieło o bardzo zbliżonych formach, konsekwen-
tnie dekorowane wstęgą regencyjną . Wawelskie naczynie
ma swoje bliskie odpowiedniki w dużej grupie nieznacznie
różniących się, przeważnie gładkich, rokokowych cukiernic
stanowiących jedno z najbardziej rozpoznawalnych znamion
rokokowego złotnictwa gdańskiego. Wśród dzieł powstałych
w latach pięćdziesiątych zwraca uwagę praca Christiana
Warmbiera (czynny 1755-1761) z r. 1756 7 Inne znane okazy
można datować na to lub następne dziesięciolecie: cukiernice
z warsztatów: Abrahama Arentza (czynny 1745-1779) z lat
1752, 1758 lub 1764’9, Jakoba Hasego (czynny 1730-1762),
z tym samym znakiem probierza80, Johanna Conrada Stentzla
76 W. Scheffler, Silberne Zuckerdosen in Deutschland 1700-
1840. Eine Formenfibel, Berlin [b. r.], nr 44.
77 Londyn, Victoria & Albert Museum, nr inw. Loan 11, opatrzone
petersburskim znakiem kontrolera z datą 1792. Pippa Shirley zechce
przyjąć podziękowania za informacje i fotografię tego dzieła.
78 781. Math. Lempertz sche Kumtversteigenmg. Kunstgewerbe,
Kunsthaus Lempertz, Koln. 3 XII 1999, s. 241, nr 745; 855. Auktion.
Kunstgewerbe, Kunsthaus Lempertz, Koln, 21 V 2004, nr 1756.
79 497. Kunstauktionen, Pluckbaum, Bonn, 9-10 VII 2003 (Welt-
kunst 73: 2003, nr 6, s. 922).
80 Poznań. Muzeum Narodowe, nr inw. RM 3912 - Srebra Fundu-
szu Obrony Narodowej ze zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu
[katalog wystawy], Bydgoszcz 1989, s. 4, nr 22.
160
piastował godność kompana. Wykształcił jedenastu uczniów,
a sześciu czeladników wykonało u niego pracę mistrzowską.
Zmarł w Gdańsku 2 II 177569.
Znany dorobek warsztatu Schleicha: kubek, dwie tacki, czte-
ry łyżki, tabakierka, dwa kielichy, patena, korona na rzeźbę
i plakietka wotywna - pozwala uznać jego twórcę za drugo-
rzędnego gdańskiego złotnika epoki rokoka.
Pudełko toaletowe lub cukiernica (fig. 27)
1760
10 x 13 x 9,5 cm; waga 215 g
nr inw. 8935
Srebro kute, wycinane, odlewane (nóżki, zwieńczenie); de-
koracja repusowana; wewnątrz złocenie. Zwieńczenie być
może wtórne.
Znaki złotnicze (na odwrocie dna - fig. 28):
- miejski Gdańska z lat 1745-1766 - tarcza z parą krzyży
pod koroną70
- Johanna Carla Dietricha, probierza w 1760 - ICD w pozio-
mym prostokącie71 * *
- warsztatu Schleicha - MS w poziomym prostokącie77
Zakupione w r. 2006 od Kazimierza Rudzińskiego w War-
szawie.
Jajowaty korpus z wybrzuszoną pokrywą na zawiasie; dno
spłaszczone; z dolutowanymi czterema nóżkami w formie
spłaszczonych wolut. Powierzchnia dzielona pionowymi
płaskimi puklowaniami; na osiach kartusze rocaille, krawędź
pokrywy zaznaczona płaskim pasem. W zwieńczeniu pełno-
plastyczna gałązka z owocem granatu. Wnętrze złocone.
Forma cukiernicy wykazuje zbieżności z regencyjnymi
i rokokowymi rozwiązaniami, szeroko rozpowszechnionymi
w ośrodkach nadbałtyckich73 i na Śląsku74 * *, być może wzoro-
wanymi na okazach południowoniemieckichA O kształcie
naczynia decyduje pionowa artykulacja gładkiego, jajowatego
korpusu, wspartego na cienkich wolutowych nóżkach, uroz-
maicona falistymi, wklęsło-wypukłymi liniami i zrównowa-
żona gładką krawędzią wieczka oraz spłaszczonym denkiem
(na ogół także środkowej części wieczka). To rozwiązanie
69Czihak, o.c., s. 25,45,79, 82, 84, 93,197, nr 466; Gradow-
ski, Kasprzak-Mi ler, o.c., s. 135, nr G 569; Kriegsei sen,
o.c., s. 185, nr 143
70 Gradowski, o.c., s. 69, nr 10.
71 Ibidem, s. 70, nr XVIII.
:Gradowski, Kasprzak-M i 1 er, o.c., s. 135,nrG 569A.
Por. A. Leistikow, BaltischesSilber, Luneburg 1996, s. 182,
ii. 359-360.
4 Np. cukiernica Christiana Beyla (czynny Wrocław 1725-1778)
- Fine European Siły er, Sotheby Parkę Bemet. Geneva, 6 V 1982,
s. 65, nr 206.
' Por. np. H. Seling, Die Kunst der Augsburger Goldschmiede
1529-1868. Meister, Marken, Werke, Munchen 1980, I, s. 332, nr
922; II, il. 922.
ma swe gdańskie precedensy już w trzecim dziesięcioleciu
w. XVIII. Za najstarszą tego rodzaju cukiernicę można
uznać wyrób Gottfrieda Gehrkego (czynny 1724-1731)6.
Niewątpliwie przed połową w. XVIII powstało anonimowe
gdańskie dzieło o bardzo zbliżonych formach, konsekwen-
tnie dekorowane wstęgą regencyjną . Wawelskie naczynie
ma swoje bliskie odpowiedniki w dużej grupie nieznacznie
różniących się, przeważnie gładkich, rokokowych cukiernic
stanowiących jedno z najbardziej rozpoznawalnych znamion
rokokowego złotnictwa gdańskiego. Wśród dzieł powstałych
w latach pięćdziesiątych zwraca uwagę praca Christiana
Warmbiera (czynny 1755-1761) z r. 1756 7 Inne znane okazy
można datować na to lub następne dziesięciolecie: cukiernice
z warsztatów: Abrahama Arentza (czynny 1745-1779) z lat
1752, 1758 lub 1764’9, Jakoba Hasego (czynny 1730-1762),
z tym samym znakiem probierza80, Johanna Conrada Stentzla
76 W. Scheffler, Silberne Zuckerdosen in Deutschland 1700-
1840. Eine Formenfibel, Berlin [b. r.], nr 44.
77 Londyn, Victoria & Albert Museum, nr inw. Loan 11, opatrzone
petersburskim znakiem kontrolera z datą 1792. Pippa Shirley zechce
przyjąć podziękowania za informacje i fotografię tego dzieła.
78 781. Math. Lempertz sche Kumtversteigenmg. Kunstgewerbe,
Kunsthaus Lempertz, Koln. 3 XII 1999, s. 241, nr 745; 855. Auktion.
Kunstgewerbe, Kunsthaus Lempertz, Koln, 21 V 2004, nr 1756.
79 497. Kunstauktionen, Pluckbaum, Bonn, 9-10 VII 2003 (Welt-
kunst 73: 2003, nr 6, s. 922).
80 Poznań. Muzeum Narodowe, nr inw. RM 3912 - Srebra Fundu-
szu Obrony Narodowej ze zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu
[katalog wystawy], Bydgoszcz 1989, s. 4, nr 22.
160