DOI article:
Karaskiewicz, Katarzyna: Recepcja filozofii Pierre’a Bayle’a w pisarstwie Stanisława Kostki Potockiego: zarys problematyki
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.35074#0042
de la Republique des Lettres" (Nowości Republiki Literackiej),
wydawane w latach 1684-1687. W miesięczniku publikowano
recenzje niedawno wydanych dzieł literackich oraz krótkie opo-
wiadania. Publikował też sam Bayle, który w formie „listów do
redakcji" omawiał zagadnienia filozoficzne i religijne, Opubliko-
wał wiele książek i broszur, jednak światową sławę przyniosło
mu wielokrotnie wznawiane (za życia i po śmierci) dzieło D/c-
honna/re h/stor/pue et cr/t/ąue (Słowni/? historyczny i hrytyczny),
Rotterdam 1696-1697'. Dzieło to do dziś stanowi źródło badań
nad logicznym myśleniem, tolerancją i wolnością rozumianą jako
stan umysłu.
Bayle był człowiekiem o wszechstronnych zainteresowaniach,
pragnącym w swoich pracach dojść do prawdy o człowieku i spo-
łeczeństwie. Poruszał zagadnienia prawdy, dotyczące wolności
i tolerancji. Po lekturze wielu książek doszedł do wniosku, że au-
tor opracowania naukowego powinien całkowicie zrezygnować
z abstrakcyjnego wnioskowania i oprzeć się jedynie na pewnych,
przedstawionych już przez inne osoby faktach. Tym samym zwró-
cił uwagę na ważną rolę źródła, odrzucając komentarze do nich.
W swoich pismach dużo miejsca poświęcił Bayle religii, którą roz-
patrywał jako zjawisko społeczne i osobistą postawę człowieka
wobec życia. Zastanawiał się na przykład nad problemem przyj-
mowania przez ludzi wierzeń i utrwalaniem się w społeczeństwie
przekonań nawet zupełnie absurdalnych (Zloc^Mf
OM 03t^f0MU6 [...] C07%0t63 MO 30%t jOOŻMt /o
Myśh różne o homec/e, 1682). Wskazywał na
monarchów i duchowieństwo jako na tych, którzy utrudniają
przyjęcie przez społeczeństwo faktów naukowych.
W jednym ze swoich dzieł, Commenta/re p/n'/osop/u'ąne sur ces pa-
ro/es de /esus-Chr/st.- contra/n-Zes d'entrer (KonientarzJi7ozqń'czny
s/ów /ezusa Chrystusa.- Przymuś /eh, aby weszh, 1686), przedsta-
wił koncepcję pełnej tolerancji wyznaniowej, co sprawiło, że
przeciwko niemu wystąpili także protestanci. Bayle głosił idee
tolerancji religijnej zarówno dla każdego wyznania, jak i dla bez-
wyznaniowców. Należy podkreślić, że taka postawa jest nadal
rzadka. Współcześnie w Polsce pełną tolerancję wyznaniową
głosi Maria Szyszkowska.
Bayłe twierdził, że rozum potrafi przeniknąć każdą tajemnicę, na-
tomiast teologia zakłóciła bieg rozumowania, bowiem rozumowa-
nie teologiczne opiera się na złudnych przekonaniach. Poza tym
negował istnienie cudów i zjawisk nadprzyrodzonych, a tradycja
była według niego wylęgarnią kłamstw. Z dwóch źródeł prawdy,
„objawienia" i „rozumu", pierwszeństwo przyznawał rozumowi.
To on powinien być przewodnikiem nie tylko przy odczytywaniu
Biblii, lecz również w codziennym życiu każdej jednostki. Stąd
wynikał głoszony przez niego prymat filozofii nad teologią. Bayłe
RECEPCJA F!LOZOFH PtERREA BAYLE A...
wydawane w latach 1684-1687. W miesięczniku publikowano
recenzje niedawno wydanych dzieł literackich oraz krótkie opo-
wiadania. Publikował też sam Bayle, który w formie „listów do
redakcji" omawiał zagadnienia filozoficzne i religijne, Opubliko-
wał wiele książek i broszur, jednak światową sławę przyniosło
mu wielokrotnie wznawiane (za życia i po śmierci) dzieło D/c-
honna/re h/stor/pue et cr/t/ąue (Słowni/? historyczny i hrytyczny),
Rotterdam 1696-1697'. Dzieło to do dziś stanowi źródło badań
nad logicznym myśleniem, tolerancją i wolnością rozumianą jako
stan umysłu.
Bayle był człowiekiem o wszechstronnych zainteresowaniach,
pragnącym w swoich pracach dojść do prawdy o człowieku i spo-
łeczeństwie. Poruszał zagadnienia prawdy, dotyczące wolności
i tolerancji. Po lekturze wielu książek doszedł do wniosku, że au-
tor opracowania naukowego powinien całkowicie zrezygnować
z abstrakcyjnego wnioskowania i oprzeć się jedynie na pewnych,
przedstawionych już przez inne osoby faktach. Tym samym zwró-
cił uwagę na ważną rolę źródła, odrzucając komentarze do nich.
W swoich pismach dużo miejsca poświęcił Bayle religii, którą roz-
patrywał jako zjawisko społeczne i osobistą postawę człowieka
wobec życia. Zastanawiał się na przykład nad problemem przyj-
mowania przez ludzi wierzeń i utrwalaniem się w społeczeństwie
przekonań nawet zupełnie absurdalnych (Zloc^Mf
OM 03t^f0MU6 [...] C07%0t63 MO 30%t jOOŻMt /o
Myśh różne o homec/e, 1682). Wskazywał na
monarchów i duchowieństwo jako na tych, którzy utrudniają
przyjęcie przez społeczeństwo faktów naukowych.
W jednym ze swoich dzieł, Commenta/re p/n'/osop/u'ąne sur ces pa-
ro/es de /esus-Chr/st.- contra/n-Zes d'entrer (KonientarzJi7ozqń'czny
s/ów /ezusa Chrystusa.- Przymuś /eh, aby weszh, 1686), przedsta-
wił koncepcję pełnej tolerancji wyznaniowej, co sprawiło, że
przeciwko niemu wystąpili także protestanci. Bayle głosił idee
tolerancji religijnej zarówno dla każdego wyznania, jak i dla bez-
wyznaniowców. Należy podkreślić, że taka postawa jest nadal
rzadka. Współcześnie w Polsce pełną tolerancję wyznaniową
głosi Maria Szyszkowska.
Bayłe twierdził, że rozum potrafi przeniknąć każdą tajemnicę, na-
tomiast teologia zakłóciła bieg rozumowania, bowiem rozumowa-
nie teologiczne opiera się na złudnych przekonaniach. Poza tym
negował istnienie cudów i zjawisk nadprzyrodzonych, a tradycja
była według niego wylęgarnią kłamstw. Z dwóch źródeł prawdy,
„objawienia" i „rozumu", pierwszeństwo przyznawał rozumowi.
To on powinien być przewodnikiem nie tylko przy odczytywaniu
Biblii, lecz również w codziennym życiu każdej jednostki. Stąd
wynikał głoszony przez niego prymat filozofii nad teologią. Bayłe
RECEPCJA F!LOZOFH PtERREA BAYLE A...