DOI Heft:
Stanisław Kostka Potocki - Literat arkadyjczyk, znawca sztuki, architekt amator - i jego rezydencje w dobrach wilanowskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35074#0094
- założeniu ogrodowym, pawilonie ogrodowym
czy elemencie dekoracji - trzech pozornie odle-
głych sfer: poezji, malarstwa i architektury. Swe
doświadczenia, gromadzone co najmniej od lat
siedemdziesiątych XVIII wieku, wykorzystał także
do przekształcenia dóbr wilanowskich, objętych
w roku 1799. Dlatego też w tym miejscu na szcze-
gólną uwagę zasługuje kwestia rozwoju umiejętno-
ści Potockiego jako architekta amatora.
Wrodzone upodobanie Stanisława Kostki Potockiego
do architektury^ rozwinęło się podczas nauki we
wspomnianym warszawskim Collegium Nobilium,
kształcącym według nowożytnego wzoru obywate-
la, ugruntowanego w tradycji humanistycznej, która
wprowadzała także w teorię architektury opartą na
Witruwiuszu. Samodzielne studia Pilawity nad dzie-
łem architekta Jeana-Francois de Neufforge'a i pobyt
w Paryżu (w roku 1772) zaznajomiły go z architek-
turą francuskiego klasycyzmu. W Turynie poznał
on znakomitą piemoncką urbanistykę i architek-
) il. ł I Angebba Kaujdian/i,
Portret Stanisława Kostki Potockiego
na tle pejzażu Kampanii (zapewne przy
tzw. Grobie Wergiiinsza (solo Posddpo),
turę, a w tamtejszej Accademia Reale (gdzie stu-
17S5, o?e), płótno; spaiony 1944
diował w latach 1772-1773) - racjonalistyczną, in-
żynieryjną koncepcję uprawiania architektury. W tymże nurcie
francuskiego klasycyzmu mieściły się też jego pierwsze szkice
projektowe. W Szwajcarii studia pism oświeceniowych ideologów
(w latach 1773-1774) utwierdziły jego światopogląd, w tym kult
dla jcana-jacques'a Rousseau, i wpłynęły na ostateczne określenie
celu życiowego - „reformy" architektury krajowej.
Pierwszy Piaggio dTtada (w latach 1774-1775) wprowadził Poto-
ckiego w studia nad antykiem. W domach rzymskiej arystokra-
cji poznał wielowiekową cidtura de; conoscitori i modną sztukę
- nowy klasycyzm, zgodny z Neoklasy-
cyzm w architekturze i sztukach przedstawiających objaśniał mu
Stanisław Zawadzki, jego tamtejszy nauczyciel rysunku archi-
tektonicznego. On też zaznajomił Pilawitę z najwybitniejszymi
rzymskimi pałacami i z Villa Albani - manifestem neoklasycyzmu
kręgu malarza Antona Rafaela Mengsa i historyka sztuki Johan-
na Joachima Winckelmanna. Potocki wracał do kraju z prze-
konaniem, że do zamierzonej przezeń „reformy architektury"
niezbędne są studia nad antykiem. Dlatego też podczas trzech
kolejnych podróży do Italii (1777-1778, 1779-1780 i 1785-1786)
studiował głównie architekturę rezydencjonalną, począwszy
od antycznych willi, po ich interpretacje dokonywane przez
Andreę Palladia i rzymskich kolekcjonerów, dawnych i współ-
czesnych. W ten sposób stał się on jednym z niewielu Polaków,
którzy bezpośrednio i samodzielnie studiowali sztukę antyku^.
AGAD, APP, rkps 243, Zbiór
7Lr. Potockiego..., k. 133;
Lublin 2009.
AGAD, APP, rkps 262/1,
z 3 V 1786 r.
89
STANISŁAW KOSTKA POTOCKI - LITERAT ARKADYJCZYK...
czy elemencie dekoracji - trzech pozornie odle-
głych sfer: poezji, malarstwa i architektury. Swe
doświadczenia, gromadzone co najmniej od lat
siedemdziesiątych XVIII wieku, wykorzystał także
do przekształcenia dóbr wilanowskich, objętych
w roku 1799. Dlatego też w tym miejscu na szcze-
gólną uwagę zasługuje kwestia rozwoju umiejętno-
ści Potockiego jako architekta amatora.
Wrodzone upodobanie Stanisława Kostki Potockiego
do architektury^ rozwinęło się podczas nauki we
wspomnianym warszawskim Collegium Nobilium,
kształcącym według nowożytnego wzoru obywate-
la, ugruntowanego w tradycji humanistycznej, która
wprowadzała także w teorię architektury opartą na
Witruwiuszu. Samodzielne studia Pilawity nad dzie-
łem architekta Jeana-Francois de Neufforge'a i pobyt
w Paryżu (w roku 1772) zaznajomiły go z architek-
turą francuskiego klasycyzmu. W Turynie poznał
on znakomitą piemoncką urbanistykę i architek-
) il. ł I Angebba Kaujdian/i,
Portret Stanisława Kostki Potockiego
na tle pejzażu Kampanii (zapewne przy
tzw. Grobie Wergiiinsza (solo Posddpo),
turę, a w tamtejszej Accademia Reale (gdzie stu-
17S5, o?e), płótno; spaiony 1944
diował w latach 1772-1773) - racjonalistyczną, in-
żynieryjną koncepcję uprawiania architektury. W tymże nurcie
francuskiego klasycyzmu mieściły się też jego pierwsze szkice
projektowe. W Szwajcarii studia pism oświeceniowych ideologów
(w latach 1773-1774) utwierdziły jego światopogląd, w tym kult
dla jcana-jacques'a Rousseau, i wpłynęły na ostateczne określenie
celu życiowego - „reformy" architektury krajowej.
Pierwszy Piaggio dTtada (w latach 1774-1775) wprowadził Poto-
ckiego w studia nad antykiem. W domach rzymskiej arystokra-
cji poznał wielowiekową cidtura de; conoscitori i modną sztukę
- nowy klasycyzm, zgodny z Neoklasy-
cyzm w architekturze i sztukach przedstawiających objaśniał mu
Stanisław Zawadzki, jego tamtejszy nauczyciel rysunku archi-
tektonicznego. On też zaznajomił Pilawitę z najwybitniejszymi
rzymskimi pałacami i z Villa Albani - manifestem neoklasycyzmu
kręgu malarza Antona Rafaela Mengsa i historyka sztuki Johan-
na Joachima Winckelmanna. Potocki wracał do kraju z prze-
konaniem, że do zamierzonej przezeń „reformy architektury"
niezbędne są studia nad antykiem. Dlatego też podczas trzech
kolejnych podróży do Italii (1777-1778, 1779-1780 i 1785-1786)
studiował głównie architekturę rezydencjonalną, począwszy
od antycznych willi, po ich interpretacje dokonywane przez
Andreę Palladia i rzymskich kolekcjonerów, dawnych i współ-
czesnych. W ten sposób stał się on jednym z niewielu Polaków,
którzy bezpośrednio i samodzielnie studiowali sztukę antyku^.
AGAD, APP, rkps 243, Zbiór
7Lr. Potockiego..., k. 133;
Lublin 2009.
AGAD, APP, rkps 262/1,
z 3 V 1786 r.
89
STANISŁAW KOSTKA POTOCKI - LITERAT ARKADYJCZYK...