DOI Heft:
Stanisław Kostka Potocki - Literat arkadyjczyk, znawca sztuki, architekt amator - i jego rezydencje w dobrach wilanowskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35074#0096
według zasad smaku (godt), dążąc do stylistycz-
nej czystości, „prawdy i szczerości" konstrukcji,
uznanych za zasady antyku. Poświadczają to
jego prace z lat 1779-1780, właśnie we włoskim
szkicowniku Idees dhrchitecture, 1779, który był
zarazem swoistym wzornikiem. Zawierał rysun-
ki konkretnych kościołów (romańskich, manie-
rystycznych i barokowych), a także poddanych
„klasycyzacji" i „sklasycyzowaych" budowli pub-
licznych: teatru, biblioteki i muzeum. Z zamiarów
tych udało się zrealizować niewiele. Wzniesiono
plebanię w Kurowie koło Puław (1777-1778) oraz
warszawskie fasady Collegium Nobilium (projekt
1782) i kościoła pw. św. Anny (projekt 1786-1788).
Nowatorskie projekty stołecznych gmachów: Mu-
zeum Sztuk Pięknych (1783-1784?), Świątyni
Opatrzności (ok. 1791-1792?), teatru na Placu Kra-
sińskich (1814-1816) i regulacji Placu Zamkowego
(ok. 1818-1821) pozostały na papierze. Potockie-
mu nie było dane zrealizować marzenia o „reformie architektury"
w niepodległej Rzeczypospolitej.
Po upadku państwa Pilawita skoncentrował swą twórczość archi-
tektoniczną na rezydencjach własnych (renowacja Olesina koło
Kurowa, a od 1799 roku - modernizacje Wilanowa, Natolina i Gu-
cina, oraz po 1817 roku - Raju koło Brzeżan) i rodziny oraz kręgu
znajomych (Łańcut Izabeli Lubomirskiej i Sobieszyn koło Kocka
Kickich). Dła niego jako niezależnego architekta, a zarazem in-
westora i użytkownika, ogrody stały się „poletkami doświadczal-
nymi", służącymi mu do poszukiwań w zakresie formy, treści,
a nawet technologii wznoszonych budowli^. Potocki, jako jeden
z osiemnastowiecznych arystokratów północnej Europy, zakłada-
jących ogrody jako ricord? de??' Aa??a, parafrazował c?ass?ca? v???a
garden w polskich warunkach. Inspiracje czerpał z własnych
badań nad sztuką i architekturą antyku, z Palladia, z podrzym-
skich willi i z angielskich rezydencji. Z tematem v???a a??'ant?ca za-
poznał się, podjąwszy w roku 1777 zamysł „odtworzenia" wyglądu
Viłla Laurentina Pliniusza Młodszego metodą zestawiania źródeł
literackich z dowolnymi archeologicznymi reliktami z doby anty-
ku. Studiował też interpretacje tego tematu przez swego mistrza
- Palladia, i tak jak inni architekci Północy, głównie Anglicy, ułegł
czarowi jego quasi-naukowej interpretacji willi antycznej.
Ograniczone ramy niniejszego tekstu pozwalają jedynie na zwię-
złe przedstawienie kwestii, w jaki sposób wiedza i doświadczenia
Potockiego - poety-arkadyjczyka, znawcy sztuki i architekta ama-
tora - wpłynęły na dokonane przez niego przekształcenia rezyden-
cji w wilanowskich posiadłościach.
Podróże studyjne
Stanisława Kostki Potockiego
F.X.M. Bohusz, Zdan;'e
Nauk" 9 (1816),
s. 258-262.
STANISŁAW KOSTKA POTOCKI - LITERAT ARKADYJCZYK...
nej czystości, „prawdy i szczerości" konstrukcji,
uznanych za zasady antyku. Poświadczają to
jego prace z lat 1779-1780, właśnie we włoskim
szkicowniku Idees dhrchitecture, 1779, który był
zarazem swoistym wzornikiem. Zawierał rysun-
ki konkretnych kościołów (romańskich, manie-
rystycznych i barokowych), a także poddanych
„klasycyzacji" i „sklasycyzowaych" budowli pub-
licznych: teatru, biblioteki i muzeum. Z zamiarów
tych udało się zrealizować niewiele. Wzniesiono
plebanię w Kurowie koło Puław (1777-1778) oraz
warszawskie fasady Collegium Nobilium (projekt
1782) i kościoła pw. św. Anny (projekt 1786-1788).
Nowatorskie projekty stołecznych gmachów: Mu-
zeum Sztuk Pięknych (1783-1784?), Świątyni
Opatrzności (ok. 1791-1792?), teatru na Placu Kra-
sińskich (1814-1816) i regulacji Placu Zamkowego
(ok. 1818-1821) pozostały na papierze. Potockie-
mu nie było dane zrealizować marzenia o „reformie architektury"
w niepodległej Rzeczypospolitej.
Po upadku państwa Pilawita skoncentrował swą twórczość archi-
tektoniczną na rezydencjach własnych (renowacja Olesina koło
Kurowa, a od 1799 roku - modernizacje Wilanowa, Natolina i Gu-
cina, oraz po 1817 roku - Raju koło Brzeżan) i rodziny oraz kręgu
znajomych (Łańcut Izabeli Lubomirskiej i Sobieszyn koło Kocka
Kickich). Dła niego jako niezależnego architekta, a zarazem in-
westora i użytkownika, ogrody stały się „poletkami doświadczal-
nymi", służącymi mu do poszukiwań w zakresie formy, treści,
a nawet technologii wznoszonych budowli^. Potocki, jako jeden
z osiemnastowiecznych arystokratów północnej Europy, zakłada-
jących ogrody jako ricord? de??' Aa??a, parafrazował c?ass?ca? v???a
garden w polskich warunkach. Inspiracje czerpał z własnych
badań nad sztuką i architekturą antyku, z Palladia, z podrzym-
skich willi i z angielskich rezydencji. Z tematem v???a a??'ant?ca za-
poznał się, podjąwszy w roku 1777 zamysł „odtworzenia" wyglądu
Viłla Laurentina Pliniusza Młodszego metodą zestawiania źródeł
literackich z dowolnymi archeologicznymi reliktami z doby anty-
ku. Studiował też interpretacje tego tematu przez swego mistrza
- Palladia, i tak jak inni architekci Północy, głównie Anglicy, ułegł
czarowi jego quasi-naukowej interpretacji willi antycznej.
Ograniczone ramy niniejszego tekstu pozwalają jedynie na zwię-
złe przedstawienie kwestii, w jaki sposób wiedza i doświadczenia
Potockiego - poety-arkadyjczyka, znawcy sztuki i architekta ama-
tora - wpłynęły na dokonane przez niego przekształcenia rezyden-
cji w wilanowskich posiadłościach.
Podróże studyjne
Stanisława Kostki Potockiego
F.X.M. Bohusz, Zdan;'e
Nauk" 9 (1816),
s. 258-262.
STANISŁAW KOSTKA POTOCKI - LITERAT ARKADYJCZYK...