Studia Wilanowskie (19.2012)

stulecia przyczyniły się do ukształtowania się polskiej termino-
logii wolnomularskiej, stosowanej do dnia dzisiejszego!
Nazwany już wówczas księciem mówców (miano to zyskał zrazu
jako poseł na sejmy z województwa lubelskiego), Stanisław Kostka
potrafił przekuć ogólne, etyczne wskazania wolnomularstwa
na język politycznego i społecznego konkretu. Nawoływał braci
do aktywności w życiu publicznym, przypominał, że w
oAyW%^%
C22/7MĆ cAcidó tApAf^yńs^ Innym
razem dowodził braciom znaczenia Komisji Edukacji Narodowej
bądź też - w zgodzie z modną ówcześnie filozofią fizjokratów -
przypominał, że bogactwem Rzeczypospolitej są i pozostaną pło-
dy rolne: AAiecA AmAi/
wyrywa, ^ wc&.y ^Aiemy (c, AMryw cócAm
co roA%
Jeśli to właśnie Stanisławowi Kostce Potockiemu zawdzięczała pol-
ska obediencja swą retorykę w ostatnich latach istnienia Rzeczy-
pospolitej, to tym bardziej wpływ ten okazał się widoczny od czasu
wskrzeszenia WWN w 1810 roku.
Inicjatywa powołania nowej suwerennej polskiej obediencji zrodziła
się w 1807 roku, tuż po lipcowym traktacie w Tylży, określającym
przyszłość dawnego zaboru pruskiego, w kierownictwie warszaw-
skiej loży „Świątynia Mądrości". Pragnąc zerwać związki z daw-
nym kierownictwem Wielkiej Loży Krajowej w Berlinie, zwróciło
się ono zrazu ku drezdeńskiej placówce „Zu den drei Schwertern",
choć nie brakło w Warszawie głosów, by reaktywowanie polskie-
go wolnomularstwa odbyło się w oparciu o paryski Grand Orient
- wzorem istniejącej już loży „Bracia Polacy Zjednoczeni". Nie-
oczekiwanie marszałek Louis Nocolas Davout, faktyczny napo-
leoński gubernator Księstwa, zaproponował, aby swą legityma-
cję prawną przyszła obediencja polska oparła na niewygasłych
uprawnieniach Wielkiego Wschodu Narodowego czasów Rzeczpo-
spolitej, która też nigdy nie podjęła uchwały o samorozwiązaniu^.
Kampania wojenna 1809 roku opóźniła podobne działania; osta-
tecznie, 28 lutego 1810 roku, tzw. Kapituła Najwyższa podjęła
decyzję o reaktywowaniu dawnej Loży-Matki Prowincjonalnej
- teraz pod nazwą Gwiazdy Wschodniej, z Ludwikiem Gutakow-
skim (1738-1811), prezesem senatu Księstwa, na czele. Dawało to
odtwarzającej się obediencji silną pozycję w ówczesnym układzie
sił społeczno-politycznych i gwarantowało - jak się miało wkrótce
okazać - współdziałanie i pomoc ze strony organów administracji
państwa. Dwudziestego drugiego marca tego roku to samo gro-
no założycielskie powołało najwyższy organ wykonawczy (odpo-
wiednik anglosaskiej wielkiej loży): Wielki Wschód Narodowy
w Księstwie Warszawskim, sprawujący kontrolę zarówno nad
istniejącymi, jak i tworzącymi się lożami na terenie Księstwa

Grand Orateur, s. 26-27.
77.38-782/ poprzedzony
Kraków 1929, s. 36.
s S.K. Potocki, Mowa
W.M. 1V.1V.7V. Andrzeja
1V.1V.7V. Dnia 26 grudnia
1784, Warszawa [1785],
s. 13, 20, 21.
1V.1V.7V. B. Sieja no de Hienie...
s. 142-143; L. Hass, op. cii.,
s. 310.

POO MŁOTKIEM STANISŁAWA KOSTKI POTOCKIEGO...