DOI Artikel:
Cegielski, Tadeusz: Pod młotkiem Stanisława Kostki Potockiego. Wolnomularstwo Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego w kontekście europejskim
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35074#0118
warunek, by pełniący swe funkcje dygnitarze Grand Orientu ^ Jbidem, s. 40.
zamieszkiwali w Paryżu iub też wykonywali tu ważne funkcje ' tb;dem, s. 24.
publiczne, nie tylko ogranicza! do minimum wewnętrzną de-
mokrację zakonu, ale i centralizował go na wzór napoleońskiej
monarchii. Inna już sprawa, że - jak zauważa Ligou - ów zawi-
ły, de ydcto arystokratyczny system Wielkiego Wschodu Fran-
cji sprawił, że dość dobrze zniósł on katastrofę lat 1814-1815^,
a mechanizmy gwarantujące wewnętrzną równowagę pomiędzy
„starymi" a „nowymi" ludźmi, pomiędzy centrum a peryferiami,
wreszcie pomiędzy trzema podstawowymi, symbolicznymi stop-
niami masonerii a wysokimi stopniami „szkockimi", pozwoliły
bezkolizyjnie wejść zakonowi w erę „nowej-starej" monarchii
Bourbonów^.
Paradoksem owej upolitycznionej roli Wielkiego Wschodu Francji
było to, że aż do uchwalenia ustawy o stowarzyszeniach z 31 lipca
1901 roku, obediencja ta nie posiadała oficjalnego statusu praw-
nego - co jednak nie znaczy, że działała nielegalnie.
w
który to uprzywilejowany status od samego początku zda-
wał się przysługiwać Wielkiej Loży Londynu, później zaś Anglii.
Ale ustawodawstwo brytyjskie opierało się na innych zasadach
niż francuskie; brak zakazu oznaczał tu przyzwolenie, a Premier
Grand Lodge konsekwentnie lansowała tezę o swojej uprzywilejo-
wanej „od wieków" pozycji prawnej.
Na tym tle klarowny, suwerenny, w pełni obieralny system Wielkie-
go Wschodu Narodowego w Księstwie Warszawskim, sprawujące-
go władzę nad lożami symbolicznymi i oddającemu rządy w stop-
niach wysokich Najwyższej Kapitule, jawi się jako bastion nowo-
czesnej demokracji, bynajmniej nie szlacheckiego pochodzenia.
W dodatku - jako struktura dobrze osadzona w realiach konsty-
tucyjno-prawnych Księstwa Warszawskiego z jego „oktrojowaną"
ustawą zasadniczą z 22 lipca 1807 roku. Te właśnie cechy cha-
rakterystyczne polskiej obediencji, przeniesione na grunt nowej
epoki po kongresie wiedeńskim i utworzeniu Królestwa Polskie-
go, sprawiły, że prędzej czy później musiała ona wejść w kolizję
z ewoluującą w stronę autorytaryzmu monarchią Aleksandra 1.
W ostatniej fazie swej historii Wielki Wschód Narodowy rozdar-
ty został konfiiktem pomiędzy starą ekipą i tradycją polskiego
wolnomularstwa, którą symbolizowała osoba Wielkiego Mistrza,
Stanisława Kostki Potockiego, a grupą posłusznych Nowosilcowi
dygnitarzy, z Aleksandrem Rożnieckim na czele. Zapewne znane
z terenu Francji „upaństwowienie" zakonu stałoby się udziałem
także polskiego Wielkiego Wschodu - gdyby monarcha nie zdecy-
dował inaczej i nie położył 25 września 1821 roku kresu wolno-
mularstwu zarówno w Rosji, jak i w Królestwie.
113
POD MŁOTKIEM STANISŁAWA KOSTKI POTOCKIEGO...
zamieszkiwali w Paryżu iub też wykonywali tu ważne funkcje ' tb;dem, s. 24.
publiczne, nie tylko ogranicza! do minimum wewnętrzną de-
mokrację zakonu, ale i centralizował go na wzór napoleońskiej
monarchii. Inna już sprawa, że - jak zauważa Ligou - ów zawi-
ły, de ydcto arystokratyczny system Wielkiego Wschodu Fran-
cji sprawił, że dość dobrze zniósł on katastrofę lat 1814-1815^,
a mechanizmy gwarantujące wewnętrzną równowagę pomiędzy
„starymi" a „nowymi" ludźmi, pomiędzy centrum a peryferiami,
wreszcie pomiędzy trzema podstawowymi, symbolicznymi stop-
niami masonerii a wysokimi stopniami „szkockimi", pozwoliły
bezkolizyjnie wejść zakonowi w erę „nowej-starej" monarchii
Bourbonów^.
Paradoksem owej upolitycznionej roli Wielkiego Wschodu Francji
było to, że aż do uchwalenia ustawy o stowarzyszeniach z 31 lipca
1901 roku, obediencja ta nie posiadała oficjalnego statusu praw-
nego - co jednak nie znaczy, że działała nielegalnie.
w
który to uprzywilejowany status od samego początku zda-
wał się przysługiwać Wielkiej Loży Londynu, później zaś Anglii.
Ale ustawodawstwo brytyjskie opierało się na innych zasadach
niż francuskie; brak zakazu oznaczał tu przyzwolenie, a Premier
Grand Lodge konsekwentnie lansowała tezę o swojej uprzywilejo-
wanej „od wieków" pozycji prawnej.
Na tym tle klarowny, suwerenny, w pełni obieralny system Wielkie-
go Wschodu Narodowego w Księstwie Warszawskim, sprawujące-
go władzę nad lożami symbolicznymi i oddającemu rządy w stop-
niach wysokich Najwyższej Kapitule, jawi się jako bastion nowo-
czesnej demokracji, bynajmniej nie szlacheckiego pochodzenia.
W dodatku - jako struktura dobrze osadzona w realiach konsty-
tucyjno-prawnych Księstwa Warszawskiego z jego „oktrojowaną"
ustawą zasadniczą z 22 lipca 1807 roku. Te właśnie cechy cha-
rakterystyczne polskiej obediencji, przeniesione na grunt nowej
epoki po kongresie wiedeńskim i utworzeniu Królestwa Polskie-
go, sprawiły, że prędzej czy później musiała ona wejść w kolizję
z ewoluującą w stronę autorytaryzmu monarchią Aleksandra 1.
W ostatniej fazie swej historii Wielki Wschód Narodowy rozdar-
ty został konfiiktem pomiędzy starą ekipą i tradycją polskiego
wolnomularstwa, którą symbolizowała osoba Wielkiego Mistrza,
Stanisława Kostki Potockiego, a grupą posłusznych Nowosilcowi
dygnitarzy, z Aleksandrem Rożnieckim na czele. Zapewne znane
z terenu Francji „upaństwowienie" zakonu stałoby się udziałem
także polskiego Wielkiego Wschodu - gdyby monarcha nie zdecy-
dował inaczej i nie położył 25 września 1821 roku kresu wolno-
mularstwu zarówno w Rosji, jak i w Królestwie.
113
POD MŁOTKIEM STANISŁAWA KOSTKI POTOCKIEGO...