Studia Wilanowskie (19.2012)

wyglądają jak dwa rzędy wysokopiennych drzew, a sklepienie
sprawia wrażenie, jakby było utworzone z ich konarów i gałęzi'".
Poglądy francuskiego uczonego znalazły oddźwięk w pismach
Stanisława Kostki Potockiego oraz Sebastiana Sierakowskiego^".
Szczególne znaczenie ma traktat Architektura ohefma/ąca wszeihi
gatunek murowania i budowania (1812) Sierakowskiego, w którym
czytamy, że gotyk hterze swot/ 2
łi*dre hyjy
Następnie autor podręcznika dodaje: jod^%oo%e Att-
wowże, /Stttrowt/, Non%%wdc2yłowte, łMre ztt
^uwodnwd wa.sMt/ łmte joo^Mdwtowe Fmwct/%,
AoMowttc hoąy.S'2C2om etewmeyo po.yttś.sAtw wsrodjottsz-
rąy, /Kędy Mo/rn ć'A/2e.sY'jań.S'łu KgAyM- dtt-
doM-dć Do/re^/de wt/wysdd zrohic /je podok/MYM' do M.sd/r^.
Gucin-Gaj rozumiany jako święty gaj, z którego wzięła początek
architektura gotycka, jest swoistą praświątynią czy pierwotną
świątynią. Tym samym w koncepcji parku pojawia się funda-
mentalny dla wolnomularstwa motyw wznoszenia świątyni,
nawiązujący do przekazu o królu Salomonie (budowniczym
Świątyni Jerozolimskiej) oraz tradycji średniowiecznych bractw
cechowych (budowniczych katedr)^. Związek wolnomularstwa
z architekturą odnajdujemy w Konstytucji wolnych mularzy,
w której autor - James Anderson - utożsamił masonerię ze sztu-
ką budowania. Rycina z frontispisu tej publikacji przedstawia
byłego wielkiego mistrza, księcia Johna Montague, wręczającego
tekst Konstytucji księciu Filipowi Whartonowi. Scena rozgrywa
się na tle ukazanej w perspektywie architektury, z różnymi po-
rządkami, ilustrującymi rozwój sztuki budowlanej, przy czym
porządkiem najwyższym jest samo wolnomularstwo^. Warto
zwrócić uwagę, że na ostatnim planie, za najprostszym porząd-
kiem doryckim, widoczny jest szpaler drzew czy krzewów, z któ-
rego bierze początek cała architektura.
Znamienny jest również sposób powstania Gucin-Gaju, gdzie drze-
wa były zasadzone zbiorowym wysiłkiem, przy udziale wielu
przedstawicieli masonerii. Tworzenie świętego gaju było wyra-
zem pamięci i szacunku, jakim obdarzano Potockich, ale zara-
zem budowa świątyni stanowiła alegorię duchowego celu wol-
nomularzy, samodoskonalenia oraz braterstwa ludzi o różnych
światopoglądach i wyznaniach. Jednocześnie święty gaj, jako
miejsce kultowe, pierwotne wobec wszystkich świątyń, wyrażał
uznaną w środowisku wolnomularskim koncepcję religii natu-
ralnej, głoszącej równość wszystkich religii historycznych^. Jak
pisał Blanchard w Catechlsme de la Naturę ou Rellglou et Morale
uaturelles (1793): Ai/j /jo&jew MWte/htettM,
w poręba rnwycA
?M'ź (e, łldre Arorąy .ygMe K-slowte Rozpowszechniony

2° T.S. Jaroszewski,
Warszawa 1970, s. 164.
t. 1-2, Kraków 1812, s. 81.
22 Ibidem, s. 81-82.
Warszawa 1997, s. 421-429;
(2009), s. 95.
2* K. Załęski, op. c:t., s. 101.
2s T. Cegielski, op. cit., s. 426;
„Ars Regia" 1 (1992), s. 11.
Poznań 2005, s. 105.

PARK-POMNiK.BRACi" STANISŁAWA KOSTK! i iGNACEGO POTOCKiCH...