DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.3184#0298
I4-I
T Y P V S
SELENOGRAPHICVS
L U N M P H A S E S
E T
ASPECTUS VARIOS ADUMBRANS.
YPUS SELENOGRA'
P H I C U S prxcedcns Luns.
Theoriam cxhibct i ALTER
hicfequiturejufdemi'/'4/« & A-
JpeiJus varios in confbcftum pro-
duccns. Nullus autemexP/wcVfcr
tanta Luminis fui variationein o-
cUlos incurrlt, quam hic ipfe, qui
celerrimo fuo curfu , Terrenum
Orbem fibi proximum, quotidic
circumcurfitans, admirandx diverfitatis luccm mortalium
oculis fubjicit. Unde Plinitu lib. 2. cap. 9. in hxc verba e-
rumpit; Sed omnium admirationem vincit novifftmumji-
dus, terrifqnefamiliariffimum , ejr in tenebrarum remedium
a Natura repertum, Luna. Multiformi H&c ambage torfit in-_
genia contemplantium, ejr proximum ftdus ignorari, maxime
indignantiiim, crefcensfemper, autfenefcens. Et modo curva*-
ta in COrnua, rnodo xquat/ortionc divife, mociojiriuata in Or-
bem, maculofa eademqueftibito prtnitens, immenfa orbeplc-
no, ac repente nulla; aliaspernox, ejrparte diei Solis lucem ad-
juvans: Deficiens, ejr in defecJu tamen conjficua, qu& men-
Jis exitu latct, cum laborare non creditur. Iam vero humilis,
(jr excelfa, dr ne\idquidem modo nno, fed alias admota ccelo,
alitts contiguamontibus, nunc in Aquilonem ehta, nunc ad
Auftros dejetfa. ghtttfingula in ed deprehendit hominum pri-
mus Endymion, & ob idamore ejtu captus,famdtraditur.
LunaLu- Dc LumineifCo Luna, Corporifque ipfius conftitutio-
menaSole nc & proprietatibus^ig. 67. & 68. Prdoquii nofiriegimus,
mutuatur. atqUC cx doftiffimi Hevelii acutiffima Selenographid com-
pendiofe reccnfuimus opinioncs Authorum plxrafque,
quas dc Luna tradidere, atque fententiam ipfius de Lunari
Luce &illuminationcadjccimus, ftatuentis; Lunamplane
obfcuram ejr mtllo lumine prxditam omnefuum lumen d Sole
mtituari, ejr ideo Corpus minime diaphanum drpellucidum effe
poffe. Argumentisautcmfequentibusfententiamfuam fta-
bilit: 1. Expcrientia communi etiam rudioribus eft notif-
fimum, Lunam ob Luminis fui decrementum & incre-
mentum, ac Phafium viciffitudinem affiduam, qua modo
pleno, modogibbofo, modo dimidiato, modo falcato
luminc corpus fuum confpiciendum offert, proprio lumi-
2- ne id non poffe prxftare. 2. Si Corpus ipfius diaphanum &
pellucidum appareret, propriaquc fua Luce conftaret,
3. fcmpcrZ«z»wplenaconfpiccretur.3.Nullx£f///i/?jforent
tzxaSolis quam Lun<e,cum tamen illius obfcuratio ab inter-
pofitionc Luna, & hujus obtenebratio ab interceffione
Terra proficifcatur, idquodapertiffimeconftat, &nulla-
tenuscontingercpofTet, fi Z«»<ipropiiofuo.£«»«»f lucc-
rct, aut diaphanum corpus poffideret. Sic enim inter Ter-
ram & Solern interveniens, illi Solarc Lumen adimerenon
poffet, ncc ctjam a Terrd intcr Solem, & Corpus fuum in-
4- tercedente Lumine fuo fpoliarctur. 4. Ex Opticis patet,
Lumen non impcditum, per totam Spharam aftivitatis fux,
in inftanti ncceffario defcrri, &luccs, colorcfquein Cor-
poribtts Diaphanis diltin&os penetrare : Sed contrarium
Dcnfiffima: fieri liquido conftatin Eclipfltts Solaribtts , qux fxpiffime
tcnebtae cx tantas tcncbras adduxcrunt, ut non folum StelLt ipfo tem-
SoSu"^. poremcridiano effulferint, fed& aves ex aerc interram
dccidcrint, ut diverfi , & fide digni Hiflorici teftantur.
I. Herodotus lib. 2. de Bello Lydorum cum Medisgefto. 11. Thu-
cjdides lib. 2. anno primo Belli Peloponncftdci. III. Ptole-
m<zus lib. 5. Magni Operiscap. w.&Theon infuo Commen.
tario. IV. Iulius Capitolinus. An.Cbrifti 237. 12. Aprilis.
V. AmmianusManellinut lib. 20. VI. An-. 1187. ^.Sep-
Rationes
1.
Exempla.
tembris. VII. An. is6o.diezI, Augufti, clavio tefte, qui,
Conimbrica, ait, Solem, circa meridiem, non modico tempore
contecJttm Utuijfe, tenebrafque fuiffe, quodammodo noclurnis
majores: neque enim, qtibpedem quisponeret, videripottiifie,
cUriffimequeinCaloStelUsapparuifie: i^Avesetiam, mira-
bile diciu, cx aere in Terrampra horrore tam tetra obfcura-
tionis, decidiffe. Vide Selenographiam laudati Authorispag.
114,115. CAlfledim EncyclopadU lib. 17. & VranometrU
part. 2. cap. 8. Ltinare Lumen revera non accrefcere ejrde-
crefcere, fed tantum ita nobis apparere ait. Nam, fecun-
dum ipfius opinionem, Lunaaut omnino Luminiscxpers LunxLu-
eft, autfaltem obfcuro lumine fulget, aptum tamen & re- men quale.
cipiendo Solari Lumini idoneum Corptts habcns, quod lu-
mcn receptum a fe diffundere poteft. Globi autcm Lunaris Lunate He-
Hemijph&rium fcmper a Sole illuminatur, fed illuminatum m^m £m_
non femper a nobis confpicitur, idco quia verfus Terram pcr i soie
non femper vergit, aut Terra non obvcrtitur illa mcdietas, illumina-
qua: Solaribus radiis illultratur. Sic in Novilunio mcdictas f"m°°n
illuminata Soli, vcrfus quem furfum porrigitur, eft obverfa, confpicitur
ficutinT yp o hoc Selenographico cernitur,ubi
Novilunium monftrat Lunam Soli Con]un-
c t a m , ac proinde ipfi mcdictatem illuminatam , Terrnt
autem obfcuram obvcrtcntem. In Pl e n i l u n 10 autem
ejufdem Typi videre cft Luki Soli Opposi-
t a dimidium Hcmijfh&rittm, quod Solaribus radiis illu-
ftratur, Terreflrem Globttm refpicere, & alterum, quod
tcnebris obducitur, a.y0/ir&:r«7v*'averfurneffe. Rcliquis
autem temporibus eadem illa Medictas illuminata partim
furfum, partim deorfum vergit, idcirco magis minufve
confpicua, adco ut in utraque Quadra exadte Hemifphttrii
illuftratimcdiaparstantumappareat, ficutTYpus no-
fter oftendit.
Luna igitur omni Luce cvidcnti prorfus dcftituta crcdi- Lunaluce
tur, cum dimidius ejuidcmglobus, five Dimidia ejufdcm cvidcnti
Pars, aut Dimidia fuperficics , qux ad Solem afpeftu, & ^T°^scI<:"
facie fua convcrfa eft, Solaribus radiis receptis, fplendcat,
& altcrum ejus Hemifphitrium, quod a Sole avcrlum eft,
femper in obfcuritatc & tcncbris latcat, deftitutum Solari-
busradiis, qui totuni Lunare Corpus nectranfirc, nccil-
luftrare poffunt. Nos autem Mortalcs in Terreno Glo-
bo verfantes femper minorcm de CMedietate illa Lunari
illuminata cernerc poflumus, adeo ut tota illa tMedietas
illuminata in confpcftum noftrum perfefte, & abfolute .
non veniat, licet in Plenihmio conftituta in afpeclum no-
ftrumincurrat. Sedabfurdum omnino alicui poffet vide- Abfutdum.
ri, Stellam, qux nihil aliud, nifi Lux condenfata effe dici-
tur, adeo obfcurari poffe, ut nec dimidiaejus pars perfecLe
& abfolute oculis noftris confpicicnda objiciatur. Hoc Eiusremo-
dubium forfanita rcmoveri poffe quidam putant, quod
Lunam crcdantvernaculo quidem fuo, &proprioi«w/»<f
prxditam cflc, fed adeo infirmo, & dcbili, ut a nobis cerni
non queat, nifi a Solaribus radiis receptis excitetur, &
quafi animetur. Hinc ob proprii Z,«w/'»/irdcbilitatem, &
exiguitatem rcfpeftive & fecundum quid Lunamobfcuram Lunafc-
nominari ajunt; cum illud refpcdlu noftri non cvidcns CL'^U!"
effe, Ecliffes Lunares doceanr. Quocunquc cnim tcmpore f"'
Luna diametraliter Solari Corpori cftoppofita, ac ipfaTerra
inter utrumque hunc Planetam fic eft conftituta, ut radios
Solarcs intcrcipiat, atquc Limam obumbrct, neceffario
Lumine Solari privctur oportet, undcfit, utca ex confpe-
clu noftro evanefcat. Dcinde reliquarum Luna Phafitim
rationem & caufam aliam afferri non poffe arbitrantur, nifi
cx Lnminis cvidcntilfima & perpetua mutatione & vicifir-
N n tudine.
T Y P V S
SELENOGRAPHICVS
L U N M P H A S E S
E T
ASPECTUS VARIOS ADUMBRANS.
YPUS SELENOGRA'
P H I C U S prxcedcns Luns.
Theoriam cxhibct i ALTER
hicfequiturejufdemi'/'4/« & A-
JpeiJus varios in confbcftum pro-
duccns. Nullus autemexP/wcVfcr
tanta Luminis fui variationein o-
cUlos incurrlt, quam hic ipfe, qui
celerrimo fuo curfu , Terrenum
Orbem fibi proximum, quotidic
circumcurfitans, admirandx diverfitatis luccm mortalium
oculis fubjicit. Unde Plinitu lib. 2. cap. 9. in hxc verba e-
rumpit; Sed omnium admirationem vincit novifftmumji-
dus, terrifqnefamiliariffimum , ejr in tenebrarum remedium
a Natura repertum, Luna. Multiformi H&c ambage torfit in-_
genia contemplantium, ejr proximum ftdus ignorari, maxime
indignantiiim, crefcensfemper, autfenefcens. Et modo curva*-
ta in COrnua, rnodo xquat/ortionc divife, mociojiriuata in Or-
bem, maculofa eademqueftibito prtnitens, immenfa orbeplc-
no, ac repente nulla; aliaspernox, ejrparte diei Solis lucem ad-
juvans: Deficiens, ejr in defecJu tamen conjficua, qu& men-
Jis exitu latct, cum laborare non creditur. Iam vero humilis,
(jr excelfa, dr ne\idquidem modo nno, fed alias admota ccelo,
alitts contiguamontibus, nunc in Aquilonem ehta, nunc ad
Auftros dejetfa. ghtttfingula in ed deprehendit hominum pri-
mus Endymion, & ob idamore ejtu captus,famdtraditur.
LunaLu- Dc LumineifCo Luna, Corporifque ipfius conftitutio-
menaSole nc & proprietatibus^ig. 67. & 68. Prdoquii nofiriegimus,
mutuatur. atqUC cx doftiffimi Hevelii acutiffima Selenographid com-
pendiofe reccnfuimus opinioncs Authorum plxrafque,
quas dc Luna tradidere, atque fententiam ipfius de Lunari
Luce &illuminationcadjccimus, ftatuentis; Lunamplane
obfcuram ejr mtllo lumine prxditam omnefuum lumen d Sole
mtituari, ejr ideo Corpus minime diaphanum drpellucidum effe
poffe. Argumentisautcmfequentibusfententiamfuam fta-
bilit: 1. Expcrientia communi etiam rudioribus eft notif-
fimum, Lunam ob Luminis fui decrementum & incre-
mentum, ac Phafium viciffitudinem affiduam, qua modo
pleno, modogibbofo, modo dimidiato, modo falcato
luminc corpus fuum confpiciendum offert, proprio lumi-
2- ne id non poffe prxftare. 2. Si Corpus ipfius diaphanum &
pellucidum appareret, propriaquc fua Luce conftaret,
3. fcmpcrZ«z»wplenaconfpiccretur.3.Nullx£f///i/?jforent
tzxaSolis quam Lun<e,cum tamen illius obfcuratio ab inter-
pofitionc Luna, & hujus obtenebratio ab interceffione
Terra proficifcatur, idquodapertiffimeconftat, &nulla-
tenuscontingercpofTet, fi Z«»<ipropiiofuo.£«»«»f lucc-
rct, aut diaphanum corpus poffideret. Sic enim inter Ter-
ram & Solern interveniens, illi Solarc Lumen adimerenon
poffet, ncc ctjam a Terrd intcr Solem, & Corpus fuum in-
4- tercedente Lumine fuo fpoliarctur. 4. Ex Opticis patet,
Lumen non impcditum, per totam Spharam aftivitatis fux,
in inftanti ncceffario defcrri, &luccs, colorcfquein Cor-
poribtts Diaphanis diltin&os penetrare : Sed contrarium
Dcnfiffima: fieri liquido conftatin Eclipfltts Solaribtts , qux fxpiffime
tcnebtae cx tantas tcncbras adduxcrunt, ut non folum StelLt ipfo tem-
SoSu"^. poremcridiano effulferint, fed& aves ex aerc interram
dccidcrint, ut diverfi , & fide digni Hiflorici teftantur.
I. Herodotus lib. 2. de Bello Lydorum cum Medisgefto. 11. Thu-
cjdides lib. 2. anno primo Belli Peloponncftdci. III. Ptole-
m<zus lib. 5. Magni Operiscap. w.&Theon infuo Commen.
tario. IV. Iulius Capitolinus. An.Cbrifti 237. 12. Aprilis.
V. AmmianusManellinut lib. 20. VI. An-. 1187. ^.Sep-
Rationes
1.
Exempla.
tembris. VII. An. is6o.diezI, Augufti, clavio tefte, qui,
Conimbrica, ait, Solem, circa meridiem, non modico tempore
contecJttm Utuijfe, tenebrafque fuiffe, quodammodo noclurnis
majores: neque enim, qtibpedem quisponeret, videripottiifie,
cUriffimequeinCaloStelUsapparuifie: i^Avesetiam, mira-
bile diciu, cx aere in Terrampra horrore tam tetra obfcura-
tionis, decidiffe. Vide Selenographiam laudati Authorispag.
114,115. CAlfledim EncyclopadU lib. 17. & VranometrU
part. 2. cap. 8. Ltinare Lumen revera non accrefcere ejrde-
crefcere, fed tantum ita nobis apparere ait. Nam, fecun-
dum ipfius opinionem, Lunaaut omnino Luminiscxpers LunxLu-
eft, autfaltem obfcuro lumine fulget, aptum tamen & re- men quale.
cipiendo Solari Lumini idoneum Corptts habcns, quod lu-
mcn receptum a fe diffundere poteft. Globi autcm Lunaris Lunate He-
Hemijph&rium fcmper a Sole illuminatur, fed illuminatum m^m £m_
non femper a nobis confpicitur, idco quia verfus Terram pcr i soie
non femper vergit, aut Terra non obvcrtitur illa mcdietas, illumina-
qua: Solaribus radiis illultratur. Sic in Novilunio mcdictas f"m°°n
illuminata Soli, vcrfus quem furfum porrigitur, eft obverfa, confpicitur
ficutinT yp o hoc Selenographico cernitur,ubi
Novilunium monftrat Lunam Soli Con]un-
c t a m , ac proinde ipfi mcdictatem illuminatam , Terrnt
autem obfcuram obvcrtcntem. In Pl e n i l u n 10 autem
ejufdem Typi videre cft Luki Soli Opposi-
t a dimidium Hcmijfh&rittm, quod Solaribus radiis illu-
ftratur, Terreflrem Globttm refpicere, & alterum, quod
tcnebris obducitur, a.y0/ir&:r«7v*'averfurneffe. Rcliquis
autem temporibus eadem illa Medictas illuminata partim
furfum, partim deorfum vergit, idcirco magis minufve
confpicua, adco ut in utraque Quadra exadte Hemifphttrii
illuftratimcdiaparstantumappareat, ficutTYpus no-
fter oftendit.
Luna igitur omni Luce cvidcnti prorfus dcftituta crcdi- Lunaluce
tur, cum dimidius ejuidcmglobus, five Dimidia ejufdcm cvidcnti
Pars, aut Dimidia fuperficics , qux ad Solem afpeftu, & ^T°^scI<:"
facie fua convcrfa eft, Solaribus radiis receptis, fplendcat,
& altcrum ejus Hemifphitrium, quod a Sole avcrlum eft,
femper in obfcuritatc & tcncbris latcat, deftitutum Solari-
busradiis, qui totuni Lunare Corpus nectranfirc, nccil-
luftrare poffunt. Nos autem Mortalcs in Terreno Glo-
bo verfantes femper minorcm de CMedietate illa Lunari
illuminata cernerc poflumus, adeo ut tota illa tMedietas
illuminata in confpcftum noftrum perfefte, & abfolute .
non veniat, licet in Plenihmio conftituta in afpeclum no-
ftrumincurrat. Sedabfurdum omnino alicui poffet vide- Abfutdum.
ri, Stellam, qux nihil aliud, nifi Lux condenfata effe dici-
tur, adeo obfcurari poffe, ut nec dimidiaejus pars perfecLe
& abfolute oculis noftris confpicicnda objiciatur. Hoc Eiusremo-
dubium forfanita rcmoveri poffe quidam putant, quod
Lunam crcdantvernaculo quidem fuo, &proprioi«w/»<f
prxditam cflc, fed adeo infirmo, & dcbili, ut a nobis cerni
non queat, nifi a Solaribus radiis receptis excitetur, &
quafi animetur. Hinc ob proprii Z,«w/'»/irdcbilitatem, &
exiguitatem rcfpeftive & fecundum quid Lunamobfcuram Lunafc-
nominari ajunt; cum illud refpcdlu noftri non cvidcns CL'^U!"
effe, Ecliffes Lunares doceanr. Quocunquc cnim tcmpore f"'
Luna diametraliter Solari Corpori cftoppofita, ac ipfaTerra
inter utrumque hunc Planetam fic eft conftituta, ut radios
Solarcs intcrcipiat, atquc Limam obumbrct, neceffario
Lumine Solari privctur oportet, undcfit, utca ex confpe-
clu noftro evanefcat. Dcinde reliquarum Luna Phafitim
rationem & caufam aliam afferri non poffe arbitrantur, nifi
cx Lnminis cvidcntilfima & perpetua mutatione & vicifir-
N n tudine.