DOI Artikel:
Kowalczyk, Jerzy: Nagrobek królowej Anny Jagiellonki w kaplicy Zygmuntowskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20541#0011
Folia Historiae Artium, T. XXIII (1987)
PL ISSN 0071-6712(3
JERZY KOWALCZYK
NAGROBEK KRÓLOWEJ ANNY JAGIELLONKI W KAPLICY ZYGMUNTOWSKIEJ *
1. Problem nagrobków królewskich Anny Ja-
giellonki i Stefana Batorego w katedrze wawel-
skiej, zdawałoby się rozstrzygnięty w opublikowa-
nej w r. 1969 precyzyjnej monografii Santi Guc-
ciego, pióra Andrzeja Fisehingera1, został kilka
lait temiu ponownie podjęty przez Katarzynę Mi-
kocką na łamach Rocznika Historii, Sztuki. Au-
torka zakwestionowała -dorobek badań wielu histo-
ryków sztuki po to, aby wysunąć jednocześnie nie-
zwykle odważną, wręcz ryzykowną hipotezę, któ-
ra w skrócie brzmi tak: Anna Jagiellonka pla-
nowała przekształcenie kaplicy Mariackiej, leżą-
cej na -osi prezbiterium katedry, na mauzoleum
dla siebie i zmarłego -męża, króla, Stefana. Osta-
tecznie jednak królowa wdowa zrezygnowała z
tego- zamiaru. Przygotowany dla siebie nagrobek
przeznaczyła na pomnik króla Stefana, sama na-
tomiast zadowoliła slię skromnym nagrobkiem w
kaplicy Zygmuintowskiej (rye. 1) 2.
Jeśli powracam do tematu, to nie tylko- dla-
tego, aby polemizować z hipotezami Katarzyny
Mikockiej, pragnę bowiem przede wszystkim o-
mówić nagrobek królowej w świetle źródeł nie
wykorzystanych dotąd przez historyków sztuki,
a niektóre znane badaczom źródła odczytać kryty-
cznie na nowo-. P-oza- tym chciałbym wskazać na
pewne elementy zawarte w siamym dziele, które
* Artykuł stanowi pierwszą część referatu pt. „Na-
grobki Anny Jagi-eliliomM i Stefana Batorego. Problem
datowani,a i pierwotnej koncepcja”, wygłoszonego na po-
siedzeniu Komisji Teorii i Historii Sztuiki Oddziału Kra-
kow,sikiego PAN w dniu 9 V 4985, na posiedzeniu Komi-
tetu Nauk; o Sztuce PAN w Warszawie w dniu 15 Xl
1985 -oraiz w Instytucie Zabytkoizmawstwa i Koms-erwa-
Itoristwa UMK w Toruniu w dniu 9 IV 1986. Uprzejmie
dziękuję Brof. drowi Lechowi Kalinowskiemu za za-
chętę i uwagi krytyczne przy opracowywaniu tematu
oraz za pomo-c w zgromadzeniu materiału ilustracyjnego.
1 A. FLschinger, Santi Gucci architekt i rzeź-
biarz królewski XVI wieku, Kraków 1969, is. 53—57,
38—43), tamże omówiony skrupulatnie stan badań.
uszły uwiaigi lub były nieprawidłowo — moim. zda-
niem — odczytywane. Odkładając cumowiemie na-
grobka Stefana Batorego do osobnego artykułu,
zajmę się tylko pomnikiem królowej.
Nagrobek Anny Jagiełloinki już dziewięćdzie-
siąt liat temu został trafnie przypisany przez Ma-
riana Sokołowskiego Santi Gucciemu 3 i ta atry-
bucja nie budzi wątpliwości4. Istotne różnice mię-
dzy badaczami zachodzą od -dawna w kwestii da-
towania tego monumentu. Stanowiska miożna po-
dzielić na: 1) -datowanie wczesne —- łata, gdy An-
na była jeszcze królewną, 2) -datowanie średnie —-
czasy jej wspólnego panowania z królem Stefa-
nem, 3) datowanie późne —- gdy królowa Anna
była wdową.
Wczesne -datowanie przyjmowało wielu bada-
czy uważając, że zachowany (nagrobek -ufundowała
sobie Anna w czasie swojego panieństwa, pod-
czas drugiego linterregnum w latach 1574—1575,
a więc równocześnie z nagrobkiem Zygmunta Au-
gusta, wykonanym i ustawionym w kaplicy Zyg-
muntowskiej ostatecznie z jej fundacji. Tafcie da-
towanie przyjęli autorzy Katalogu Zabytków Sztu-
ki w Polsce w okresie powojennym 5. Szerokie u-
zasadnienie wspomnianego datowania przytoczył
Andrzej Flisohiinger w cytowanej monografii Guc-
ciego. Wziął pod uwagę przede wszystkim dornio-
2 K. Mi kocka,, Nagrobki Stefana Batorego i Anny
Jagiellonki w katedrze wawelskiej. Kilka uwag i hipo-
tez (Ro-cziniik Historii Sztuki, XIV, 1984), s. 81—102. Uprzej-
mie dziękuję dr Katarzynie Mikockiej za użyczenie mi
fotografii do ruin. artykułu.
3 M. Sokołowski, Die italienischen Kiinstler der
Renaissance in Krakau (Repertorium fur Kunstwissen-
s oh aft, VIII, Berlin 1885), s. 422.
4 Jedynie Lauterbaeh przypisał nagrobek Anny Ja-
giellonki Hieronimowi Camaveisiemu (A. Lauterbaeh,
Renaissance in Krakau, Miinchen 1911, s. 51).
5 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. T. IV: Miasto
Kraków, -cz„ I: Wawel. Pra-oa zbi-or. pod kierunkiem i
red. J. Szabłowskiego, Warszawa 4965, s. 87.
5
PL ISSN 0071-6712(3
JERZY KOWALCZYK
NAGROBEK KRÓLOWEJ ANNY JAGIELLONKI W KAPLICY ZYGMUNTOWSKIEJ *
1. Problem nagrobków królewskich Anny Ja-
giellonki i Stefana Batorego w katedrze wawel-
skiej, zdawałoby się rozstrzygnięty w opublikowa-
nej w r. 1969 precyzyjnej monografii Santi Guc-
ciego, pióra Andrzeja Fisehingera1, został kilka
lait temiu ponownie podjęty przez Katarzynę Mi-
kocką na łamach Rocznika Historii, Sztuki. Au-
torka zakwestionowała -dorobek badań wielu histo-
ryków sztuki po to, aby wysunąć jednocześnie nie-
zwykle odważną, wręcz ryzykowną hipotezę, któ-
ra w skrócie brzmi tak: Anna Jagiellonka pla-
nowała przekształcenie kaplicy Mariackiej, leżą-
cej na -osi prezbiterium katedry, na mauzoleum
dla siebie i zmarłego -męża, króla, Stefana. Osta-
tecznie jednak królowa wdowa zrezygnowała z
tego- zamiaru. Przygotowany dla siebie nagrobek
przeznaczyła na pomnik króla Stefana, sama na-
tomiast zadowoliła slię skromnym nagrobkiem w
kaplicy Zygmuintowskiej (rye. 1) 2.
Jeśli powracam do tematu, to nie tylko- dla-
tego, aby polemizować z hipotezami Katarzyny
Mikockiej, pragnę bowiem przede wszystkim o-
mówić nagrobek królowej w świetle źródeł nie
wykorzystanych dotąd przez historyków sztuki,
a niektóre znane badaczom źródła odczytać kryty-
cznie na nowo-. P-oza- tym chciałbym wskazać na
pewne elementy zawarte w siamym dziele, które
* Artykuł stanowi pierwszą część referatu pt. „Na-
grobki Anny Jagi-eliliomM i Stefana Batorego. Problem
datowani,a i pierwotnej koncepcja”, wygłoszonego na po-
siedzeniu Komisji Teorii i Historii Sztuiki Oddziału Kra-
kow,sikiego PAN w dniu 9 V 4985, na posiedzeniu Komi-
tetu Nauk; o Sztuce PAN w Warszawie w dniu 15 Xl
1985 -oraiz w Instytucie Zabytkoizmawstwa i Koms-erwa-
Itoristwa UMK w Toruniu w dniu 9 IV 1986. Uprzejmie
dziękuję Brof. drowi Lechowi Kalinowskiemu za za-
chętę i uwagi krytyczne przy opracowywaniu tematu
oraz za pomo-c w zgromadzeniu materiału ilustracyjnego.
1 A. FLschinger, Santi Gucci architekt i rzeź-
biarz królewski XVI wieku, Kraków 1969, is. 53—57,
38—43), tamże omówiony skrupulatnie stan badań.
uszły uwiaigi lub były nieprawidłowo — moim. zda-
niem — odczytywane. Odkładając cumowiemie na-
grobka Stefana Batorego do osobnego artykułu,
zajmę się tylko pomnikiem królowej.
Nagrobek Anny Jagiełloinki już dziewięćdzie-
siąt liat temu został trafnie przypisany przez Ma-
riana Sokołowskiego Santi Gucciemu 3 i ta atry-
bucja nie budzi wątpliwości4. Istotne różnice mię-
dzy badaczami zachodzą od -dawna w kwestii da-
towania tego monumentu. Stanowiska miożna po-
dzielić na: 1) -datowanie wczesne —- łata, gdy An-
na była jeszcze królewną, 2) -datowanie średnie —-
czasy jej wspólnego panowania z królem Stefa-
nem, 3) datowanie późne —- gdy królowa Anna
była wdową.
Wczesne -datowanie przyjmowało wielu bada-
czy uważając, że zachowany (nagrobek -ufundowała
sobie Anna w czasie swojego panieństwa, pod-
czas drugiego linterregnum w latach 1574—1575,
a więc równocześnie z nagrobkiem Zygmunta Au-
gusta, wykonanym i ustawionym w kaplicy Zyg-
muntowskiej ostatecznie z jej fundacji. Tafcie da-
towanie przyjęli autorzy Katalogu Zabytków Sztu-
ki w Polsce w okresie powojennym 5. Szerokie u-
zasadnienie wspomnianego datowania przytoczył
Andrzej Flisohiinger w cytowanej monografii Guc-
ciego. Wziął pod uwagę przede wszystkim dornio-
2 K. Mi kocka,, Nagrobki Stefana Batorego i Anny
Jagiellonki w katedrze wawelskiej. Kilka uwag i hipo-
tez (Ro-cziniik Historii Sztuki, XIV, 1984), s. 81—102. Uprzej-
mie dziękuję dr Katarzynie Mikockiej za użyczenie mi
fotografii do ruin. artykułu.
3 M. Sokołowski, Die italienischen Kiinstler der
Renaissance in Krakau (Repertorium fur Kunstwissen-
s oh aft, VIII, Berlin 1885), s. 422.
4 Jedynie Lauterbaeh przypisał nagrobek Anny Ja-
giellonki Hieronimowi Camaveisiemu (A. Lauterbaeh,
Renaissance in Krakau, Miinchen 1911, s. 51).
5 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. T. IV: Miasto
Kraków, -cz„ I: Wawel. Pra-oa zbi-or. pod kierunkiem i
red. J. Szabłowskiego, Warszawa 4965, s. 87.
5