Rocznik Historii Sztuki (9.1973)

ANUSZ MACIEJ MICHAŁOWSKI

PRACE ALEKSANDRA ORŁOWSKIEGO Z POLSKIEGO OKRESU TWÓRCZOŚCI

W ZBIORACH MUZEÓW RADZIECKICH*

Wystawa monograficzna urządzona w 1957—1958 r. była momentem przełomowym w badaniach
ad twórczością Aleksandra Orłowskiego. Zebrano i zestawiono na niej po raz pierwszy wielki materiał
muzeów ZSRR i Polski. Trwałym dorobkiem naukowym organizatorów wystawy jest obszerny ka-
alog, opracowany wspólnie przez stronę radziecką i polską, wydany w dwóch edycjach — polskiej i ro-
yjskiej1. W jednym ze swych dawniejszych artykułów wspominałem już o pewnych lukach materiało-
wych monograficznej ekspozycji — пр. o nieuwzględnieniu zbiorów muzeów w Kownie i Winnicy,

0 niekompletnym pokazaniu materiałów z muzeów Moskwy, Leningradu i z Lwowskiej Galerii2. Na-
kłada to na zajmujących się artystą obowiązek uzupełnienia oeuvre artysty w tym zakresie. Szczególne
zainteresowanie wzbudzają prace Orłowskiego z polskiego okresu twórczości, którym poświęcony jest
niniejszy artykuł.

Omawiany tu materiał pochodzi ze zbiorów Winnickiego Obwodowego Muzeum Krajoznawczego
(43 rysunki z Albumu Winnickiego), z Kowieńskiego Państwowego Muzeum Sztuk Pięknych im. M.K. Ciur-
lionisa (23 pozycje) i z Państwowego Muzeum Historycznego w Moskwie (2 pozycje). Uwzględniono
też dwie prace zaginione w czasie ostatniej wojny ze zbiorów byłego Muzeum im. Mielżyńskich w Poz-
naniu, których dawne fotografie wpłynęły ostatnio do zbiorów Instytutu Sztuki PAN. Wiążą się one
ściśle z omawianymi w artykule rysunkami ze zbiorów radzieckich.

Zgodnie z zakresem artykułu, określonym w tytule, brano pod uwagę prace z okresu do roku 1802
(wyjazd Orłowskiego do Rosji). Najwcześniejsze z omawianych rysunków pochodzą z 1793 r.

Aby wykaz p:ac Aleksandra Orłowskiego pochodzących z polskiego okresu twórczości, znajdują-
cych się w zbiorach muzeów ZSRR, a nic pokazanych na wystawie monograficznej 1957—1958 г., był
możliwie kompletny, do zamieszczonego dalej Katalogu włączono także rysunki artysty z muzeum w Kow-
nie, omówione już w artykule U źródeł romantyzmu Aleksandra Orłowskiego3.

Autorzy radzieccy, piszący o Albumie Winnickim, wspominali jedynie pokrótce — niejako na margi-
nesie swych zainteresowań — o znajdujących się w nim rysunkach Orłowskiego. A.M. Amszinskaja

1 A. W. Pomarnackij podjęli próbę wyliczenia rysunków Orłowskiego w Albumie, pominęli jednak szereg
prac niewątpliwych, a przypisali mu kilka prac, w przypadku których nie ma powodu odrzucać autor-

* Artykuł jest rezultatem poszukiwań przeprowadzanych, w muzeach ZSRR w czasie wyjazdu stypendialnego. Za pomoc
w pracach autor winien jest wdzięczność: dyrektorowi Winnickiego Obwodowego Muzeum Krajoznawczego p.I. Zajcowi
i Pracownikom Winnickiego muzeum; p. prof. P. Galaune z Kowna, dyrektorowi Muzeum Sztuk Pięknych im. M.K. Ciurlio-
nisa w Kownie — p. P. Stauskasowi, kustoszowi p. V. Ćiurlionytc-Karużiene i p.V. Tevely te; kustoszowi Państwowe-
go Muzeum Historycznego w Moskwie p. N. Gonczarowej. Zgromadzony materiał była łaskawa przejrzeć p. Jadwiga Ja-
worska z Muzeum Narodowego w Warszawie, wnosząc wiele cennych uwag. Wyczerpujące uwagi o mundurach wojsko-
wych zawdzięczam p. Andrzejowi Zarembie, członkowi honorowemu Stowarzyszenia Miłośników Dawnej Broni i Barwy.

1 Katalog: Aleksander Orłowski (1777—1832). Wystawa dzieł ze zbiorów radzieckich i polskich, Grudzień 1957—luty 1958,
Warszawa 1957, Muzeum Narodowe w Warszawie. Wyd. rosyjskie, Moskva 1958.

2 Por.J.M. Michałowski, U źródeł romantyzmu Aleksandra Orłowskiego, „Biul. Hist. Szt.", R. 26: 1964 nr 4, s. 283.

3 Por. J.M. Michałowski, op. cit.

13 — Rocznik Historii Sztuki t. IX