Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 190

Augustinus

Papier, Pergament · 1, 195 (inkl. Bl. 2a), 1 Bll. · 27,5–27,8 × 19,6–20,2 cm · s.l. · 13. Jh. (2. Hälfte)


Schlagwörter (GND)
Theologie / Dogmatik / Autobiographie / Brief.
Entstehungsort
s.l. (unbekannt).
Entstehungszeit
13. Jh. (2. Hälfte).
Typus (Überlieferungsform)
Codex.
Beschreibstoff
Pergament (Vor- und Nachsatzbll. [inkl. Bl. 2a] aus Papier).
Umfang
1, 195 (inkl. Bl. 2a), 1 Bll.
Format (Blattgröße)
27,5–27,8 × 19,6–20,2 cm.
Zusammensetzung (Lagenstruktur)
([II-3 (inkl. 2 übereinandergeklebter Spiegelbll.)]+1)2a (?) + VI12 + VIII28 + 13 VI184 + (VI-2)194 + (II-3)195* (inkl. 2 übereinandergeklebter Spiegelbll.) .
Seiten-, Blatt- und Lagenzählung
Römische Foliierung des 17. Jhs. (1–194); Vor- und Nachsatzbll. (inkl. Bl. 2a) sind nicht gezählt, daher wird bei der Beschreibung die Zählung des Digitalisats übernommen. – 12v–64v, 88v, 112v (?), 160v Lagenreklamanten (z. T. beschnitten) auf der jeweils letzten Seite, an den restlichen Lagenenden wohl ganz abgeschnitten.
Zustand
Die äußere Hälfte von Bl. 194 unten zu ca. drei Vierteln abgeschnitten (ohne Textverlust), von Bl. 96 fehlt die äußere untere Ecke.
Wasserzeichen
.

Schriftraum
18,1–18,4 × 12,8–13 cm.
Spaltenanzahl
2 Spalten.
Zeilenanzahl
32 Zeilen (außer 1r 40 Zeilen; s. Layout).
Angaben zu Schrift / Schreibern
Wohl von einer Hand geschrieben.
Buchgestaltung
1v Inhaltsübersicht in zeilenweisem Wechsel in roter und schwarzer Minuskel; Incipits und Explicits in roter Minuskel; z. T. rubrizierte, seltener rote Initial- bzw. Satzmajuskeln, rote Paragraphzeichen; z. T. Seitentitel, ab 186v mit unvollendeter blau-roter Buchzählung. – Nach dem 1r stehengebliebenen, zum Rest der Hs. zeitgleichen Textfragment (Aug. retract. II,4 u. Aug. doctr. christ. praef. 1–4) zu urteilen, war die Hs. ursprünglich wohl mit 40 Zeilen pro Seite geplant gewesen. Buchschmuck: An Text- bzw. Buchanfängen rot-blaue Fleuronné-Initialen.
Buchschmuck
An Text- bzw. Buchanfängen rot-blaue Fleuronné-Initialen.

Nachträge und Benutzungsspuren
Wenige Korrekturen; zahlreiche Stellenmarkierungen, darunter Nota-Zeichen, i. d. R. mit einem Metallstift notiert; 2r Titelnachtrag des 14./15. Jhs.

Einband
Römischer Einband, ca. 1940: weißes Pergament über Pappe.
Provenienz
Heidelberg.
Geschichte der Handschrift
1438 im Besitz der Universität Heidelberg nachgewiesen (verzeichnet im Inventar der Bücherschenkung Kf. Ludwigs III. von der Pfalz an die Universität Heidelberg); s. Hanselmann, Bücherschenkung, S. 123 (mit Nachweis). 1r Capsa-Nummer C.183 ohne Allacci-Signatur, Signatur 1073 (durchgestrichen) und eine nicht entzifferbare Signatur (durchgestrichen); 2ar Signatur 122 (durchgestrichen).

Faksimile
http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bav_pal_lat_190
Literatur
Hanselmann, Bücherschenkung, S. 123; HÜWA 1.2, S. 318; OVL, Pal.lat.190; Schunke, Einbände 2.2, S. 823; Stevenson, Latini, S. 33.
Verzeichnis der im Katalogisierungsprojekt abgekürzt zitierten Literatur

1) 2ra–43ra Digitalisat

Verfasser
Augustinus (GND-Nr.: 118505114).
Titel
De doctrina christiana.
Angaben zum Text
CPL 263; 2ra vorangestellt der entsprechende Auszug (II,4) aus Augustinus, Retractationes (CPL 250; CCL 57 [Mutzenbecher 1984], S. 92f.)..
1ar–2av leer (außer 2ar Signaturen).
1ra–rb Textfragment: Aug. retract. II,4 u. Aug. doctr. christ. praef. 1–4.
1v Inhaltsübersicht zur gesamten Hs.
Rubrik
1v ›In hoc uolumine ista continentur per ordinem: Augustini episcopi de doctrina christiana libri quatuor … 2ra ›Incipit prologus‹.
Incipit
2rb Sunt precepta quedam tractandarum scripturarum que studiosis earum uideo non incommode posse tradi (Aug. doctr. christ. praef. 1) …
Explicit
43ra … sed aliis eciam laborare studet, quantulacumque potui facultate disserui (Aug. doctr. christ. IV,31,64).
Edition
CCL 32 (Martin 1962), S. 1–167; CSEL 80 (Green 1963).

2) 43ra–139ra Digitalisat

Verfasser
Augustinus (GND-Nr.: 118505114).
Titel
Confessiones.
Angaben zum Text
CPL 251; 43ra–rb vorangestellt der entsprechende Auszug (II,6) aus Augustinus, Retractationes (CPL 250; CCL 57 [Mutzenbecher 1984], S. 94).
Rubrik
1v ›In hoc uolumine ista continentur per ordinem‹. 1v ›Confessionum eiusdem Augustini libri tredecim‹. 43rb ›Incipit liber primus confessionum sancti Augustini episcopi‹.
Incipit
43va Magnus es, domine, et laudabilis ualde, magna uirtus tua et sapientie tue non est numerus (Aug. conf. I,1,1) …
Explicit
139ra … A te petatur, in te queratur, ad te pulfeteir [lies pulsetur]. Sic, sic accipietur, sic inuenietur, sic aperietur, amen (Aug. conf. XIII,38,53). ›Explicit liber confessionum sancti Augustini episcopi‹.
Edition
CCL 27 (Verheijen 1981).

3) 139ra–151rb Digitalisat

Verfasser
Augustinus (GND-Nr.: 118505114).
Titel
De bono coniugali.
Angaben zum Text
CPL 299; 139ra–va vorangestellt der entsprechende Auszug (II,22) aus Augustinus, Retractationes (CPL 250; CCL 57 [Mutzenbecher 1984], S. 107f.).
Rubrik
1v ›In hoc uolumine ista continentur per ordinem‹. 1v ›Liber eiusdem Augustini de bono coniugali‹. 139va ›Incipit liber sancti Augustini episcopi de bono coniugali‹.
Incipit
139va Quoniam unusquisque homo humani generis pars est, et sociale quiddam humane nature (Aug. bon. coniug. 1,1) …
Explicit
151rb … qui non propter hoc seculum, sed propter Christum coniuges, propter Christum patres fuerunt (Aug. bon. coniug. 26,35). ›Explicit liber sancti Augustini de bono coniugali‹.
Edition
CSEL 41 (Zycha 1900), S. 187–231.

4) 151rb–182rb Digitalisat

Verfasser
Augustinus (GND-Nr.: 118505114).
Titel
De nuptiis et concupiscentia ad Valerium.
Angaben zum Text
CPL 350; 151rb–152ra vorangestellt der entsprechende Auszug (II,53) aus Augustinus, Retractationes (CPL 250; CCL 57 [Mutzenbecher 1984], S. 131) sowie Aug. ep. 200 (s. CPL 262; CSEL 57 [Goldbacher 1911], S. 293–295).
Rubrik
1v ›In hoc uolumine ista continentur per ordinem‹: … ›De nuptiis et concupiscentia eiusdem Agustinus libri duo‹. 152ra ›Incipit liber primus sancti Augustini episcopi de nuptiis et concupiscentia‹.
Incipit
152ra Heretici noui, dilectissime fili Ualeri, qui medicinam Christi, qua peccata sanantur (Aug. nupt. et concup. I,1,1) …
Explicit
182rb … a peccatis originalibus propter que Iesus, id est saluator, possit esse et ipsorum (Aug. nupt. et concup. II,35,60). ›Explicit liber retractationum sancti Augustini de nuptiis et concupiscentia‹.
Edition
CSEL 42 (Urba / Zycha 1902), S. 209–319 (inkl. Aug. ep. 200).

5) 182rb–194rb Digitalisat

Verfasser
Augustinus (GND-Nr.: 118505114).
Titel
Epistulae ad Hieronymum de origine animae et de sententia Iacobi apostoli.
Angaben zum Text
Aug. ep. 166–167 = Hier. ep. 131–132 (s. CPL 262); 182rb–va vorangestellt der entsprechende Auszug (II,45) aus Augustinus, Retractationes (CPL 250; CCL 57 [Mutzenbecher 1984], S. 126f.). – (182va–189va) ›Liber sancti Augustini episcopi ad sanctum Ieronimum de origine anime. Dominum nostrum qui nos uocauit in regnum suum et gloriam et rogaui et rogo, ut hoc … (189va) quam in suis sacramentis commendauit, posse liberari (Aug. ep. 166). ›Explicit liber primus. (189va–194rb) Incipit secundus. Quod ad te scripsi, honorande mi frater in Christo Ieronime, querens de anima humana … (194rb) nouit dilectio tua, per dominum obsecro te, ut id nobis communicare digneris (ep. 167).
195v–195*v leer (außer 195v Bibliotheksstempel).
Rubrik
1v ›In hoc uolumine ista continentur per ordinem: … Item eiusdem Augustini ad Ieronimum de origine anime libri duo. 182va ›Liber sancti Augustini episcopi ad sanctum Ieronimum de origine anime‹.
Incipit
182va Dominum nostrum qui nos uocauit in regnum suum et gloriam et rogaui et rogo, ut hoc (Aug. ep. 166,1,1) …
Weiteres Initium
189va Quod ad te scripsi honorande mi frater in Christo Hieronyme quaerens de anima humana (Aug. ep. 167,1,1).
Explicit
194rb … nouit dilectio tua, per dominum obsecro te, ut id nobis communicare digneris (Aug. ep. 167,6,21).
Edition
CSEL 44 (Goldbacher 1904), S. 545–609.


Bearbeitet von
Michael Kautz, Universitätsbibliothek Heidelberg, 2024.


Zitierempfehlung:


Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 190. Beschreibung von: Michael Kautz (Universitätsbibliothek Heidelberg), 2024.


Katalogisierungsrichtlinien
Die Katalogisierungsrichtlinien finden Sie hier.

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Erschließung von 876 mittelalterlichen und frühneuzeitlichen lateinischen Handschriften der Heidelberger Bibliotheca Palatina in der Vatikanischen Bibliothek in Rom.