Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 267
Theologische Sammelhandschrift
Papier · 2, 182, 1 Bll. · 29,8–30 × 20,9–21,8 cm · s.l. · 15. Jh.
- Schlagwörter (GND)
- Theologie / Hagiographie / Brief.
- Entstehungsort
- s.l. (unbekannt).
- Entstehungszeit
- 15. Jh.
- Typus (Überlieferungsform)
- Codex.
- Beschreibstoff
- Papier.
- Umfang
- 2, 182, 1 Bll.
- Format (Blattgröße)
- 29,8–30 × 20,9–21,8 cm.
- Zusammensetzung (Lagenstruktur)
- (VI+2 ?)12 (inkl. Vorsatzbll. 1a–2a) + 13 VI168 + (VI+3 ?)183*; Falze in den Lagenmitten verstärkt mit Streifen aus einer makulierten Hs. wohl des 14. Jhs.
- Seiten-, Blatt- und Lagenzählung
- Römische Foliierung des 17. Jhs. (1–182); Vor- und
Nachsatzbll. sind nicht gezählt, daher wird bei der Beschreibung die Zählung
des Digitalisats übernommen.
12v–48v, 72v–84v Lagenreklamanten (in Form eines Tituli verziert, größtenteils in gotischer Minuskel) auf der jeweils letzten Seite, 97r–121r Lagenzählung 9–10 und XI auf der jeweils ersten Seite.
- Zustand
- Einige Bll., besonders am Anfang und Ende, leicht verschmutzt.
- Schriftraum
- 21,5–22 × 15–16 cm.
- Spaltenanzahl
- 2 Spalten.
- Zeilenanzahl
- uneinheitlich (38–49 Zeilen).
- Angaben zu Schrift / Schreibern
- S. Nachträge und Benutzungsspuren.
- Buchgestaltung
- Rubrizierte (Zwischen-)Überschriften, z. T. in
(vergrößerter) gotischer Minuskel; an Kapitelanfängen rote Lombarden,
z. T. rubrizierte Kapitelzählungen am Rand; rubrizierte Satzmajuskeln;
Seitentitel (z. T. rubriziert); oberste Zeilen einer Seite z. T. mit
Zieroberlängen.
Ohne Linierung, lediglich mit Begrenzung des Schriftraums.
- Buchschmuck
- 1ra, 42ra, 61ra, 109ra, 145ra, 157ra, 173ra an Textanfängen rot-schwarz-ausgesparte Initialen mit Binnenfeldfleuronné.
- Nachträge und Benutzungsspuren
- Korrekturen, Anmerkungen und Stellenmarkierungen (u. a. Nota-Zeichen, Maniculae) von Text- und zeitgenössischen Händen.
- Einband
- Römischer Einband zwischen 1626 und 1633 (beschädigt): grünes Pergament über Pappe, auf Vorder- und Hinterdeckel goldgeprägte Wappensupralibros von Papst Urban VIII. und Kardinalbibliothekar Francesco Barberini, auf Rücken goldgeprägte Barberini-Bienen. Vgl. Schunke, Einbände 2.2, S. 827.
- Provenienz
- Heidelberg.
- Geschichte der Handschrift
- 2ar Capsa-Nummer C.55 ohne Allacci-Signatur. 1ar alte Signatur 309 (durchgestrichen), 2ar 161.
- Literatur
- HÜWA 1.2, S. 330; OVL, Pal.lat.267; Poncelet, Codd. hagiogr., S. 255; Schunke, Einbände 2.2, S. 827; Stevenson, Latini, S. 68f.
Verzeichnis der im Katalogisierungsprojekt abgekürzt zitierten Literatur
1) 1ra–42ra, 179vb–180vb
- Verfasser
- Gregorius Magnus (GND-Nr.: 118541838).
- Titel
- Regula pastoralis.
- Angaben zum Text
- CPL 1712. 179vb Accessus (›Hic
continetur accessus in librum qui dicitur pastoralis beati Gregorij pape
quem compilauit propter prelatos et ecclesie pastores‹.
Intentio libri pastoralis: cur et quomodo scriptus et editus est in epistola
que pro prologo … in quarta qualiter suam infirmitatem cognoscat.),
180ra-vb Kapitelübersicht am Ende der Hs.
1ar–2av leer (außer 1ar, 2ar Signaturen).
- Rubrik
- 1r [am oberen Rand] ›In nomine sancte et indiuidue trinitatis, amen. Pastoralia sancti Gregorij‹.
- Incipit
- 1ra Pastoralis cure me pondera fugere delitescendo uoluisse, frater carissime, [über der Zeile: benigna] atque humilima intentione (Greg. M. past. prol.) …
- Explicit
- 42ra … tabula sustineat [korrigiert aus: sustinet], ut quia pondus proprium deprimit, tui meriti [über der Zeile: me] manus leuet (Greg. M. past. 4). ›Expliciunt pastoralia Gregorij‹.
- Edition
- SC 381–382 (Rommel 1992).
2) 42ra–60vb
- Verfasser
- Bonaventura de Balneoregio (GND-Nr.: 118513176).
- Titel
- Soliloquium.
- Angaben zum Text
- Distelbrink, Bonaventurae scripta, Nr. 23; CALMA 2, S. 458; Cardelle, Lat. Dialoge, S. 393–399, Nr. R27.
- Rubrik
- 42ra ›Incipit liber meditacionum siue orationum domini cardinalis et doctoris Boneuenture qui ymago uite eterne nunccupatur‹.
- Incipit
- 42ra Flecto genua mea ad patrem domini mei Iesu Christi, a quo omnis paternitas in celo et in terra nominatur …
- Explicit
- 60vb … donec intrem in gaudium dei mei; qui est trinus et vnus benedictus, qui uiuit in secula seculorum, amen. ›Explicit liber meditacionum siue orationum domini cardinalis et doctoris Boneuenture qui ymago uite eterne nominatur et cetera‹.
- Edition
- Doctoris seraphici s. Bonaventurae […] Opera omnia […], Bd. 8, Quaracchi 1898, S. 28–67.
3) 60vb–108v, 179ra–vb
- Verfasser
- Isidorus (GND-Nr.: 118555995).
- Titel
- Sententiae.
- Angaben zum Text
- CPL 1199; 73ra-va als letztes Kapitel von lib. I, wie auch in anderen Hss. (s. Cazier 1998, S. 90 ad loc.), Isid. eccl. off. II,17 (s. CPL 1207; ed. CCL 113 [Lawson 1989], hier S. 80–83) eingefügt. 179ra-vb Kapitelübersicht (›Registrum primi-quarti libri de summo bono‹) am Ende der Hs.
- Rubrik
- 60vb ›Incipit liber primus beati Ysidori episcopi de ecclesiastica institucione et cetera qui intytulatur alias de summo bono‹.
- Incipit
- 61ra ›Summum bonum deus est, quia in‹commutabilis est et corrumpi non potest (Isid. sent. I,1,1) …
- Explicit
- 108v … non quos celestis aula letificandos conclusit (Isid. sent. III,62,12). ›Amen etc.‹
- Edition
- CCL 111 (Cazier 1998).
4) 109ra–144va, 181ra–182va
- Verfasser
- David Augustensis (GND-Nr.: 118679007).
- Titel
- De profectu religiosorum (= Liber III De exterioris et interioris hominis compositione secundum triplicem statum incipientium, proficientium et perfectorum).
- Angaben zum Text
- S. Distelbrink, Bonaventurae scripta, Nr. 85 (S. 111), 100.5 (S. 119); CALMA 3, S. 66f.; Kurt Ruh, in: VL2 2, bes. Sp. 50. 181ra–182va alphabetisches Sachregister (182ra begonnen, dann 182va-vb neu begonnen und 181ra-va fortgeführt) am Ende der Hs.
- Rubrik
- 109ra [am oberen Rand] ›Incipit tractatus de uij profectibus religiosorum‹.
- Incipit
- 109ra Profectus religiosorum septem distinguntur processibus, licet non ab omnibus attingantur …
- Explicit
- 144va … aut gratias agimus pro acceptis uel promissis, que nobis dominus concedat, ›amen‹.
- Edition
- David ab Augusta, De exterioris et interioris hominis compositione secundum triplicem statum incipientium, proficientium et perfectorum libri tres, Quaracchi 1899, S. 161–378.
5) 145ra–156vb
- Verfasser
- Ps.-Anselmus Cantuariensis (GND-Nr.: 118503278).
- Titel
- Meditatio super Miserere.
- Angaben zum Text
- Stegmüller, RB 1351.1.
- Rubrik
- 145ra [am oberen Rand] ›Meditacio super Miserere venerabilis Anshelmi Cantuariensis‹ episcopi.
- Incipit
- 145ra Fortissime deus spirituum universe carnis, qui vinci non potes, quia es omnipotens …
- Explicit
- 156vb … in hoc sensu in fine predicte oracionis mee vota et desideria continentis dico: amen. Hoc est, ita fiat, ut uidelicet tibi, patri et filio et spiritui sancto, trino et uno [!] deo, sit gloria in secula seculorum, ›amen‹.
- Edition
- Migne PL 158, Sp. 821A–854B.
6) 157ra–179ra
- Beteiligte Personen
- Ps.-Augustinus (GND-Nr.: 118505114).
- Titel
- Epistulae III de morte, laude ac miraculis Hieronymi.
- Angaben zum Text
- BHL 3866–3688; zu BHL 3867f. s. CPL 367
und CPPM 1, Nr. 145.18f.
157ra–173ra ›Incipit epistola sancti Eusebij ad Damasium Portuensem episcopum et ad senatorem Romanum [korrigiert aus: Romaneum] de morte gloriosi Ieronimi cardinalis et doctoris eximij‹. Patri reuerendissimo Damasio Portuensi episcopo christianissimo Theddonio Romano [lies: et christianissimo Theodosio Romanorum] senatori Eusebius olym Ieronimi sanctissimi discipulus, nunc uero eodem orbatus lumine, pium dolorem ac suauissimum gaudium. Multiphariam multisque modis olym deus locutus est omnibus nobis per suum dilectissimum filium sanctum Ieronimum … (173ra) ab omnibus protegi nocumentis et in futuro gaudia que iam possides adipisci, amen (BHL 3866). (173ra–176ra) ›Incipit epistola beati Augustini Yponensis episcopi ad beatum Cyrillum Iherosolimitanum episcopum de laude sancti Ieronimi‹. Gloriosissimi christiane fidei adlethe sancte matris ecclesie lapidis angularis … (176ra) continuo obtinere. Non enim suo aliqualiter defraudatur desiderio, amen (BHL 3867 = Ps.-Aug. ep. app. 18). (176ra–179ra) ›Incipit epystola sancti Cyrilli Ierosolimitani episcopi ad beatum Augustinum doctorem eximium de miraculis beati Ieronimi‹. Uenerabili uiro, episcoporum eximio, Augustino Ypponensi presuli Cyrillus Iherosolimitanus pontifex et omnium sacerdotum infimus. Illius sequi uestigia cuius in terris sanctitas radiare non cessat, illius scilicet Ieronimi gloriosi … (179ra) In cuius etiam ecclesie cimiterio, hominum illorum trium qui eadem hora sunt mortui, fuerunt corpora tumulata (BHL 3868, cap. 1–3 = Ps.-Aug. ep. app. 19,1–3). ›Explicit epistola sancti Cyrilli ad beatum Augustinum de miraculis beati Ieronimi‹.
179ra-vb s. oben, 60vb–108v.
179vb–180vb s. oben, 1ra–42ra.
181ra–182va s. oben, 109ra–144va.
183*r–v leer.
- Rubrik
- 157ra ›Incipit epistola sancti Eusebij ad Damasium Portuensem episcopum et ad senatorem Romanum [korrigiert aus: Romaneum] de morte gloriosi Ieronimi cardinalis et doctoris eximij‹.
- Incipit
- 157ra Patri reuerendissimo Damasio Portuensi episcopo christianissimo Theddonio Romano [lies: et christianissimo Theodosio Romanorum] senatori Eusebius olym Ieronimi sanctissimi discipulus, nunc uero eodem orbatus lumine, pium dolorem ac suauissimum gaudium. Multiphariam multisque modis olym deus locutus est omnibus nobis per suum dilectissimum filium sanctum Ieronimum …
- Weiteres Initium
- 173ra Gloriosissimi christianae fidei athletae sanctae matris ecclesiae lapidis angularis (BHL 3867 = Ps.-Aug. ep. app. 18) ; 176ra Venerabili viro episcoporum eximio Augustino Hipponensi praesuli Cyrillus Hierosolymitanus pontifex et omnium sacerdotum infimus Illius sequi vestigia cuius in terris sanctitas radiare non cessat illius scilicet Hieronymi gloriosi (BHL 3868, cap. 1 = Ps.-Aug. ep. app. 19,1).
- Explicit
- 179ra … In cuius etiam ecclesie cimiterio, hominum illorum trium qui eadem hora sunt mortui, fuerunt corpora tumulata (Ps.-Aug. ep. app. 19,3). ›Explicit epistola sancti Cyrilli ad beatum Augustinum de miraculis beati Ieronimi‹.
- Edition
- Migne PL 22, Sp. 239–297.
- Bearbeitet von
- Michael Kautz, Universitätsbibliothek Heidelberg, 2024.
Zitierempfehlung:
Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 267. Beschreibung von: Michael Kautz (Universitätsbibliothek Heidelberg), 2024.
- Katalogisierungsrichtlinien
- Die Katalogisierungsrichtlinien finden Sie hier.
Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Erschließung von 876 mittelalterlichen und frühneuzeitlichen lateinischen Handschriften der Heidelberger Bibliotheca Palatina in der Vatikanischen Bibliothek in Rom.