Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 303

Theologische Sammelhandschrift (Bernardus Claraevallensis; Hugo de Sancto Victore; Guillelmus de Sancto Theodorico; Gaufridus Autissiodorensis; Og[l]erius de Locedio)

Papier, Pergament · 1, 118, 1 Bll. · 22 × 14 cm · s.l. · 14. Jh. (1371)


Schlagwörter (GND)
Theologie / Predigt / Brief / Gebet.
Entstehungsort
s.l. unbekannt).
Entstehungszeit
14. Jh. (1371).
Typus (Überlieferungsform)
Codex.
Beschreibstoff
Papier und Pergament (aus Pergament jeweils das innere Doppelbl. sowie bisweilen auch das äußere bzw. die beiden äußeren Doppelbll. einer Lage: Bll. 1–2, 7–8, 13–14 / 21–22 / 29–30, 37–38, 45–46 / 51–52, 57 / 58, 68–69, 76 / 77, 82–83, 88 / 89, 95–96, 102 / 103, 110–111, 118).
Umfang
1, 118, 1 Bll.
Format (Blattgröße)
22 × 14 cm.
Zusammensetzung (Lagenstruktur)
(I-1)1a + 2 VII28 + IX46 + (V+1 ?)57 + (IX+1 ?)76 + VI88 + VII102 + VIII118 + (I-1)119*. 1a bildet mit dem Vorderspiegel ein Doppelbl., 119* bildet mit dem Hinterspiegel ein Doppelbl.
Seiten-, Blatt- und Lagenzählung
Römische Foliierung des 17. Jhs. (1–118); Vor- und Nachsatzbl. sind nicht gezählt, daher wird bei der Beschreibung die Zählung des Digitalisats übernommen. – 57v, 76v Lagenreklamanten (von Text- bzw. zeitgenössischer Hand).
Zustand
Einige Bll. verschmutzt bzw. mit Wasserschaden an den Rändern. Bl. 69 mit Riss (ursprünglich genäht).

Schriftraum
17,5 × 10,5 cm.
Spaltenanzahl
1 Spalte.
Zeilenanzahl
uneinheitlich (33–46 Zeilen).
Angaben zu Schrift / Schreibern
Von mehreren Händen in gotischer Kursive, 46r–49v, 51r–52v in gotischer Minuskel geschrieben.
Buchgestaltung
(Zwischen-)Überschriften z. T. in Rot; an Text- und Kapitelanfängen rote Lombarden (s. auch Buchschmuck); z. T. rubrizierte Satzmajuskeln, rote Paragraphzeichen. Vorgaben für Rubrikator häufig stehengeblieben (Überschriften jedoch häufig nicht ausgeführt).
Buchschmuck
2r, 23v an Textanfängen und 7v (Kapitelanfang) rot-braune Tier-, genauer Dracheninitialen.

Nachträge und Benutzungsspuren
Zeitgenössische und spätere Korrekturen, Anmerkungen und Stellenmarkierungen (u. a. Maniculae). 2r Inhaltsangabe wohl des 17. Jhs., 113r wohl des 16. Jhs.

Einband
Römischer Einband zwischen 1869 und 1878: weißes Pergament über Pappe; auf Rücken goldgeprägte Wappen von Papst Pius IX. und Kardinalbibliothekar Jean-Baptiste Pitra sowie rotes Signaturschild. Vgl. Schunke, Einbände 2.2, S. 829.
Provenienz
Heidelberg.
Geschichte der Handschrift
Nach 55v dem Kolophon (Explicit Hugo de archa Noe, finitus [ein abgekürztes Wort nicht auflösbar] anno domini 1371° in die sancti Francisci) mindestens teilweise 1371 geschrieben. – 1r Capsa-Nummer C.37 mit Allacci-Signatur 1935 (beide durchgestrichen) sowie weitere alte Signaturen 186, 43 (Letztere durchgestrichen).

Faksimile
https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bav_pal_lat_303
Literatur
Schunke, Einbände 2.2, S. 829; Stevenson, Latini, S. 78.
Verzeichnis der im Katalogisierungsprojekt abgekürzt zitierten Literatur

1) 1v Digitalisat

Titel
Oratio.
Angaben zum Text
- 1ar–1r leer (außer 1r Signaturen).
Incipit
1v Deus qui per culpe reatum offenderis et per p[ri]me antidotum mitigaris
Explicit
1v … ut tecum simul qui auctor es vite in illa celesti Ierusalem merear sine fine gaudere per dominum nostrum etc.

2) 2r–22v, 103r–112v Digitalisat

Verfasser
Bernardus Claraevallensis (GND-Nr.: 118509810).
Titel
Sermones XVI in psalmum ‘Qui habitat’.
Angaben zum Text
S. CALMA 2, S. 307, Nr. 12. 2r–v Bernard. Claraev. serm. in Ps 90 praef., 2v–22v serm. 1–10, 22v Verweis von späterer Hand auf Bl. 103 (Residuum quere in ultimo sexterno …, ergänzt von anderer Hand: folio 16° a fine), 103r–110r serm. 11–14, 110r–112v serm. 16–17.
Rubrik
2r ›[nachgetragen] Sancti Bernardi abbatis Clareuallensis expositio psalmi Qui habitat etc.
Incipit
2r Considero laborem uestrum, fratres, [über der Zeile: non] sine multo miserationis affectu. Quero consolationem (Bernard. Claraev. serm. in Ps 90 praef.) …
Explicit
112v … cum viderunt oculi mei salutare tuum, Iesum tuum, dominum nostrum; qui est super omnia benedictus in secula, amen (Bernard. Claraev. serm. in Ps 90 17,7).
Edition
Jean Leclercq / Henri-Marie Rochais (Hgg.), S. Bernardi Opera, Bd. 4, Rom 1966, S. 383–475, 481–492.

3) 22v Digitalisat

Verfasser
Bernardus Claraevallensis (GND-Nr.: 118509810).
Titel
Sermo de annuntiatione dominica.
Angaben zum Text
Bernard. Claraev. serm. de div. 47 (s. CALMA 2, S. 308, Nr. 14).
23r leer (außer Liniengerüst).
Incipit
22v Aue, Maria, gratia plena. Bene plena, quia deo et angelis et hominibus grata. Hominibus per fecunditatem (Bernard. Claraev. serm. de div. 47) …
Explicit
22v … ab anima non uegetatur, ita anima mortua est que per hec a domino non humiliatur (Bernard. Claraev. serm. de div. 47).
Edition
Jean Leclercq / Henri-Marie Rochais (Hgg.), S. Bernardi Opera, Bd. 6.1, Rom 1970, S. 266f.

4) 23v–55v Digitalisat

Verfasser
Hugo de Sancto Victore (GND-Nr.: 118554611).
Titel
De archa Noe (morali) .
Angaben zum Text
Goy, ÜWHV, S. 212–237 (Nr. 2.2.4.3; Nennung dieser Hs. S. 234, Nr. 141).
Rubrik
23v ›De archa Noe pro archa sapientie cum archa matris ecclesieet archa matris gracie,incipit prologus‹.
Incipit
23v Cum sederem aliquando in conuentu fratrum et illis interrogantibus meque respondente (Hugo de S. Victore, archa Noe I,1) …
Explicit
55v … multa me loqui delectat, et erat fortassis adhuc quod dicerem, si uestrum fastidium non timerem (Hugo de S. Victore, archa Noe IV,9). Explicit Hugo de archa Noe, finitus [ein abgekürztes Wort nicht auflösbar] anno domini 1371° in die sancti Francisci.
Edition
CCM 176 (Sicard 2001), S. 3–117.

5) 55v–66v Digitalisat

Verfasser
Bernardus Claraevallensis (GND-Nr.: 118509810).
Titel
Liber de diligendo deo.
Angaben zum Text
CALMA 2, S. 309, Nr. 24. – 63v, Z. 29–44 verworfener Anfang von Guillelmus de Sancto Theodorico, De contemplando deo (s. 66v–71v).
Rubrik
55v ›Incipit liber beati Bernhardi de diligendo deum [!]‹.
Incipit
55v Uiro illustri domino Almeries, ecclesie Romane dyacono, cardinali et cancellario, Bernhardus abbas dictus de Claraualle, in domino viuere et in domino mori. Oraciones a me et non questiones poscere solebatis, et quidem ego ad neutrum [korrigiert aus: aduentum] ydoneum me esse confido [korrigiert aus: scio] (Bernard. Claraev. dilig. deo prol.) …
Explicit
66v … non erit m[isericord]ie locus aut m[isericord]ie tempus, nullus profecto esse poterit miseracionis affectus (Bernard. Claraev. dilig. deo 15,40).
Edition
Jean Leclercq / Henri-Marie Rochais (Hgg.), S. Bernardi Opera, Bd. 3, Rom 1963, S. 119–154.

6) 66v–71v Digitalisat

Verfasser
Guillelmus de Sancto Theodorico (GND-Nr.: 118633023).
Titel
De contemplando deo.
Angaben zum Text
CALMA 5, S. 179f., Nr. 8. Textanfang 66v entspricht der verworfenen Passage 63v, Z. 29–44 und wird ohne Textverlust 67r fortgesetzt. 66v–83v als ein fortlaufender, in 25 Kapitel unterteilter Text geschrieben (66v–71v cap. [1]-X).
Rubrik
66v ›[am Rand] Liber de amore dei beati Bernardi‹.
Incipit
66v Uenite, asscendamus ad montem domini et ad domum dei Iacob, et docebit nos uias suas. Intentiones, voluntates, affectiones et omnia interiora mea (Guill. de S. Theodorico, contempl. deo 1) …
Explicit
71v … forma quam sequimur, gratia qua reconciliamur; adoramus et benedicimus; tibi gloria in secula (Guill. de S. Theodorico, contempl. deo 22).
Edition
CCM 88 (Verdeyen 2003), S. 153–169.

7) 71v–83v Digitalisat

Verfasser
Guillelmus de Sancto Theodorico (GND-Nr.: 118633023).
Titel
De natura et dignitate amoris.
Angaben zum Text
CALMA 5, S. 180, Nr. 10. 66v–83v als ein fortlaufender, in 25 Kapitel unterteilter Text geschrieben (71v–83v cap. XI-25).
Incipit
71v Ars est artium ars amoris cuius magisterium ipsa sibi retinuit natura et deus auctor nature (Guill. de S. Theodorico, nat. et dign. amoris 1) …
Explicit
83v … preueniunt et secuntur; et sepe fiunt primi nouissimi et nouissimi primi (Guill. de S. Theodorico, nat. et dign. amoris 45). Et sic est finis libri de amore dei.Explicit‹.
Edition
CCM 88 (Verdeyen 2003), S. 177–212.

8) 83v Digitalisat

Verfasser
Bernardus Claraevallensis (GND-Nr.: 118509810).
Titel
Ex epistula ad quandam sanctimonialem excerptum.
Angaben zum Text
Kurzer Auszug aus Bernard. Claraev. ep. 114 (s. CALMA 2, S. 305f., Nr. 1).
Incipit
83v Bernardus in epistula 40a ad quandam sanctimonialem. Illud reuera solum et verum est gaudium, quod non de creatura, sed de creatore concipitur (Bernard. Claraev. ep. 114,1) …
Explicit
83v … omne decorum fedum, postremo omne, quodcumque delectare possit, molestum (Bernard. Claraev. ep. 114,1).
Edition
Jean Leclercq / Henri-Marie Rochais (Hgg.), S. Bernardi Opera, Bd. 7, Rom 1974, S. 292.

9) 84r–101r Digitalisat

Verfasser
Gaufridus Autissiodorensis (GND-Nr.: 10094311X).
Titel
Declamationes de colloquio Simonis cum Iesu.
Angaben zum Text
CALMA 4, S. 92, Nr. 4. Ohne den Prolog.
Rubrik
84r ›Bernhardus de uita clericorum‹. 84r Colloquium Symonis Petri et domini Ihesu.
Incipit
84r Dixit Symon Petrus ad Ihesum: ecce, nos reliquimus omnia, et secuti sumus te. Fidelis sermo et dignum omni acceptione colloquium Symonis Petri et Ihesu (Gaufrid. Autissiodor. declam. 1) …
Explicit
101r … qui venit, ut vitam habeamus, et habundancius habundemus, Ihesus Christus, filius tuus, dominus noster etc. (Gaufrid. Autissiodor. declam. 60).
Edition
SC 364 (Rochais 1990).

10) 101r Digitalisat

Verfasser
Bernardus Claraevallensis (GND-Nr.: 118509810).
Titel
Ex epistula ad magistrum Henricum Murdac excerptum.
Angaben zum Text
Kurzer Auszug aus Bernard. Claraev. ep. 106 (s. CALMA 2, S. 305f., Nr. 1).
Incipit
101r Bernardus in epistula ad Henricum Murlach. Experto crede: aliquid amplius inuenies in siluis quam in libris. Ligna et lapides docebunt te (Bernard. Claraev. ep. 106,2) …
Explicit
101r … An non montes stillant dulcedinem, et colles fluunt lac et mel, et ualles habundabunt frumento (Bernard. Claraev. ep. 106,2)?
Edition
Jean Leclercq / Henri-Marie Rochais (Hgg.), S. Bernardi Opera, Bd. 7, Rom 1974, S. 266f.

11) 101v–102v Digitalisat

Verfasser
Og(l)erius de Locedio (GND-Nr.: 100971008).
Titel
Ex Expositione super evangelium in cena domini excerpta.
Angaben zum Text
Kurze Exzerpte aus Og(l)erius de Locedio, Expositio super evangelium in cena domini (sive Sermones XV de sermone domini in ultima cena ad discipulos habito) (s. Edmundus Mikkers, in: DSp 11, Sp. 734).
Incipit
101v Pascalibus dapibus esuriens saturari quicumque requiris, mensula nostra posita est (prol. Migne) …
Explicit
102v … usura non euacuat di[ui]te[m], sed bonis omnibus ditat, et replet [re- über der Zeile] pau[perem] (serm. 11,1 Migne).
Edition
S. Migne PL 184, Sp. 879B–950A; G.B. Adriani (Hg.), Beati Oglerii de Tridino, abbatis monasterii Locediensis, ordinis Cisterciensium Opera quae supersunt, Turin 1873, S. 99–243.

12) 113r–118v Digitalisat

Verfasser
Hugo de Sancto Victore (GND-Nr.: 118554611).
Titel
De virtute orandi.
Angaben zum Text
Goy, ÜWHV, S. 404–438 (Nr. 2.2.4.7; Nennung dieser Hs. S. 433, Nr. 198).
119*r–v leer.
Rubrik
113r [nachgetragen] Hugo de virtute orandi.
Incipit
113r Domino et patri Th. H. Munusculum hoc dilectionis mee ea vos precor benignitate suscipite (Hugo de S. Victore, virt. orandi prol.) …
Explicit
118v … quibus mens in oratione accenditur, et gratissimum deo sacrificium in ara cordis adoletur (Hugo de S. Victore, virt. orandi Migne 8 = Feiss / Sicard 14).
Edition
Migne PL 176, Sp. 977A–988A; Hugh B. Feiss (Hg.), L’œuvre de Hugues de Saint-Victor, Bd. 1, Turnhout 1997 (Sous la Règle de Saint Augustin 3), S. 126–160.


Bearbeitet von
Michael Kautz, Universitätsbibliothek Heidelberg, 2024.


Zitierempfehlung:


Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 303. Beschreibung von: Michael Kautz (Universitätsbibliothek Heidelberg), 2024.


Katalogisierungsrichtlinien
Die Katalogisierungsrichtlinien finden Sie hier.

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Erschließung von 876 mittelalterlichen und frühneuzeitlichen lateinischen Handschriften der Heidelberger Bibliotheca Palatina in der Vatikanischen Bibliothek in Rom.