Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 368
Theologische Sammelhandschrift
Papier · 1, 360, 1 · 30,8–31 × 20,8–21,7 cm · Augsburg · um 1455
- Schlagwörter (GND)
- Theologie / Sermones / innerkirchlicher Konflikt / Türkenkrieg.
- Entstehungsort
- Augsburg.
- Entstehungszeit
- um 1455 .
- Typus (Überlieferungsform)
- Codex.
- Beschreibstoff
- Papier.
- Umfang
- 1, 360, 1.
- Format (Blattgröße)
- 30,8–31 × 20,8–21,7 cm.
- Zusammensetzung (Lagenstruktur)
- (I-1)1a + (VI+1)13 + 28 VI343 + (VI-1)354 + (I-1)355*. 1a bildet mit dem Vorderspiegel ein Doppelbl., 355* bildet mit dem Hinterspiegel ein Doppelblatt. Bl. 1 ist das Vorsatzbl. eines älteren Einbandes und wurde mit der ersten Lage geheftet. Nach 354 fehlt ein Bl. Lagenmitten weisen Falzverstärkungen aus beschriftetem Pergament auf.
- Seiten-, Blatt- und Lagenzählung
- Tintenfoliierung, Rom 17. Jh. (1–117, 118–247, 248–354), nach Bl. 117 folgen 4, nach Bl. 247 zwei ungezählte Bll. Bei unfoliierten Bll. folgt die Bezeichnung dem Digitalisat (1a, 117a–117d, 247a–247b, 355*). Durchgehend Textreklamanten (z. T. durch Beschnitt verstümmelt).
- Zustand
- Einband berieben und bestoßen.
- Wasserzeichen
- Bl. 1 Wappen, Griechisches Kreuz (Tatzenkreuz zweikonturig)
darüber an einkonturiger Stange ein weiteres zweikonturiges Tatzenkreuz
(WZIS
DE6300-PO-125715, Beschriftung belegt 1455 Papenheim).
Bl. 2–117d Dreiberg mit zweikonturigem Kreuz auf Stange in zwei Varianten (ähnlich WZIS DE8850–71.22A2_275).
Bl. 118–201 Ochsenkopf mit Augen, frei, Ober- und Unterzeichen an einkonturiger Stange, oben fünfblättrige Blume, unten zwei Kreuzsprossen und Dreieck mit Schragen, drei Punkte (vergleichbar WZIS DE8310-Mc205_14).
Bl. 202–213 Dreiberg mit zweikonturigem Kreuz auf Stange, Grundlinie einfach (ähnlich WZIS DE9045-PO-151382).
Bl. 214–247b und 284–354 Wiederkreuz frei, zweikonturig mit Sockel, senkrecht (ähnlich WZIS DE4860-Ms289_122).
Bl. 248–283 Ochsenkopf mit Augen, frei, mit zweikonturiger Stange darauf ein lateinisches Kreuz, darüber einkonturiger Stern in zwei Varianten (ähnlich WZIS DE0510-CodII12_161_239).
- Schriftraum
- 22,7–22,8 × 14–14,2 cm (2r–117r); 22–22,2 × 14,5–14,6 cm (118r–354v).
- Spaltenanzahl
- 2 (1r, 46r–49v, 116r–117r und 282r–283v einspaltig) Spalten.
- Zeilenanzahl
- 42–46 Zeilen.
- Angaben zu Schrift / Schreibern
- Bastarda mit kursivem Duktus von 7 Händen (1: 2ra–45va, 2: 50ra–115vb, 3: 118ra–208ra, 4: 208rb–213va, 5: 214ra–247ra, 6: 249ra–278va, 7: 284ra–354va). Davon wurde 249ra–278va von Matthias Steinbrunner (Hand 6) geschrieben (Kolophon 278va). Eine weitere Hand fügte an mehreren Stellen auf zunächst leer gebliebenen Spalten und Seiten Text in einer einfachen Bastarda cursiva ein (45va–49v, 116r–117r, 248ra–248va, 278va–283v, 354vb). Dazu kommen schließlich zwei Hände, von denen eine das Inhaltsverzeichnis schrieb und eine weitere den Provenienzeintrag, beide 1r. Diese beiden Hände schufen auch die analogen Einträge in Pal. lat. 445, der ebenfalls aus dem Besitz Weylhamers stammt (s. zur Geschichte der Hs.).
- Buchgestaltung
- Spaltenbegrenzungen in Tinte. Größtenteils sparsam rubriziert und mit roten, 2–3zeiligen Lombarden ausgestattet (249ra–278va beides nicht ausgeführt). Die Nachträge blieben ohne Rubrizierung und Auszeichnungsbuchstaben (s. Nachträge).
- Nachträge und Benutzungsspuren
- Die Texte zum Straßburger Mendikantenstreit (45va–49v, 116r–117r und 354vb) dürften wenig später nachgetragen worden sein, wahrscheinlich auch die Texte auf 248ra–248va und 278va–283v.
- Einband
- Grünes Pergament mit Goldpressung auf Pappen. Rom, 1626–1633. Vorderdeckel Wappen Papst Urbans VIII. (Pontifikat 1623–1644), Hinterdeckel Wappen des Kardinalbibliothekars Francesco Barberini (1626–1633). Beide Einbanddecken weisen Löcher von der Befestigung von (heute entfernten) Schließenbändern auf. Rücken in den Jahren 1846–1853 mit weißem Pergament erneuert. Kapital mit farbigen Fäden umwickelt (rot-weiß). Oben das blaue Signaturschild der BAV, darunter ein Signaturschild aus dunkelgrünem Leder mit Golddekor Pal. 368, darunter das Wappen von Papst Pius IX. (Pontifikat 1846–1878), darunter das Wappen des Kardinalbibliothekars Luigi Lambruschini (1834–1853), Wappen und Dekor jeweils in Gold. Farbschnitt Gelb. Unterschnitt beschriftet: 19 (1us ?). Schunke, Einbände 2,2, S. 836; vgl. Schunke, Einbände 1, S. 256f.
- Provenienz
- Augsburg / Heidelberg.
- Geschichte der Handschrift
- Nach Auskunft der Wasserzeichen entstand die Hs. im 3. Viertel des 15. Jhs., wohl in den Jahren um 1455. Wahrscheinlich wurde sie im Raum Augsburg geschrieben. Der Schreiber des "speculum clericorum" nennt sich 278va ›Explicit speculum clericorum deo gracias per me Mathiam Steinbrunner‹. Erstbesitzer war der Augsburger Karmeliterprior Johannes Weylhamer, der die Hs. seinem Konvent, den Augsburger Karmelitern, vererbte. 1r Ex parte reverendi patris Johannis Weylhamer provincialis atque prioris localis huius conventus Augustani ordinis fratrum Carmelitarum. Weylhamer war von 1449 bis 1460 Prior des Karmeliterklosters St. Anna in Augsburg. Von 1458 bis 1472 war er Provinzial. Er starb 1472. Sein Buchbesitz ging an das Karmeliterkloster in Augsburg, das 1523–1534 im Zug der Reformation aufgelöst wurde und zur Keimzelle der Staats- und Stadtbibliothek Augsburg wurde. Aus Weylhamers Besitz stammen Augsburg, SStB, Cod. 2°409 und 410, Cod. 4°13, München, BSB, clm 3549 und BAV, Pal. lat. 445 (gleichlautender Besitzeintrag dort 1r). Clemens Martini, Der deutsche Carmel, Bd. 2: Die oberdeutsche Provinz, Bamberg 1926, S. 6, S. 148, S. 157; Adalbert Deckert, Die oberdeutsche Provinz der Karmeliten nach den Akten ihrer Kapitel von 1421 bis 1529, Rom 1961 (Archivum historicum Carmelitanum, 1), S. 62f. Zum St. Anna-Kloster auch: Christian Lankes / Sylvia Stegmüller, St. Anna - Karmelitenkloster und Zentrum der Reformation, in: Klöster in Bayern, Augsburg, Karmelitenkloster (http://www.hdbg.eu/kloster/index.php/detail/geschichte?id=KS0021, abgerufen 30.03.2021). Auf welchem Weg die Hs. in die Palatina gelangte, ist nicht erkennbar. Mit der Palatina 1623 in die Vatikanische Bibliothek gelangt. 1r C. 180 (gestrichen), unten ältere Signatur der Vaticana 239 (gestrichen). Im Allacci Register nachweisbar (Pal. lat. 1949, 28v 677 Johannes Gersonii opera. fol. C. 180). Besitzstempel der BAV 1r, 2r und 354va.
- Besonderheiten
- Die Fortsetzung des Traktats von Johannes Geuss, De peccatis linguae, (cap. i-iii auf 15vb–45va) findet sich in Pal. lat. 445, 30ra–77va (cap. iv bis Ende), ebenfalls aus dem Besitz von Johannes Weylhamer. Dort findet sich auch 30r der Verweis auf Pal. lat. 368.
- Literatur
- Remo L. Guidi, Frati e Umanisti nel Quattrocento,
Alessandria 2013 (Contribute e Proposte, 82), S. 84, 114; Remo L. Guidi, Ambiti della inquietudine francescana nel
Quattrocento: in margine alla Miscellanea in honorem fratris Caesaris Cenci
OFM, in: Archivum franciscanum historicum 96 (2003), S. 161–236, S. 180,
219; Georges Reynaud, Observations sur l'idée de croisade au
XVe siècle: De la chute de Byzance (29 mai 1453) à la mort de Pie II (14 août
1464), in: Bulletin de littérature ecclésiastiques 89 (1988), S. 274–290, S.
285; Giovanni Matteo Roccati, Manuscrits de la Bibliothèque
Vaticane contenant des œuvres de Gerson: complements à l'édition Glorieux, in:
Scriptorium 36 (1982), S. 103f., 107; Stevenson, Latini, S. 99f.; Simon Tugwell, For whom was Prouille founded?, in:
Archivum Fratrum Praedicatorum 74 (2004), S. 5–125, S. 76; Zelina Zafarana, La predicazione francescana, in:
Francescanesimo e vita religiosa dei laici nel ‘200. Atti dell’VIII Convegno
internazionale, Assisi 16–18 ott. 1980, Assisi 1981, S. 247.
Verzeichnis der im Katalogisierungsprojekt abgekürzt zitierten Literatur
1) 1r
- Titel
- Inhaltsverzeichnis.
- Angaben zum Text
- Inhaltsverzeichnis der Handschrift. Tripartitum magistri Johannis Gerson cancellarii Parisiensis … - … Sermones Gilberti de Tornato ordinis minorum ad diversos status. Nota bene constitutionem ultimi folii. Das Inhaltsverzeichnis listet 12 Texte auf.
- Incipit
- 1r Tripartitum magistri Johannis Gerson cancellarii Parisiensis …
- Explicit
- 1r … Sermones Gilberti de Tornato ordinis minorum ad diversos status. Nota bene constitutionem ultimi folii.
2) 2ra–15va
- Verfasser
- Jean Gerson (1363–1429) (GND-Nr.: 118557866).
- Titel
- Opus tripartitum.
- Angaben zum Text
- Cristianitati suus qualiscumque zelator prosperni ad virtutes viciis depulset … - … se continuo presentaret sicut in domo dei Parisius laudabiliter observatur. Amen.›Explicit tripartitum‹. Stegmüller RB, Nr. 4491; Bloomfield, ILWVV, S. 77, Nr. 734 und Supplement Nr. 734. Lit.: Johann Friedrich von Schulte, Die Geschichte der Quellen und Literatur des canonischen Rechts, Bd. 2, Stuttgart 1875–1880 (Nachdruck: Frankfurt am Main 2009), S. 382–383, Nr. II.1.
- Incipit
- 2ra Cristianitati suus qualiscumque zelator prosperni ad virtutes viciis depulset …
- Explicit
- 15va … se continuo presentaret sicut in domo dei Parisius laudabiliter observatur.
- Edition
- Widmungsbrief: Palémon Glorieux (éd.), Jean Gerson. Oeuvres complètes, Bd. 2, S. 74f.; Text des Opusculum: Johannis Gersonii Opéra omnia, ed. Louis Ellies DU PIN, Bd. 1, Den Haag 1728, Sp. 427–447; GW 10774–10784 und weitere Drucke.
3) 15vb–45va
- Verfasser
- Johannes Geuss (GND-Nr.: 100965091).
- Titel
- De peccatis linguae (cap. i-iii).
- Angaben zum Text
- Qui in verbo non offendit hic perfectus est uir [Iac 3,2] scribitur Jacobi iii capitulo in quibus verbis beatus Jacobus … - … et secunda contumelia est gravius peccatum quam prima etc. (45va) Reliquam materiam invenies in alio libro viridi coloris perlongum passum post sermones dominicales qui intitulantur Heinrico de Hassia quorum primum est 'quis potest cogitare' [Mal 3,2] etc. et finitis istis sequitur materia de peccatis ligwe [!] cuius principium 'consequenter quarto principaliter', tali signo: Saf: 4. Der Eintrag verweist auf Pal. lat. 445, der mit den Sonntagspredigten des Henricus de Frimaria beginnt (2ra) und wo sich, darauf folgend, das Ende des Traktates 'De vitiis linguae' ab dem 4. Kapitel findet (30ra–77va). Johannes Geuß (um 1370–1440). Ab 1412 Studium an der Universität Wien, ab 1434 dort Theologieprofessor. Franz Josef Worstbrock: Geuß (Gaws, Gews, Geiz, Geyss), Johannes, in: VL 3, Sp. 37–41.
- Rubrik
- 15vb ›De peccatis oris lingwe aut sermonis‹.
- Incipit
- 15vb Qui in verbo non offendit … [Iac 3,2] scribitur Jacobi iii capitulo in quibus verbis beatus Jacobus …
- Explicit
- 45va … et secunda contumelia est gravius peccatum quam prima etc.
- Edition
- Johannes Geuß, De vitiis linguae. Nürnberg, Fratres ordinis eremitarum divi Augustini, 1479, (GW 10904).
4) 45va–49v
- Beteiligte Personen
- Ruprecht von Pfalz-Simmern (GND-Nr.: 137976151) / Reinhard I. von Sickingen (GND-Nr.: 134064933) / Reinhard von Helmstatt (GND-Nr.: 137974795).
- Titel
- Zum Straßburger Mendikantenstreit von 1455.
- Angaben zum Text
- Im Inhaltsverzeichnis 1r unter:
Quidam articuli proposti contra fratres de ordinibus mendicantium cum
solutionibus et determinacionibus eorundem. Sammlung von für und
gegen die Bettelorden vorgebrachten Argumenten sowie Konzils- und
Synodalbeschlüssen zu den Streitigkeiten zwischen Weltklerus und Bettelorden
Mitte des 15. Jhs. vor allem ausgehend von der Diözese Straßburg.
(45vab) Secuntur articuli discordiarum sacerdotum secularium et fratrum de ordine mendicancium in civitate Argentina exorte anno domini mo cccco lvo. Et primo articuli per sacerdotes seculares predicati contra relogiosos de ordine mendicancium: Quicumque ex vobis confessus est isto anno religiosis, volo quod omnia peccata iterato [?] mihi confiteantur … - … Prescripti septem, articuli fuerunt primordia semina discordiarum et sequentes fomitum. - (45vb) Item clero est danda Karthusis, Johannitis et Wilhelmitis quia servant ordinem suum sed alii monachi non servant ordinem suum imo deberent submergi in profundum maris … - … et sub specie vini solum sanguis Christi. Isti sex articuli ultimi auxierunt discordiam. Et quia quidam ex hiis articulis sunt dampnati per sedem apostolicam ut primus et quartus alii contra privilegia nostra … - … ubi opus fuerit usque ad saniorem informacionem. Isti sunt articuli quos mendicantes ordines sive aliqui ex eis Argentinensis in cancellis publice predicaverunt et in quibus per nuncios cleri Argentine apud reverendissimum episcopum Argentinensem et duos episcopos Wurmaciensem et Spirarensem sunt delati et infamati etc. (46r) 1 Inprimis publice predicatum est in cancellis per magistrum hunc, tollis de oratione minorum in diversis locis, quod sacerdos vinculo moralis peccati ligatus … - … Item quidam dixerunt de plebanis quod frater H. Wenger doctor theologie ordinis minorum esset bibulus ebriosus, profugus et vagus, nec constaret in quo studio fuisset promotus. ›Omnes isti articuli sunt sufficienter probati in testis sub forma autentica per modum registri in publico instrumento conscripti‹. Der erwähnte Minoritenprediger Henricus Wenger erhielt 1457 die päpstliche Vollmacht sein Kloster in der Diözese Straßburg zu reformieren (RG VII 01020, online unter: http://rg-online.dhi-roma.it/, abgerufen 12.04.2021).
(46rv) Ad laudem et gloriam individue trinitatis … Secuntur articuli aliqui concordie bone duorum curatorum ex una ac quatuor ordinis mendicantium ex altera. Inprimis ut sit perpetua concoria ac caritativa composicio inter prefates partes … - … Item quod quicumque pertinaciter et frivole oppositum supradictorum articulorum dogmatisaverit vel asseruerit in publico vel privato hereticus est censendus ut habetur xxxiiii q. iiii hereticus. Der Stellenverweis auf das Corpus juris canonici unterstrichen. Darunter: ›Supradicti articuli sunt perpetuo duraturi‹.
(46v–47v) Primo quod nos tenemus religiosos mendicantes probate viteque regule probate, cuius obligacio eos probatos reddit et non ipsius reguli observancia. Secundo … - … ut valeant comunicari in locis et ecclesiis religiosorum mendicancium ut hactenus consuetum fuerat maxime aput Augustinenses et sanctum sepulchrum. - (47rv) ›Isti sunt articuli concordie inter duos curatos et fratres mendicantes‹. Primus est quod christifideles per diocesis fratribus presentati et ad confessionis audienciam admissis libere valeant confiteri … - … et ad curiam Romanam, ubi causa illa iudiciatur, pendet. - (47v–48r) ›Copia de certi Basiliensis concilii contra mendicantes et specialiter minores‹. Ad perpetuam rei memoriam in vinea domini ad exstirpacionem heresium patet cetui christiano nec non … - … per literas apostolicas non facientes plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto huiusmodi mencionem nulli generis, actum datum Basilee etc. ›Nota bulla hec fuit fraudulenter et occulte ac sinistre confecta imo renovata est per omnia in diocesa Basiliensi concilio ac tam erronea condempnata‹.
(48r–49v) Sancta synodus privincialis Maguntine provincie et ad oppidum Aschaffenburg Maguntine diocesis per reverendissimum … dominum Theodericum archiepiscopum … - … datum Aschaffenburg ibidem in loco capituli aulaque estivali ecclesie collegiate sanctorum Petri et Allexandri die sabbati xxi mensis Junii anno domini mo cccco lvo. Beschluss der Synode des Erzbistums Mainz in Aschaffenburg vom 21. Juni 1455. Darunter: Alia actuata et practicata in dicta synodo invenies infra post tractulos sancti Thome tali sub signo :Gaff:-. Streitpunkte in einem Konflikt zwischen Weltklerus und Bettelorden, der 1455 in Straßburg eskalierte ("Strassburger Mendikantenstreit"). Vgl. Philippe Dollinger, in: Histoire de Strasbourg des origines a nos jours, Bd. 2, Straßburg 1981, S. 162f.; Livarius Oliger, Die Apologie des Minoriten Heinrich Collis. Ein Beitrag zum Straßburger Mendikantenstreit, in: Archiv für Elsässische Kirchengeschichte 5 (1930), S. 161–191 (Lit.); Livarius Oliger, Zwei Bullen Kalixtus' III über den Strassburger Medikantenstreit 1456, S. 192–198; Francis Rapp, Réformes et réformation a Strasbourg (1450–1525), Paris 1974, S. 171–175, S. 213–217, S. 327–337. Weiteres zum Thema folgt unten (Text 6 116r–117r). Vgl. auch München, UB, 2° Cod. ms. 74, 373r–375r (Natalia Daniel / Gisela Kornkrumpf / Gerhard Schott, Die lateinischen mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek München, Teil 1, Wiesbaden 1973, S. 124f.).
- Rubrik
- 45va ›Secuntur articuli discordiarum sacerdotum secularium et fratrum de ordine mendicancium in civitate Argentina exorte anno domini mo cccco lvo‹.
- Incipit
- 45va Et primo articuli per sacerdotes seculares predicati … Quicumque ex vobis confessus est isto anno religiosis …
- Explicit
- 49v … datum Aschaffenburg ibidem in loco capituli aulaque estivali ecclesie collegiate sanctorum Petri et Allexandri die sabbati xxi mensis Junii anno domini mo cccco lvo.
5) 50ra–115vb
- Verfasser
- Thomas de Aquino (GND-Nr.: 118622110).
- Titel
- Tractatuli.
- Angaben zum Text
- (50ra) ›Frater Thomas de
Aquino‹.
(50ra–58vb) Expositio in orationem dominicam. Pater noster qui es incelis. Inter alias orationes oratio dominica principaliter … - … qui filii dei vocabuntur. Rogemus ergo etc. ›Explicit pater noster Thome de Aquino‹. Auslegung des Vaterunser.
(58vb–76vb) In Symbolum Apostolorum. ›Exposicio secundum fratrem Thomam de Aquino quando predicabat in vulgari‹. Credo in unum deum etc. primum quod est neccessarium Christiano … - … ut magis semper memorie imprimatur. - (77ra–85ra) De articulis fidei et ecclesiae sacramentis. ›Incipit liber de duodecim articulis fidei et sacramentis ecclesie fratris Thome de Aquino ordinis predicatorum‹. Postulat a me dilectio vestra ut de articulis fidei et de ecclesiae sacramentis … - … resurget spirituale. Que omnia nobis prestare dignetur qui cum patre vivit et regnat in saecula saeculorum. - (85ra–89ra) ›De decem preceptis legis‹. [D]iliges proximum tuum sicut te ipsum. Pharisei prave intelligentes hoc mandatum, dicebant homines debere diligere amicos et inimicos odire … - … Ieronimus: … aliquid facito ut te Dyabolus inveniat occupatum etc. Nur der Abschnitt vom 2. bis zum 3. Gebot.
(89rab) ›De septem solempnitatibus Iudeorum‹. [N]ota quod solempnitates legales erant septem scilicet sabbatum, neomenia … - … de frugibus cunctis oblatio Domino. Exzerpt aus: Petrus Comestor, Historia scholastica, Historia libri numerorum, cap. 41 (Migne PL 198, Sp. 1242–1245).
(89rb–94ra) De forma absolutionis. ›Incipit tractatus de forma absolucionis penitencie sacramentalis Thome de Aquino‹. [P]erlecto libello a vobis exibito inveni assertionem … - … hoc opus de vestro mandato copulans liberate [!].
(94ra–95ra) Responsio de sex articulis ad lectorem Bisuntinum ›Incipit quidem tractatus editus a fratre‹. [C]arissimo sibi in Christo fratre Girardo Ysuntino ordinis fratrum predicatorum … - … pro quo mihi, si placet, orationum suffragia rependatis. Deo gracias amen. Antwort auf Fragen des Bruders Gerardus aus Besançon zu sechs Punkten.
(95ra–115vb) Contra errores Graecorum. (95ra–96ra) Capitula. Quomodo intelligitur hoc quod dicitur quod filius habet a patre sicut causatum a causa. Quomodo intelligitur cum dicitur quod filius sit secundus … - … non in presenti vita purgatis. Nur die Kapitelüberschriften. (96ra–115vb) ›Incipit liber contra errores Grecorum editus a fratre Thoma de Aquino ordinis predicatorum ad preces domini Urbani pape quarti‹. [A]b excellentia vestra mihi exhibitum sanctissime pater … - … ut credo fere omnia possunt reduci. ›Explicit liber fratris Thome de Aquino contra errores Grecorum‹.
- Rubrik
- 50ra ›Frater Thomas de Aquino‹.
- Incipit
- 50ra Pater noster qui es incelis. Inter alias orationes oratio dominica principaliter …
- Explicit
- 115vb … ut credo fere omnia possunt reduci.
- Edition
- 50ra–58vb Opuscula theologica, Bd. 2, ed. Raimondo M. Spiazzi, Turin 1954, S. 219–235; S. 191–217 (58vb–76vb); 77ra–85ra Opera omnia iussu Leonis XIII P. M. edita, Bd. 42, Rom 1979, S. 207–257 (Hs. erwähnt S. 223, Sigle V8); 85ra–89ra Opuscula theologica, Bd. 2, ed. Raimondo M. Spiazzi 1954, S. 252–259; 89rb–94ra Opera omnia iussu Leonis XIII P. M. edita, Bd. 40 C: De forma absolutionis, Rom 1968, S. C 1-C 47 (Hs. erwähnt S. C 9, Sigle V8); 94ra–95ra Opera omnia iussu Leonis XIII P. M. edita, Bd. 42, Rom 1979, S. 347–356; 95ra–115vb Opera omnia iussu Leonis XIII P. M. edita, Bd. 40 A; Contra errores Graecorum ad Urbanum papam, Rom 1967, S. A 1-A 165 (Hs. erwähnt S. A 23, Sigle V8).
6) 116r–117r
- Beteiligte Personen
- Rudolfus de Rüdesheim (GND-Nr.: 119544881).
- Titel
- Zum Straßburger Mendikantenstreit von 1455.
- Angaben zum Text
- Fortsetzung von 49v (s. Text 4). Oben
links: :Gaf:-. Postquam reverendissimus dominus Maguntinus conpresidens
conclusisset fuerunt ex parte provincialium ac tocius synodi per organum
domini Rudolfi de Rudesheim … - … et clerus argentum de taxa
sibi competens exponeret, quam pro huiusmodi oportunum erit, et defalcabitur
eis postea quod nummi exsponeret. Zur Synode der Erzdiözese Mainz in
Aschaffenburg. Der erwähnte Rudolfus de Rüdesheim vertrat das Bistum Worms auf
dem Basler Konzil und wurde später Bischof von Breslau (Ulrich
Schmilewski, in: NDB 22, S. 173f.). Unter anderem wurde
eine Gesandtschaft an die Kurie vereinbart sowie deren Finanzierung durch die
beteiligten Diözesen. Philippe Dollinger, in: Histoire de
Strasbourg des origines a nos jours, Bd. 2, Straßburg 1981, S. 162f.; Livarius
Oliger, Die Apologie des Minoriten Heinrich Collis. Ein
Beitrag zum Straßburger Mendikantenstreit, in: Archiv für Elsässische
Kirchengeschichte 5 (1930), S. 161–191; Livarius Oliger,
Zwei Bullen Kalixtus' III über den Strassburger Medikantenstreit 1456, S.
192–198; Francis Rapp, Réformes et réformation a Strasbourg
(1450–1525), Paris 1974, S. 171–175, S. 213–217, S. 327–337; Bullarium
Franciscanum, nova series 2, Calixti III, Pii II et Pauli II, ad tres ordines
S. P. N. Francisci spectantia, 1455–1471, collegit et edidit Ioseph M.
Pou y Marti, Florenz 1939, Nr. 138, 193, 194 und 196.
117v–117dv leer.
- Incipit
- 116r Postquam reverendissimus dominus Maguntinus conpresidens …
- Explicit
- 117r … et clerus argentum de taxa sibi competens exponeret, quam pro huiusmodi oportunum erit, et defalcabitur eis postea quod nummi exsponeret.
7) 118ra–208ra
- Verfasser
- Robertus de Sorbona et al. (GND-Nr.: 100959768).
- Weitere beteiligte Personen
- Thomas von Aquin (GND-Nr.: 118622110).
- Titel
- Quadragesimale.
- Angaben zum Text
- Die überwiegende Mehrzahl der folgenden Predigten ist bei Schneyer, Bd. 5 nachweisbar und Robertus de Sorbona zugeschrieben, einige weitere des Quadragesimale sind unter den anonym überlieferten Predigten des 9. Bandes zu finden, weitere bisher nicht nachweisbar (im folgenden z. T. exemplarisch aufgeführt): ›Incipit sermo in capite jeiunii‹. (118ra–119rb) Tempus occidendi et tempus sanandi … [Ecl 3,3]. Ad penitentiam agendam requiruntur duo scilicet … . (119rb–120rb) Inclinato capite … [Io 19,30]. Appropinquans Ihesus morti … . Schneyer 5, S. 242, Nr. 374–376, 370–373, 377–380, 387 (in dieser Reihenfolge). (129rb–130rb) Ductus est Ihesus in desertum … [Mt 4,1]. Singulis verbis huius clausule proposui inmorari ut maiora videntes et reperientes … . (130rb–130vb) Ductus est Ihesus in desertum … [Mt 4,1]. Dominus Ihesus invitat nos multipliciter ad penitentiam … . (130vb–132rb) Schneyer 5, S. 243, Nr. 414, 409. (132rb–133va) Ibunt hii in supplicium … [Mt 25,46]. Sicut scriptum est Daniel xii de his qui dormiunt in terre pulvere [Dan 12,2] … . (133va–134rb) Thomas de Aquino. Schneyer 5, S. 613, Nr. 464. (134rb–136ra) Schneyer 5, S. 243, Nr. 410, 415. Die 3 folgenden Predigten nicht bei Schneyer. (136ra–137ra) Dum autem inmundus spiritus … [Mt 12,43]. Spiritus inmundus appellatur ipse dyabolus … . (137ra–138ra) Tunc assumit septem nequiores spiritus … [Mt 12,45]. Imo de ewangelio nota quod septem possunt affirmari vicia … . (138ra–138vb) Schneyer 5, S. 244, Nr. 416. (138vb–140vb) Nicht bei Schneyer. (140vb–141ra) Schneyer 5, S. 245, Nr. 442. (141ra–142rb) Schneyer 9, S. 803, Nr. 132, 130, 134. (142rb–143ra) Nicht bei Schneyer. (143ra–154ra) Schneyer 5, S. 243–245, Nr. 445, 411, 412, 413, 443, 444, 440, 445 (Wiederholung), 446, 447, 448, 449, 450, 451. (154ra–155ra) Nicht bei Schneyer. (155ra–157ra) Schneyer 5, S. 263, Nr. 959, 960; (157ra–161vb) Schneyer 5, S. 245, Nr. 455, 452, 453, 454. (161vb–162va) Erat Ihesus eiciens demonium [Lc 11,14]. Sicut dicit beatus Iohannes tria miracula operatus est dominus … . (162va–168vb) Schneyer 5, S. 247, Nr. 503, 504, 505, 506, 479, 507. (168vb–170ra) Schneyer 9, S. 805, Nr. 164, 165. (170ra–174rb) Schneyer 5, S. 246, Nr.480, 509, 510, 481. (174rb–175vb) Schneyer 9, S. 806, Nr. 174. (175vb–182vb) Schneyer 5, S. 248–249, Nr. 543, 545, 544, 546, 547, 548, 549, 550. (183ra–183va) Schneyer 5, S. 271, Nr. 1159. (183va–184va) Schneyer 9, S. 860, Nr. 110. (184va–205ra) Schneyer 5, S. 249–251, Nr. 551, 552, 553, 554, 560, 561, 585, 586, 587, 588, 589, 590, 591, 592, 593, 594, 595, 596, 597, 598. (205ra–206vb) Schneyer 9, S. 809, Nr. 232. (206vb–208ra) Schneyer 9, S. 331, Nr. 66 und S. 408, Nr. 38. Ob die anonym überlieferten Predigen (Schneyer, Bd. 9) vom gleichen Autor stammen oder aus anderen Quellen, bleibt ungewiss. Eine (133va–134rb) wird Thomas von Aquin zugeschrieben (s. dort).
- Rubrik
- 118ra ›Incipit sermo in capite jeiunii‹.
- Incipit
- 118ra Tempus occidendi … [Ecl 3,3]. Ad penitentiam agendam requiruntur duo scilicet …
- Weiteres Initium
- 129rb Ductus est Jesus … [Mt 4,1]. Singulis verbis huius clausulae proposui immorari … ; 130rb Ductus est Jesus … [Mt 4,1]. Dominus Jesus invitat nos multipliciter ad poenitentiam … ; 132rb Ibunt hii in supplicium … [Mt 25,46]. Sicut scriptum est Daniel xii de his qui dormiunt in terrae pulvere [Dan 12,2] …
- Explicit
- 208ra … hiis itaque racionibus et causis dicit ewangelium: inclinato capite emisit spiritum [Io 19,30] etc.
8) 208rb–213va
- Verfasser
- Johannes Andreae (GND-Nr.: 119244071).
- Titel
- Summula super quarto decretalium.
- Angaben zum Text
- Johannes Andreae, Summula super quarto decretalium. Christi nomen invitans [!] ad honorem ipsius et reverendissimi patris mei B[ononi]en[sis] archydiaconi qui divina potestate … - … non est prima et inter opera hec breviter pro summa 4ti libri dixisse sufficiant etc. Schulte, GQ 2, S. 214f. Kurze kanonistische Summe über die Ehe.
- Incipit
- 208rb Christi nomen invitans ad honorem ipsius et reverendissimi patris mei …
- Explicit
- 213va … non est prima et inter opera hec breviter pro summa 4ti libri dixisse sufficiant.
- Edition
- Johannes Andreae, Summa de sponsalibus et matrimoniis, Basel, Martin Flach, um 1472/1475 (GW 1751).
9) 214ra–247ra
- Verfasser
- Michael de Massa (GND-Nr.: 102829217).
- Titel
- Tractatus de passione Domini.
- Angaben zum Text
- Angeli pacis amare flebunt
[Is 33,7]. In sacra Scriptura invenitur multiplex fletus scilicet fletus
cordialis amoris et devotionis, fletus corporalis et passionis … - …
perveniamus ad gloriam resurreccionis et ad dulcedinem celestis
fruitionis. Amen. Stegmüller RB, Nr. 5636;
Zumkeller, MSS., S. 332f., Nr. 695. Lit.: Hans
Fromm, in: VL 6, Sp. 503–509 und VL 11, Sp. 1004f.
247rb–247vb leer.
- Incipit
- 214ra Angeli pacis amare flebunt [Is 33,7]. In sacra Scriptura invenitur multiplex fletus …
- Explicit
- 247ra … perveniamus ad gloriam resurreccionis et ad dulcedinem celestis fruitionis.
10) 248ra–248va
- Beteiligte Personen
- Sultan Mehmed II. (GND-Nr.: 118583166).
- Titel
- Epistola Morbisani ad Pium II. papam.
- Angaben zum Text
- ›Epistola Turci ad summum pontificem destinata‹. Morbisanus Hebei [!] Pessi cum fratribus suis Cerebei et Lusbaich imperatore Organcii collaterales pugiles et in partibus Achaie domini etc. Magno sacerdoti Romanorum iuxta merita dilecto … - … Dalmaciam et Cretam visitare. Acta anno Macometi viic xlv in introitu heldoii etc. Angeblich der Antwortbrief des Morbisanus Hebraeus auf Papst Pius' II. Brief an Sultan Mehmed II. Bettina Wagner, Sultansbriefe, in: VL 11, Sp. 1462–1468, dort Nr. 2, Sp. 1464 (ohne diese Hs., Lit.). Vgl. Rep. font. 9, 259. Darunter, wohl über Sultan Mehmet II. (1432–1481): Nachdem als ir villeicht verstanden hat, das einer auferstanden ist genannt Machmet der ander, genannt ist der große Turck, der begert und maynt gancz und gar zu vertilgen den heiligen cristlichen glauben und angefangen hat an der miternach Rome nest Constantinopolis die stat. Text bricht ab.
- Rubrik
- 248r ›Epistola Turci ad summum pontificem destinata‹.
- Incipit
- 248ra Morbisanus Hebei[!] Pessi cum fratribus suis Cerebei et Lusbaich …
- Weiteres Initium
- 248ra Nachdem als ihr vielleicht verstanden habt, dass einer auferstanden …
- Explicit
- 248va … Dalmaciam et Cretam visitare. Acta anno Macometi viic xlv in introitu heldoii etc.
- Edition
- Pius II., Epistola ad Turcorum imperatorem Mahumetem. Daran: Epistola Morbisani ad Pium papam, Rom, Stephan Plannck, um 1488/1490 (GW M33657); Giuseppe Toffanin, Lettera a Maometto II (Epistola ad Mahumetem), Neapel 1953 (Collezione umanistica 8), S. 181f.
11) 249ra–278va
- Verfasser
- Johannes de Capistrano (GND-Nr.: 118712632).
- Titel
- Speculum clericorum sive sermo ad clerum in Synodo tridentina.
- Angaben zum Text
- [S]ermo ad clerum in synodo Tridentiana editus per fratrem Johannem de Capistrano ordinis minorum anno domini Mo cccco xxxixo de mense Aprilis recitatus in ecclesia cathedrali die xxa iia. [S]acerdotes quoque qui accedunt ad dominum sanctificentur ne percutiat eos [Ex 19,22]. Princeps serenissime paterque clementissime ac presul dignissime Alexander inclite dux et domine … - … omnium rectius et veracius senciencium ad laudem et gloriam omnipotentis dei qui est laudabilis et benedictus in secula seculorum amen. ›Explicit speculum clericorum deo gracias per me Mathiam Steinbrunner‹. Frater Johannes Capistrano ordinis minorum. Gaudens E. Mohan, Initia operum Franciscalium (XIII-XV S.), in: Franciscan Studies 38 (1978), S. 377–498, S. 391. Remo L. Guidi, Ambiti dela inqietudine (s. Lit.), S. 180.
- Rubrik
- 249r ›Jhesus Maria Franciscus incipit speculum clericorum‹.
- Incipit
- 249ra [S]ermo ad clerum in synodo Tridentiana editus …
- Weiteres Initium
- 249ra Sacerdotes quoque qui accedunt … [Ex 19,22]. Princeps serenissime paterque clementissime ac praesul dignissime Alexander … ; 250rb Quoad primum quia sacerdotes sunt ministri sacramentorum …
- Explicit
- 278va … omnium rectius et veracius senciencium ad laudem et gloriam omnipotentis dei qui est laudabilis et benedictus in secula seculorum amen.
- Edition
- Eugen Jacob, Johannes von Kapistran, Breslau 1907, Teil 2, 1: Speculum Clericorum sive Sermo ad Clerum in Synodo Tridentina.
12) 278va–281rb
- Verfasser
- Nicolaus V., papa (GND-Nr.: 118734911).
- Titel
- Bulla 'Etsi ecclesia Christi'.
- Angaben zum Text
- (278va) ›Sequitur bulla Nicolai pape quarti ad invocandum auxilium contra hostem nominis Cristi Turchionem ferocissimum‹. (278vb–281rb) Nicolaus episcopus servus servorum dei ad perpetuam rei memoriam. Etsi ecclesia Christi per ipsum … - … nulli ergo omnino hominum etc. datum Rome aput sanctum Petrum pridie Kalendis Octobris pontificatus nostri anno septimo. Bulle Papst Nikolaus V. vom 30. September 1453. Reaktion auf die Eroberung Konstantinopels durch das Osmanische Reich und Kreuzzugsaufruf. Siehe: Ludwig Pastor, Geschichte der Päpste im Zeitalter der Renaissance bis zur Wahl Pius' II., Bd. 1, 41901, S. 599f.
- Rubrik
- 278va ›Sequitur bulla Nicolai pape quarti ad invocandum auxilium contra hostem nominis Cristi Turchionem ferocissimum.‹
- Incipit
- 278vb Nicolaus episcopus servus servorum dei ad perpetuam rei memoriam. Etsi ecclesia Christi …
- Weiteres Initium
- 278vb Etsi ecclesia Christi per ipsum …
- Explicit
- 281rb … nulli ergo omnino hominum etc. datum Rome aput sanctum Petrum pridie Kalendis Octobris pontificatus nostri anno septimo.
- Edition
- Auszugsweise abgedruckt bei Odorico Rinaldi, Annales ecclesiastici ab anno MCXCVIII, Bd. 9, Lucca 1752, S. 616–618.
13) 281rb–281vb
- Beteiligte Personen
- Bernard de Clairvaux (GND-Nr.: 118509810).
- Titel
- Notae theologicae.
- Angaben zum Text
- (281rb) Nota: aqua benedicta, aqua sale conspergimus, conspersam benedicimus ut ea cuncti aspersi sanctificentur et purificentur. Nam si cinis vitule aspersus populum sanctificabat atque mundabat multo magis … - … crismatis recipiat, de can. distinctione tercia in sabbato. Siehe: Decretum Gratiani III 3, 20 (quare sit institutum ut aqua sale conspersa sanctificetur). Zur Bereitung von besonderem Weihwasser mit Salz und Asche. (281va) Cur Petrus permissus est negare. Nota quod dominus ideo promisit cadere Petrum ut hiis qui futurus pastor erat ecclesie in sua culpa disceret … - … misericorditer alienas infirmitates tolleraret, distinctione l. tollerandum. Zitiert wird: Decretum Gratiani I 50, 53. Zur Frage warum Petrus trotz seiner Verleugnung Christi ein Kirchenamt erhalten konnte. (281va) Latro dexter. Latro baptisatus est in suo sangwine … in cruce confessus est, de penitentia distinctione vii. Zur Errettung des gerechten Schächers bei der Kreuzigung Christi. (281vab) Peccata in spiritum sanctum. Nota quod septem modis quis in spiritum sanctum peccat: primo cum quis male sentit de persona spiritu sancti … - … scrutari hoc temeritas est, sed credere pietas, nosse vita eterna est. Schluss zitiert: Bernardus Claraevallensis, De consideratione libri v. (Bernardi opera ed. Jean Leclercq et Henri M. Rochais, 1963, Bd. 3, S. 393–493, dort S. 482, Z. 15). Zu den Sünden wider den Heiligen Geist. Die Notizen zu Sünden und Sündenvergebung rekurrieren vor allem auf das Decretum Gratiani aber auch auf kirchliche Autoritäten.
- Rubrik
- 281rb ›Aqua benedicta‹.
- Incipit
- 281rb Aqua benedicta, aqua sale conspergimus, conspersam benedicimus …
- Weiteres Initium
- 281va Cur Petrus permissus est negare … ; 281va Latro baptisatus est in suo sanguine … ; 281va Nota quod septem modis quis in spiritum sanctum peccat …
- Explicit
- 281vb … scrutari hoc temeritas est, sed credere pietas, nosse vita eterna est.
14) 282rv
- Verfasser
- Calixtus III., papa (GND-Nr.: 118518429).
- Titel
- Bulla 'Ad summi apostolatus apicem'.
- Angaben zum Text
- (282r) ›Bulla Calisti pape contra Turchos‹. (282rv) Calistus episcopus servus servorum dei ad firmam rei memoria ad summi pontificatus apicem disponente deo … - … et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverunt incursurum. Datum Rome aput sanctum Petrum anno incarnacionis dominice Mo cccco lvo Ydus Maii, pontificatus nostri anno primo. Rom, 15. Mai 1455. Kreuzzugsbulle Calixtus' III. gegen das Osmanische Reich nach der Eroberung Konstantinopels im Jahr 1453. Siehe: Ludwig Pastor, Geschichte der Päpste im Zeitalter der Renaissance bis zur Wahl Pius' II., Bd. 1, Freiburg im Breisgau 31901, S. 659f.
- Rubrik
- 282r ›Bulla Calisti pape contra Turchos‹.
- Incipit
- 282r Calistus episcopus servus servorum dei ad firmam rei memoriam ad summi pontificatus apicem disponente deo …
- Explicit
- 282v … et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverunt incursurum.
- Edition
- Etwas gekürzt abgedruckt in: Odorico Rinaldi, Annales ecclesiastici ab anno MCXCVIII, Bd. 10, Lucca 1753, S. 27–28.
15) 283r
- Verfasser
- Johann Hunyadi (GND-Nr.: 118708171).
- Titel
- Epistola ad Franciscum Schlick, canonicum Ratisponensem.
- Angaben zum Text
- ›Pro domino Francisco Schlick canonico Ratisponensem‹. Venerabilis domine heri clausis literis vestris per Grups [?] mittendis venerunt nova ex Ungaria recentiora de quibus vestra dominacio non dubitet sed omnibus bonis fautoribus in veritate secure dicere poterit cras octo dies … - … datum Nauderalb sabbato die proxima ante festum sancti Jacobi apostoli anno lvito Johannes de Hunigad comes perpetuus Wisternensis. Belgrad, 24. Juli 1456. Belgrad, hier als Nador Alba bzw. "das griechische Weissenburg" bezeichnet, wurde vom 4. bis zum 22. Juli 1456 von den Osmanen belagert. Johann (János) Hunyadi Graf von Beszterce (Bistriz) hatte maßgeblichen Anteil an der erfolgreichen Verteidigung (Camil Mureşanu, John Hunyadi, defender of Christendom, Oxford 2001, u. a. S. 193–200). Der Brief ist auch in Wolfenbüttel, HAB, Cod. 81. 9. Aug. 2°, 252rv überliefert (Otto von Heinemann, Die Augusteischen Handschriften, Bd. 4, Nachdruck der Ausgabe von 1900, Frankfurt am Main 1966, S. 25f.). Franziskus Schlick Kanoniker und "commissarius vicariatus" zu Regensburg war der Bruder der Kanzlers Kaspar Schlick. Er starb am 27. Nov. 1497 in Regensburg (DI 74, Inschriften des Regensburger Doms I, Nr. 314 [Walburga Knorr, Werner Mayer], in: http://www.inschriften.net, urn:nbn:de:0238-di074m013k0031409, abgerufen 16.04.2021; vgl. auch: Repertorium Germanicum VIII, 2949, http://rg-online.dhi-roma.it/denqRG/index.htm, abgerufen 16.04.2021).
- Rubrik
- 283r ›Pro domino Francisco Schlick canonico Ratisponensem‹.
- Incipit
- 283r Venerabilis domine heri clausis literis vestris …
- Explicit
- 283r … datum Nauderalb sabbato die proxima ante festum sancti Jacobi apostoli anno lvito Johannes de Hunigad comes perpetuus Wisternensis.
16) 283r
- Verfasser
- Juan Carvajal (GND-Nr.: 128994088).
- Weitere beteiligte Personen
- Ladislaus Garai.
- Titel
- Epistolae.
- Angaben zum Text
- Magnifico domino Ladislao de Gara regni ungarie palatio domino nobili honorando, tenore presencium moneantur omnes qui crucem receperunt etc. alias pro salute animarum … - … capitaneus generalis ordinaverit, datum Bude anno domini Mo cccco lvito viiii Julii. Buda, 9. Juli 1456. Ladislaus (László) Garai (um 1410- 1459) übte 1447–1558 unter König Ladislaus V. das Amt des Palatin des Königreichs Ungarn aus. - Tenore presencium sub pena excommunicacionis mandamus omnibus et singulis qui signum sancte crucis receperunt pro salute animarum … - … descendant ad castrum Nauderalbum et inde ad loca ad que capitaneus generalis ordinaverit datum Bude anno domini Mo cccco lvito viiii Julii. Buda, 9. Juli 1456. - Tenore presencium mandamus omnibus et singulis predicatoribus cuiuscumque ordinis et condicionis, sub pena excommunicacionis quam fecimus in hiis scriptis, ut in omnibus predicacionibus et collacionibus suis quas fecerunt ad populum predicent crucem … - … in isto negocio contra Turchum ex Buda xviii Julii, Johannes cardinalis sancti angeli apostolice sedis legatus. Buda, 18. Juli [1456]. Aussteller ist der päpstliche Legat Juan Carvajal, Kardinal von S. Angelo in Pescheria in Rom (Erich Meuthen, Carvajal, Juan de, in: Lexikon des Mittelalters, Bd. 2, München 1983, Sp. 1536). Kreuzzugsaufrufe und Weisung an alle Prediger, in allen Volkspredigten zur Teilnahme am Kreuzzug aufzurufen. Siehe: Ludwig Pastor, Geschichte der Päpste im Zeitalter der Renaissance bis zur Wahl Pius' II., Bd. 1, Freiburg im Breisgau 31901, S. 659–663.
- Incipit
- 283r Magnifico domino Ladislao de Gara regni ungarie palatio domino nobili honorando, tenore presencium moneantur omnes …
- Weiteres Initium
- 283r Tenore praesentium sub poena excommunicationis mandamus … ; 283r Tenore praesentium mandamus omnibus et singulis praedicatoribus …
- Explicit
- 283r … in isto negocio contra Turchum ex Buda xviii Julii, Johannes cardinalis sancti angeli apostolice sedis legatus.
17) 283v
- Titel
- De bello contra Turcos.
- Angaben zum Text
- Prophezeiungen für die Jahre 1456–1459.
Das ist die profecey die der allerdurchlewchtigster konig von
Franckreich gesant hat dem heiligen vater dem babest. Item in dem lvi jar so
sal Rom kein pabst habn und in dem lvii jar … - … und der
konig von Franckreich wirt denn sterben.
Nota quod sub anno domini mo cccco lvio circa festum sancti Jacobi magister ordinis sancti Johannis Jherosolomitani de insula Rodis pugnavit contra Turchum … - … aloquo fuisset refocillatus cibo triginta occidisse. - Memorandum etc. quod sub eodem anno feria sacra que erat prefestum sancti Augustini exiverunt circiter mille armatos quamvis … - … exierunt ad defendendum fidem katholicam. Drei Textabsätze mit Nachrichten und Prophezeiungen zum Konflikt mit dem Osmanischen Reich im östlichen Mittelmeer und auf dem Balkan.
- Incipit
- 283v Das ist die profecey die der allerdurchlewchtigster konig von Franckreich gesant hat …
- Weiteres Initium
- 283v Nota quod sub anno domini mo cccco lvio circa festum sancti Jacobi … ; 283v Memorandum etc. quod sub eodem anno feria sacra quae erat praefestum sancti Augustini …
- Explicit
- 283v … exierunt ad defendendum fidem katholicam.
18) 284ra–354va
- Verfasser
- Humbertus de Romanis (GND-Nr.: 119066181).
- Titel
- De eruditione praedicatorum.
- Angaben zum Text
- 284ra ›Humbertus de universo statu tocius mundi etc‹. Prologus. Circa materia sermonum sive collacionum notandum est quod interdum … - … quibus predicare contingit possunt assignari sic. (284ra–284vb) Kapitelverzeichnis. (284vb–354va) De eruditione praedicatorum. ›Ad omnem hominem capitulum primum etc‹. Omnis homo est exhortandus … - … primum notandum est etc. ut supra. ›Explicit tractatus de diversis statibus etc. etc. Deo gracias‹. Kaeppeli, Scriptores OP, Nr. 2013. Elisa Chiti, Humbertus de Romanis, in: CALMA 6, S. 453–466, siehe dort Nr. 3, S. 455–457 (Hs. genannt S. 456); Fritz Heintke, Humbert von Romans, der fünfte Ordensmeister der Dominikaner, Berlin 1933 (Historische Studien, 222), S. 108–116; Tugwell, For whom was Prouille founded (s. Lit.), S. 76 (diese Hs.); Zafarana, La predicazione francescana (s. Lit.), S. 247, Anm. 144 (diese Hs.).
- Rubrik
- 284ra ›Humbertus de universo statu tocius mundi etc.‹
- Incipit
- 284ra Circa materia sermonum sive collacionum notandum est quod interdum …
- Weiteres Initium
- 284ra Omnis homo est exhortandus …
- Explicit
- 354va … primum notandum est etc. ut supra.
- Edition
- Maxima bibliotheca Patrum, Bd. 25, Lyon 1677, S. 424–567.
19) 354vb
- Beteiligte Personen
- Benedikt XII., Papst (GND-Nr.: 118508903).
- Titel
- De prohibitione confessiones religiosis fieri.
- Angaben zum Text
- Determinatio doctorum de pena prohibendi confessiones religiosis fiendi. Queritur utrum curati prohibent confessionem fieri fratribus adhoc privilegiatis … - … admissos sine licentia proprii sacerdotis incidit errorem quarti articuli constitucionis eiusdem. Patet questio ex ipsa. Zum Straßburger Mendikantenstreit (s. 45va–49v und 116r–117r) unter Bezug auf die constitutio "vas electionis" Papst Benedikts XII. (Extravagantes communes 3,10,1), davon ausgehend werden 5 Quaestionen ausgeführt. Remo L. Guidi, Ambiti della inquietudine francescana nel Quattrocento: in margine alla Miscellanea in honorem fratris Caesaris Cenci OFM, in: Archivum franciscanum historicum 96 (2003), S. 219 (diese Hs.).
- Rubrik
- 354vb ›Determinatio doctorum de pena prohibendi confessiones religiosis fiendi‹.
- Incipit
- 354vb Queritur utrum curati prohibent confessionem fieri fratribus adhoc privilegiatis …
- Explicit
- 354vb … admissos sine licentia proprii sacerdotis incidit errorem quarti articuli constitucionis eiusdem. Patet questio ex ipsa.
- Bearbeitet von
- Dr. Wolfgang Metzger, Universitätsbibliothek Heidelberg, 2014.
Zitierempfehlung:
Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 368. Beschreibung von: Dr. Wolfgang Metzger (Universitätsbibliothek Heidelberg), 2014.
- Katalogisierungsrichtlinien
- Die Katalogisierungsrichtlinien finden Sie hier.
Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Erschließung von 876 mittelalterlichen und frühneuzeitlichen lateinischen Handschriften der Heidelberger Bibliotheca Palatina in der Vatikanischen Bibliothek in Rom.