Sztuka Ameryki Łacińskiej (1.2011)

Święte obrazy na blasze malowane

115

go baroku”6. Po 1800 r., słowo retablo odnosi się także do małego, wotywnego
obrazka wykonanego na zamówienie przez ludowego artystę. Obrazek taki
pełnił funkcję dziękczynną za otrzymane łaski lub doświadczenie cudownego
ozdrowienia. Jednakże miano retablo zyskiwały także przedstawienia wizerun-
ków świętych malowane na blasze7.
Dziś termin ten odnosi się do małych, dziewiętnastowiecznych obrazków
meksykańskich o tematyce religijnej, zwykle wykonanych farbami olejnymi
na blasze, najczęściej przez rodzimych, niewykwalifikowanych ludowych ar-
tystów. Tworzone na specjalne zamówienie lub nabywane od artysty, który
sprzedawał je chodząc od drzwi do drzwi lub podczas uroczystości i dni świą-
tecznych, zaczęły gościć na domowych ołtarzykach. Obrazki te - często anoni-
mowe - miały wesprzeć pomocą niemal w każdej sprawie - w różnego rodza-
ju dolegliwościach, bólach, problemach osobistych i sprawach pogodowych.
Różnorodność tematów była nieograniczona8.
Retablos, santos sobre hoja de lata, láminas — wszystkie te określenia opi-
sują szczególny rodzaj malarstwa religijnego. Gloria Fraser Giffords w swo-
ich publikacjach identyfikuje dwa typy: retablos santos odnoszące się do wi-
zerunków świętych osób, które przeznaczone były do osobistego, domowego
kultu oraz ex-votos czyli obrazki wotywne, które upamiętniają lub składają po-
dziękowanie za cudowne uzdrowienie, ratunek od pewnej śmierci, uszczerb-
ku fizycznego. Te ostatnie, umieszczano w kościele lub sanktuarium blisko wi-
zerunku świętego, który zapewniał opiekę. W pewnych rejonach Meksyku9 10,
głównie w jego centralnej części, obrazy przedstawiające świętych zwane są
láminas odnosząc się w swojej nazwie do materiału na jakim są malowane,
inaczej santos sobre hoja de lata™. Ale nazwę retablo można także zastosować
w odniesieniu do małych obrazków dziękczynnych, wotywnych ex-votos zna-
6 Styl barokowy w Meksyku (jak też i innych krajach Ameryki Łacińskiej) skupiał się na
dekoracji fasad i wnętrz, bogatym zestawieniu detali i ornamentów, złoceniach i barwnej poli-
chromii. Retabulum przeogromnych i bogato zdobionych ołtarzy często zostaje rozbudowane na
boczne ściany. Kontrast fasad i wnętrz podkreślało użycie miejscowych kamieni, np. czerwone-
go w kolorze kamienia wulkanicznego tezontle oraz glazurowanych płytek. Natomiast zatrudnia-
nie miejscowych rzemieślników zaowocowało włączaniem elementów zdobniczych sztuki lokal-
nej ludności indiańskiej (Bailey 2005).
7 Giffords 1991: 34, Giffords 1992: 2.
8 Giffords 1992: 1.
9 Według Glorii Giffords retablos nie cieszyły się taką samą popularnością w całym Meksy-
ku. Wśród najważniejszych regionów „produkcyjnych” trzeba głównie wskazać okolice wokół
miasta Guadalajary, wokół Zacatecas oraz tereny sąsiadujące z Bajío, a zwłaszcza Guanajuato.
Prawdopodobnie, „prosperity” tych stanów mogło wpłynąć na wytwórczość tej dziedziny sztu-
ki oraz „przywóz” artystów zarówno do pracy w kościołach, jak i prywatnych domach (Giffords
1992: 13-14, Giffords 1991: 40).
10 „Santos sobre hoja de lata” (hiszp.) - święci na blaszanej płytce.