118

Marta Skwirowska

los pobres - srebro ubogich. Farba łatwo przywierała do podłoża i w sprzyja-
jących warunkach blacha była tak trwała jak miedź, i co ważniejsze, znacznie
lżejsza. W latach 30. XIX w. ów materiał zaczął wypierać zarówno miedź, jak
i płótno, stał się najpopularniejszym „podłożem” wykorzystywanym do malo-
wania małych retablos19.
Charakterystyka retablos santos
Większość retablos powstawała na prowincjach, obszarach poza bez-
pośrednim sąsiedztwem metropolii Mexico City i Puebli. Oficjalne centrum
artystyczne - Akademia San Carlos powołana w 1783 r. w mieście Meksyk
- podążało za modą i popularnym wówczas nurtem neoklasycyzmu i romanty-
zmu. Artyści malujący na prowincji pozostali raczej nieskażeni modą z miasta.
W związku z naturalnym umiłowaniem do dramatyzmu i barokowego przepy-
chu aż do XX w. zdołali wykorzystywać siedemnastowieczne oraz osiemnasto-
wieczne środki stylistyczne i pozostali wierni barokowej estetyce20.
Prowincjonalny artysta zwykle otrzymywał tylko powierzchowną wie-
dzę i szkolenie. W najlepszym wypadku był uczniem utalentowanego mala-
rza retablos. W większości jednak artyści ludowi byli samoukami, jednocze-
śnie dobrymi obserwatorami, którzy potrafili skopiować to co widzieli. Jest
wielce prawdopodobne, że każdy z nich wykonywał także inny zawód, a malo-
wał w wolnym czasie. Zdarzało się, że kilku artystów pracowało w warsztatach
i malowało pod okiem mistrza, specjalizując się w wykonywaniu określonych
„partii” obrazu21. Twórcy dosyć wiernie stosowali przyjęte schematy ikonogra-
ficzne. Chociaż ściśle przestrzegali nakazów kościoła katolickiego odnośnie
wyznaczonych kanonów i starannie malowali świętych z tradycyjnie przypi-
sanymi im atrybutami, to czasami dodawali im swojskiego, „lokalnego kolo-
rytu”, np. włączali tradycyjne motywy zdobnicze charakterystyczne dla danej
społeczności indiańskiej.
Malarstwo retablos odznacza się kilkoma stałymi cechami. Ludowi ar-
tyści używali zwyczajowych ram do prezentowania wizerunków, które zazna-
czały się w podobieństwie kolorów, rozmiarów czy wykorzystywanego mate-
riału. Cechą charakterystyczną jest stosunkowa niezmienność stylu, barokowa
wymowność w odróżnieniu od popularnego wówczas - jak już wspomniałam
- neoklasycyzmu czy romantyzmu wyznaczanego przez Akademię San Carlos.
Starając się określić główne cechy malarstwa ludowego, należy podkreślić rolę
kształtu, konturu oraz uzyskanie efektu dekoracyjności, na którym skupiali się
twórcy. Ich obrazki to głównie kopie innych prac malowane bez wykorzystania
19 Hojalata 1999.
20 Giffords 1992: 5.
21 Szerzej o specjalizacji i cyklu retablos Red Bole Group (Giffords 1992: 10-12).