156

Magdalena Śniadecka-Kotarska

[6. Narodziny edukacji ludowej, Victor Fajardo 1995 (fot. Jędrzej Kotarski)]


3. Casus Boliwii
Inny charakter rozwoju retablos odnotować należy w kontekście Boliwii,
co ma bezpośredni związek z tamtejszymi wydarzeniami społeczno-politycz-
nymi dwóch okresów: lat 50. XX w. oraz pierwszej dekady wieku XXI. Rewo-
lucja 1952 r. i stosowana przez kolejne trzydzieści lat zupełnie nowa etnopo-
lityka władz doprowadziła do niemal całkowitego upadku krajowej artesanii
(poza tkactwem). O faktach tych, o dziwo, milczą źródła, mimo że od wielu
lat rokrocznie wielu turystów zastanawia niemal zupełny brak artesanii w Bo-
liwii, w porównaniu z niezwykłą różnorodnością rynku lokalnego rzemiosła
artystycznego, który spotykamy w krajach sąsiednich. Wytwórczość retablos,
mimo tradycji, które sięgają wczesnego okresu kolonialnego, nieprzerwanego
rozwoju oraz charakterystyki analogicznej do sąsiadującego Peru, stopniowo,
ale konsekwentnie zanikała od połowy lat 50. W dekadzie lat 80. sprowadzo-
na została praktycznie do szczątkowych form przedstawień w postaci drew-
nianych lub ceramicznych fasad domów, kościołów, wybranych pomieszczeń
lub tylko okien czy balkonów (najczęściej z okresu kolonialnego), przeznacza-
nych wyłącznie na potrzeby odbiorców zewnętrznych. Zanik wyrobu artesanii,
w tym retablos, wiązać należy z narzuconą przyspieszoną asymilacją i sztucz-
nym uklasowieniem Indian. Władze postrewolucyjne, przyjmując meksykań-
ską koncepcję sterowanego scalania narodu poprzez uklasowienie Indian i pod-
danie ich metyzacji kulturowej, wbrew istniejącej rzeczywistości, zamknęły na
długi czas dyskurs etniczny. Indianie zostali sprowadzeni do chłopów (którymi
byli, ale przy zupełnie innej kulturze, języku, wizji świata oraz systemie war-
tości). Tubylcze struktury społeczno-kulturowe przenikające wszelkie aspekty
życia, w tym działalność gospodarczą, zastąpiono rozwiniętą i kontrolowaną
siecią organizacji związkowych. Te zaś umiejętnie, choć nie do końca skutecz-