0.5
1 cm
178
Yobenj Aucardo Chicangana-Bayona
Trzy kobiece postacie przedstawiają tę samą osobę w dzieciństwie, mło-
dości i na starość. Wydaje się, że Śmierć chce zabrać ze sobą starą kobietę,
a przynajmniej dać jej do zrozumienia, że nie może jej uniknąć, że jej czas
na ziemi dobiegł końca. Te dwie postacie pozostają w zdecydowanym kontra-
ście do spokoju, jaki emanuje z najwyraźniej śpiącego dziecka. Baldung bardzo
często powracał do tego tematu i stworzył różne wersje obrazu.
Przedstawienia z serii Trzy etapy życia mają za cel skłonić obserwatora do
refleksji nad ulotnością egzystencji, nieubłaganym przemijaniem czasu, który
pozostawia swe piętno na pięknym w młodości ciele, a także nad banalnością
i nietrwałością rzeczy materialnych. Ze względu na podobną funkcję (zachętę
do podobnych refleksji) dzieła tego rodzaju łączy się z grupą obrazów wanita-
tywnych przedstawiających martwe natury, które często są kolekcją przedmio-
tów osobliwych: ksiąg, klejnotów, koron, kielichów, klepsydr, wiecznych piór,
kluczy, zepsutych lub więdnących owoców, prawie zawsze z dodatkiem czasz-
ki lub szkieletu [il. 8]. Wszystkie te przedmioty codziennego użytku posiadają
swoje alegoryczne znaczenia: czaszka oznacza śmierć; przewrócony kielich -
uchodzące życie; klepsydra - nieustanne i nieubłagane mijanie czasu oraz to-
czące się dalej życie. Przesłaniem Vanitas było uświadomienie widzowi, że ży-
cie to tylko ulotna chwila, a wszelkie dobra są przemijające.
W wiekach XVI i XVII motyw Vanitas był bardzo rozpowszechnio-
ny i wykorzystywany w pracach malarskich, najczęściej martwych naturach,
o symbolicznym, moralizatorskim przesłaniu dotyczącym dualizmu funkcjo-
nowania świata pozorów i rzeczywistości35. Tematyka ta szybko zaczęła funk-
cjonować w kontekście sztuki religijnej i w ten sposób Vanitas przekształci
się w wizualne kazanie, a to co pokazuje sam obraz jest tylko iluzją, czymś
ulotnym. Życie jest krótkie i sprawy doczesne są ulotne, doznawane rozkosze
pozostają nierzeczywiste i stanowią tylko złudzenie, podczas gdy duch trwa
wiecznie.
Ale dlaczego właściwie ta niewielka dygresja na temat Vanitas^ Jaki zwią-
zek mają przedstawienia wanitatywne z rycinami de Bry i starymi Indiankami?
Otóż uważam, że postacie indiańskich kobiet w rycinach de Bry powinny być
interpretowane tak samo, jak interpretujemy Vanitas i alegorie Trzech etapów
życia. W obu przypadkach chodzi o zachęcenie obserwatora do refleksji nad
przemijaniem życia i nicością egzystencji.
35 Gombrich 1999: 105.
Yobenj Aucardo Chicangana-Bayona
Trzy kobiece postacie przedstawiają tę samą osobę w dzieciństwie, mło-
dości i na starość. Wydaje się, że Śmierć chce zabrać ze sobą starą kobietę,
a przynajmniej dać jej do zrozumienia, że nie może jej uniknąć, że jej czas
na ziemi dobiegł końca. Te dwie postacie pozostają w zdecydowanym kontra-
ście do spokoju, jaki emanuje z najwyraźniej śpiącego dziecka. Baldung bardzo
często powracał do tego tematu i stworzył różne wersje obrazu.
Przedstawienia z serii Trzy etapy życia mają za cel skłonić obserwatora do
refleksji nad ulotnością egzystencji, nieubłaganym przemijaniem czasu, który
pozostawia swe piętno na pięknym w młodości ciele, a także nad banalnością
i nietrwałością rzeczy materialnych. Ze względu na podobną funkcję (zachętę
do podobnych refleksji) dzieła tego rodzaju łączy się z grupą obrazów wanita-
tywnych przedstawiających martwe natury, które często są kolekcją przedmio-
tów osobliwych: ksiąg, klejnotów, koron, kielichów, klepsydr, wiecznych piór,
kluczy, zepsutych lub więdnących owoców, prawie zawsze z dodatkiem czasz-
ki lub szkieletu [il. 8]. Wszystkie te przedmioty codziennego użytku posiadają
swoje alegoryczne znaczenia: czaszka oznacza śmierć; przewrócony kielich -
uchodzące życie; klepsydra - nieustanne i nieubłagane mijanie czasu oraz to-
czące się dalej życie. Przesłaniem Vanitas było uświadomienie widzowi, że ży-
cie to tylko ulotna chwila, a wszelkie dobra są przemijające.
W wiekach XVI i XVII motyw Vanitas był bardzo rozpowszechnio-
ny i wykorzystywany w pracach malarskich, najczęściej martwych naturach,
o symbolicznym, moralizatorskim przesłaniu dotyczącym dualizmu funkcjo-
nowania świata pozorów i rzeczywistości35. Tematyka ta szybko zaczęła funk-
cjonować w kontekście sztuki religijnej i w ten sposób Vanitas przekształci
się w wizualne kazanie, a to co pokazuje sam obraz jest tylko iluzją, czymś
ulotnym. Życie jest krótkie i sprawy doczesne są ulotne, doznawane rozkosze
pozostają nierzeczywiste i stanowią tylko złudzenie, podczas gdy duch trwa
wiecznie.
Ale dlaczego właściwie ta niewielka dygresja na temat Vanitas^ Jaki zwią-
zek mają przedstawienia wanitatywne z rycinami de Bry i starymi Indiankami?
Otóż uważam, że postacie indiańskich kobiet w rycinach de Bry powinny być
interpretowane tak samo, jak interpretujemy Vanitas i alegorie Trzech etapów
życia. W obu przypadkach chodzi o zachęcenie obserwatora do refleksji nad
przemijaniem życia i nicością egzystencji.
35 Gombrich 1999: 105.
