184

Yobenj Aucardo Chicangana-Bayona

nie zwyczajów i sposobu życia Indian. W konsekwencji zmiany percepcji zwy-
czajów antropofagicznych ulegają zmianie również ich reprezentacje wizualne.
W przypadku plemienia Tupinamba obrzędy antropofagiczne nie wynika-
ły z upodobań „smaku”, ale wiązać je należy ze swoistym pojęciem dominacji
i zemsty, które głęboko zakorzenione było w świadomości Indian. Wroga nale-
żało pokonać, a następnie spożyć jego ciało, gdyż w przeciwnym razie nie był-
by on do końca pokonany, co więcej w sytuacji odwrotnej on powinien zrobić
to samo. Pomimo tego w ikonografii szczegóły obrzędu są pomijane. W przed-
stawieniach uczt antropofagicznych artyści koncentrują się przede wszystkim
na „gastronomicznych” skłonnościach Indian do ludożerstwa. Przedstawienia
antropofagii są spadkiem tradycji średniowiecznych i ich fantastycznych wy-
obrażeń.
Będąc artystą utalentowanym, starannym i dbającym o szczegóły, The-
odore de Bry skopiował wiele etnograficznych szczegółów odnotowanych
wcześniej przez innych artystów i miedziorytników, na których się wzorował.
Jednocześnie wprowadzał do ilustracji „poprawki”, by podkreślić pewne (istot-
ne jego zdaniem) szczegóły. Stworzył w ten sposób zespół bardzo interesują-
cych i oryginalnych ilustracji, który mógł zadowolić gusta nawet najbardziej
wymagającego i wykształconego odbiorcy.
Dzięki swemu dążeniu do jednolitości i przemyślanej wizualnej struktu-
rze kompozycyjnej rycin artysta osiągnął ogromny sykces. Należy pamiętać,
że grafiki de Bry były ilustracjami tekstów różnego autorstwa, że wzorował
się on na wielu wcześniejszych dziełach, tworząc materiał ikonograficzny do
Wielkich Podróży, jednak dodane przez niego szczegóły i umiejętna kompilacja
sprawiły, że twórczość rytownika uznaje się dziś za oryginalną. De Bry opiera-
jąc się na istniejących schematach artystycznych oraz wiedzy, którą nabył jako
miedziorytnik i kreślarz, stworzył niepowtarzalne dzieło. W przypadku Ame-
ricae Tertia Pars dodane przez niego szczegóły nie ograniczają się do innego
zarysowania sylwetek postaci czy wzbogacenia tła prezentowanych scen. Pod-
kreślić należy wyjątkową rolę, jaką kobiety odgrywały w jego twórczości, dość
często pojawiając się w pracach artysty. Niespotykane wcześniej jest też uję-
cie uczty antropofagicznej - okrutne, precyzyjne i drażliwe szczegóły przygo-
towania i samego spożywania ludzkiego mięsa w scenach kanibalistycznych
osiągnęły dzięki flamandzkiemu mistrzowi apogeum oraz zaszokowały społe-
czeństwo europejskie i wywarły na nim głębokie wrażenie. De Bry łącząc eg-
zotykę, erotykę i makabryczność scen z kanonem renesansu, przeobraził swe
dzieło w obowiązkowy „wzornik” dla artystów, którzy chcieli przedstawiać In-
dian i sceny antropofagiczne do tego stopnia, że jeszcze dziś jego dzieła są wi-
zualną referencją dla wyobrażeń Indian Ameryki Południowej XVI w.