DOI article:
Rubial García, Antonio; Bieñko de Peralta, Doris: Swięta Gertruda Wielka - kult i ikonografia w sztuce kolonialnej Nowej Hiszpanii
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.52432#0207
Święta Gertruda Wielka - kult i ikonografia w sztuce kolonialnej, ..
203
Oprócz wymienionych dzieł wiele przedstawień św. Gertrudy znajduje
się w okolicach miasta Meksyk, przeważnie na obrazach o funkcji dydaktycz-
nej reprezentujących wstawiennictwo za duszami czyśćcowymi (tzw. cuadros
de ánimas, wątek bardzo popularny od drugiej połowy XVII w. w malarstwie
Nowej Hiszpanii). Wśród nich możemy wymienić płótna z kościoła francisz-
kanów w Churubusco autorstwa Antonia Rodríguez (1677 r.), a także prace
malarzy anonimowych z indiańskich kościółków parafialnych w San Miguel
Chapultepec, Santa María Acuexcoma, Tecamachalco czy Capulhuac. W Ca-
pulhuac ubrana na biało (co niewątpliwie wskazuje na stan duszy już „oczysz-
czonej”) święta w towarzystwie św. Augustyna i św. Wawrzyńca oraz św. Kry-
styny, zwanej Cudowną, wybawia dusze z Czyśćca) [il. 5]. Obecność tego typu
przedstawień w parafiach indiańskich świadczy o popularności kultu niemiec-
kiej świętej w tym środowisku, szczególnie w wierzeniach związanych z jej po-
średnictwem i wstawiennictwem za duszami czyśćcowymi.
Wizerunki św. Gertrudy spotykamy też często w centralnym Meksyku
w rejonie okolic Puebli i Tlaxcali, są to obrazy zachowane w muzeach (Santa
Mónica w Puebli, muzeum regionalne w Huejotzingo), parafiach indiańskich
i metyskich (San Martín Texmelucan, San Dionisio Yauhquemecan czy Iztacu-
ixtla) lub też w kolekcjach prywatnych. Oprócz tego odnalezione zostały repre-
zentacje św. Gertrudy na południu Meksyku (Oaxaca, Chiapas, Yucatán), jak
też w kolekcjach na północy kraju (Yuriria, Guadalajara, San Luis Potosí, Za-
catecas, Hidalgo del Parral w Chihuahua, Kalifornia).
W sumie, podczas badań terenowych i dzięki wskazówkom w literaturze
przedmiotu udało się odnotować ponad pięćdziesiąt dzieł, wynik dość zadawa-
lający, biorąc pod uwagę znikomą obecność św. Gertrudy w bibliografii meksy-
kańskiej z zakresu historii sztuki. Oprócz tego udało się również zlokalizować
kilkanaście wizerunków w innych częściach Ameryki Łacińskiej, jak w Peru,
Boliwii, Wenezueli i Kolumbii.
Chociaż nie dysponujemy na razie pełnym katalogiem przedstawień św.
Gertrudy, na podstawie badań można wysnuć wniosek, że niektóre kompozycje
figuralne są związane z nurtami lokalnymi. Szczególnie chcemy zwrócić uwa-
gę na trzy warianty reprezentacji typowo meksykańskiej. Istnieje, prawdopo-
dobnie tylko lokalnie przedstawiana, wizja Gertrudy karmiącej mlekiem małe-
go Jezusa. Jedna z nich pochodzi z parafii w mieście Meksyku, Santa Cruz y la
Soledad w dzielnicy La Merced, dwie pozostałe z regionów Puebli (San Martin
Texmelucan) i Tlaxcali (Iztacuixtla). Anonimowy obraz olejny z Santa Cruz y
la Soledad przedstawia scenę karmienia w sposób bardzo realistyczny - mały
Jezus, podtrzymywany na różowej pieluszce, bawi się piersią świętej, która
spogląda na niego z czułością [il. 6]. Na obrazach z miejscowości, gdzie była
liczna populacja Indian i Metysów, w Iztacuixtla i San Martín Texmelucan, see-
203
Oprócz wymienionych dzieł wiele przedstawień św. Gertrudy znajduje
się w okolicach miasta Meksyk, przeważnie na obrazach o funkcji dydaktycz-
nej reprezentujących wstawiennictwo za duszami czyśćcowymi (tzw. cuadros
de ánimas, wątek bardzo popularny od drugiej połowy XVII w. w malarstwie
Nowej Hiszpanii). Wśród nich możemy wymienić płótna z kościoła francisz-
kanów w Churubusco autorstwa Antonia Rodríguez (1677 r.), a także prace
malarzy anonimowych z indiańskich kościółków parafialnych w San Miguel
Chapultepec, Santa María Acuexcoma, Tecamachalco czy Capulhuac. W Ca-
pulhuac ubrana na biało (co niewątpliwie wskazuje na stan duszy już „oczysz-
czonej”) święta w towarzystwie św. Augustyna i św. Wawrzyńca oraz św. Kry-
styny, zwanej Cudowną, wybawia dusze z Czyśćca) [il. 5]. Obecność tego typu
przedstawień w parafiach indiańskich świadczy o popularności kultu niemiec-
kiej świętej w tym środowisku, szczególnie w wierzeniach związanych z jej po-
średnictwem i wstawiennictwem za duszami czyśćcowymi.
Wizerunki św. Gertrudy spotykamy też często w centralnym Meksyku
w rejonie okolic Puebli i Tlaxcali, są to obrazy zachowane w muzeach (Santa
Mónica w Puebli, muzeum regionalne w Huejotzingo), parafiach indiańskich
i metyskich (San Martín Texmelucan, San Dionisio Yauhquemecan czy Iztacu-
ixtla) lub też w kolekcjach prywatnych. Oprócz tego odnalezione zostały repre-
zentacje św. Gertrudy na południu Meksyku (Oaxaca, Chiapas, Yucatán), jak
też w kolekcjach na północy kraju (Yuriria, Guadalajara, San Luis Potosí, Za-
catecas, Hidalgo del Parral w Chihuahua, Kalifornia).
W sumie, podczas badań terenowych i dzięki wskazówkom w literaturze
przedmiotu udało się odnotować ponad pięćdziesiąt dzieł, wynik dość zadawa-
lający, biorąc pod uwagę znikomą obecność św. Gertrudy w bibliografii meksy-
kańskiej z zakresu historii sztuki. Oprócz tego udało się również zlokalizować
kilkanaście wizerunków w innych częściach Ameryki Łacińskiej, jak w Peru,
Boliwii, Wenezueli i Kolumbii.
Chociaż nie dysponujemy na razie pełnym katalogiem przedstawień św.
Gertrudy, na podstawie badań można wysnuć wniosek, że niektóre kompozycje
figuralne są związane z nurtami lokalnymi. Szczególnie chcemy zwrócić uwa-
gę na trzy warianty reprezentacji typowo meksykańskiej. Istnieje, prawdopo-
dobnie tylko lokalnie przedstawiana, wizja Gertrudy karmiącej mlekiem małe-
go Jezusa. Jedna z nich pochodzi z parafii w mieście Meksyku, Santa Cruz y la
Soledad w dzielnicy La Merced, dwie pozostałe z regionów Puebli (San Martin
Texmelucan) i Tlaxcali (Iztacuixtla). Anonimowy obraz olejny z Santa Cruz y
la Soledad przedstawia scenę karmienia w sposób bardzo realistyczny - mały
Jezus, podtrzymywany na różowej pieluszce, bawi się piersią świętej, która
spogląda na niego z czułością [il. 6]. Na obrazach z miejscowości, gdzie była
liczna populacja Indian i Metysów, w Iztacuixtla i San Martín Texmelucan, see-