DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Merski, Filip: Tremor Rei Vise. Widz implikowany w pismach Roberta Grosseteste'a i XIII-wiecznej architekturze angielskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.42379#0031
TREMOR REI VISE. WIDZ IMPLIKOWANY W PISMACH ROBERTA GROSSETESTE’A
29
młodości wiemy niewiele ponad to, iż wspierany był przez słynnego
Geralda z Walii, a nauki w zakresie sztuk wyzwolonych pobierał w Here-
ford. Zdobywanie wykształcenia i początki pracy naukowej przypadły na
pierwsze dekady XIII wieku i miały miejsce na Uniwersytecie w Oksfor-
dzie. Miał więc Grosseteste okazję uczestniczyć w wydarzeniach związa-
nych z tzw. dispersio clericorum, kiedy to w 1209 roku Uniwersytet został
tymczasowo rozwiązany przez Jana bez Ziemi. Być może przebywał wów-
czas, jak większość wykładowców z Oksfordu, w Paryżu, lecz nigdy for-
malnego wykształcenia na tej uczelni nie uzyskał. Było to przyczynkiem
do krytyki jego kandydatury na godność biskupią, gdyż niepisanym wa-
runkiem jej sprawowania było właśnie ukończenie uniwersytetu pary-
skiego, tak jak to uczynił Stephen Langton, wielki polityk i arcybiskup
Canterbury, który na dodatek pełnił funkcję kanclerza tej uczelni19.
Tymczasem uniwersytet oksfordzki w czasach Roberta Groseteste’a
uważany był za uczelnię peryferyjną, by zyskać na znaczeniu dopiero pod
koniec XIII i przede wszystkim w XIV wieku. Ta właśnie peryferyjność,
jak się wydaje, wpłynęła na oryginalność myśli biskupa Lincoln, który
najwyraźniej nie chciał czytać popularnej w Paryżu literatury, co wynika
z analizy zawartości jego słynnej biblioteki i autorytetów, na które naj-
częściej się powołuje, ale również nie chciał rozumować w sposób wy-
pracowany przez francuskich scholastyków od św. Anzelma począwszy,
uznany przez Erwina Panofsky’ego za tożsamy dla scholastyki i architek-
tury gotyckiej20. Niechęć do jarzma współczesnych autorytetów i dialek-
tycznego myślenia nie była jednak przynależna wyłącznie Robertowi
Grosseteste’owi i stanowiła o odrębności teologii angielskiej od kontynen-
talnej. Już w pierwszej połowie XII wieku słynny Adelard z Bath w swych
autobiograficznych Quaestionnes Naturales skomentował metody pracy
szkoły katedralnej w Laon, do której udał się wraz z grupą swoich
uczniów. Usłyszawszy, co ma do powiedzenia Mistrz Anzelm, oznajmił
Adelard ponoć swym podopiecznym, że wyjeżdża do Włoch, by poznać
prawdziwą naukę Arabów, a ich zostawia, by poznali zmienne opinie
Francuzów i założyli uzdę autorytetów, miast podążać za światłem ro-
19 Absolwentami Uniwersytetu Paryskiego byli również między innymi Gerald z Wa-
lii, Alexander Nequam, Edmund of Abington, William de Montibus, Thomas of Marl-
borough i większość spośród angielskiej elity intelektualnej tego okresu.
20 Odniesienia Grosseteste’a do współczesnych mu autorów są niezwykle rzadkie; po-
śród nich w jego pismach pojawia się okazjonalnie św. Bernard, rzadziej św. Anzelm, ale
tylko w ważnych kwestiach; Hugon od św. Wiktora wzmiankowany jest jedynie jako autor
komentarzy do dzieł Pseudo-Dionizego; co interesujące, pomimo niewątpliwej znajomości
i nawiązywania przezeń do Sentencji Piotra Lombarda, Grosseteste nie powołuje się na
niego prawie wcale. Żaden inny uczony paryski nie jest przezeń explicite wymieniony. Por.
R.W. Southern, op. cit., s. 45-46.
29
młodości wiemy niewiele ponad to, iż wspierany był przez słynnego
Geralda z Walii, a nauki w zakresie sztuk wyzwolonych pobierał w Here-
ford. Zdobywanie wykształcenia i początki pracy naukowej przypadły na
pierwsze dekady XIII wieku i miały miejsce na Uniwersytecie w Oksfor-
dzie. Miał więc Grosseteste okazję uczestniczyć w wydarzeniach związa-
nych z tzw. dispersio clericorum, kiedy to w 1209 roku Uniwersytet został
tymczasowo rozwiązany przez Jana bez Ziemi. Być może przebywał wów-
czas, jak większość wykładowców z Oksfordu, w Paryżu, lecz nigdy for-
malnego wykształcenia na tej uczelni nie uzyskał. Było to przyczynkiem
do krytyki jego kandydatury na godność biskupią, gdyż niepisanym wa-
runkiem jej sprawowania było właśnie ukończenie uniwersytetu pary-
skiego, tak jak to uczynił Stephen Langton, wielki polityk i arcybiskup
Canterbury, który na dodatek pełnił funkcję kanclerza tej uczelni19.
Tymczasem uniwersytet oksfordzki w czasach Roberta Groseteste’a
uważany był za uczelnię peryferyjną, by zyskać na znaczeniu dopiero pod
koniec XIII i przede wszystkim w XIV wieku. Ta właśnie peryferyjność,
jak się wydaje, wpłynęła na oryginalność myśli biskupa Lincoln, który
najwyraźniej nie chciał czytać popularnej w Paryżu literatury, co wynika
z analizy zawartości jego słynnej biblioteki i autorytetów, na które naj-
częściej się powołuje, ale również nie chciał rozumować w sposób wy-
pracowany przez francuskich scholastyków od św. Anzelma począwszy,
uznany przez Erwina Panofsky’ego za tożsamy dla scholastyki i architek-
tury gotyckiej20. Niechęć do jarzma współczesnych autorytetów i dialek-
tycznego myślenia nie była jednak przynależna wyłącznie Robertowi
Grosseteste’owi i stanowiła o odrębności teologii angielskiej od kontynen-
talnej. Już w pierwszej połowie XII wieku słynny Adelard z Bath w swych
autobiograficznych Quaestionnes Naturales skomentował metody pracy
szkoły katedralnej w Laon, do której udał się wraz z grupą swoich
uczniów. Usłyszawszy, co ma do powiedzenia Mistrz Anzelm, oznajmił
Adelard ponoć swym podopiecznym, że wyjeżdża do Włoch, by poznać
prawdziwą naukę Arabów, a ich zostawia, by poznali zmienne opinie
Francuzów i założyli uzdę autorytetów, miast podążać za światłem ro-
19 Absolwentami Uniwersytetu Paryskiego byli również między innymi Gerald z Wa-
lii, Alexander Nequam, Edmund of Abington, William de Montibus, Thomas of Marl-
borough i większość spośród angielskiej elity intelektualnej tego okresu.
20 Odniesienia Grosseteste’a do współczesnych mu autorów są niezwykle rzadkie; po-
śród nich w jego pismach pojawia się okazjonalnie św. Bernard, rzadziej św. Anzelm, ale
tylko w ważnych kwestiach; Hugon od św. Wiktora wzmiankowany jest jedynie jako autor
komentarzy do dzieł Pseudo-Dionizego; co interesujące, pomimo niewątpliwej znajomości
i nawiązywania przezeń do Sentencji Piotra Lombarda, Grosseteste nie powołuje się na
niego prawie wcale. Żaden inny uczony paryski nie jest przezeń explicite wymieniony. Por.
R.W. Southern, op. cit., s. 45-46.