DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Fabiani, Bożena; Boberski, Wojciech: Janina Ruszczycówna: (1914-1988)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48737#0318
WSPOMNIENIA POŚMIERTNE
zawał serca, z którego już się nie miała podnieść.
Zmarła 7 kwietnia 1988 r. w Warszawie.
Pisarski rozkwit Pani Janiny przypadł na lata
tysiąc dziewięćset sześćdziesiąte i siedemdziesiąte.
Zarysowały się wówczas trwale trzy główne nurty
badawcze:
Pierwszy, najbliższy sercu — nurt związany
z twórczością ojca. Dodajmy, że dr Ruszczycównie
udało się w ostatnich latach szczęśliwie doprowadzić
do końca pracę nad monografią artysty; wkrótce
dzieło ukaże się nakładem KAW.
Drugi — nurt portretowy. Obejmował on zarówno
portret królewski (w tym Jagiellonowie, Wazowie,
Sobiescy) i magnacki, jak też szlachecki i mieszczań-
ski, głównie w okresie od XVI do XVIII w. Wła-
śnie w dziedzinie portretu ma Pani Ruszczyć naj-
większe osiągnięcia, tej tematyki dotyczyła też Jej
praca doktorska (promotor prof. Wł. Tomkiewicz)
obroniona 7 stycznia 1975 r. Udało się też Jej do-
konać wielu cennych odkryć, m.in. atrybuować ano-
nimowe dotąd dzieła określonym artystom (np. por-
trety królewskie pędzla D. Schultza), rozwiązać nie-
jasne dotychczas oznaczenia literowe wokół tarcz
herbowych na portrecie czy dostrzec kardynalne błę-
dy ikonograficzne. Tak np. stwierdziła, że rzekoma
podobizna Władysława Jagiełły w poczcie królów
polskich Bacciarellego na Zamku — to naprawdę wi-
zerunek Zygmunta Augusta, a rzekoma podobizna
Zygmunta Augusta przedstawia w istocie Karola II
Habsburga, teścia króla Zygmunta III Wazy. „Jest
to tak zaskakujący błąd ikonograficzny, że w pierw-
szej chwili można mieć wątpliwości, czy nie popełnio-
no go świadomie” ■— pisała o tym Autorka w arty-
kule Z badań naci ikonografią Władysława Jagiełły
i Zygmunta Augusta („Rocznik Muzeum Narodowe-
go” XXIII, 1979, s. 211—256). I ani Stanisław August
z gronem swych oświeconych przyjaciół, ani w XX w.
opiekunowie Zamku nie dostrzegli gafy malarza cu-
dzoziemca. Obrazy te dziś znowu zdobią Pokój Mar-
murowy na Zamku. Może by warto było jeszcze te-
raz umieścić w opisie sali sprostowanie.
Trzeci — nurt polskiego malarstwa religijnego w
XVII w. Pani Ruszczyć była znakomicie przygotowa-
na do tego, by opracować dzieje malarstwa polskiego
w dobie baroku i podpisała nawet umowę na taką
książkę z KAW. Ale do realizacji tego dzieła już —
niestety — nie doszło. Nie zdążyła też opracować
monografii Daniela Schultza, artysty, którego losy
i obrazy tropiła wiele lat.
♦
Nie sposób wreszcie nie wspomnieć o pracy trans-
latorskiej p. Janiny Ruszczyć. Była świetną tłumacz-
ką z języka niemieckiego. Największym jej dokona-
niem w tym względzie był przekład trudnego, dwu-
tomowego dzieła Arnolda Hausera pt. Społeczna hi-
storia sztuki i literatury.
Wnikliwą, fachową ocenę całego dorobku nauko-
wego Zmarłej dadzą niewątpliwie specjaliści. Dla
uzupełnienia obrazu jej dokonań załączam tu tylko
chronologicznie ujętą bibliografię.
Na koniec pragnę wyrazić nadzieję, że znajdzie
się wkrótce wśród młodego pokolenia historyków
sztuki grono entuzjastów, którzy nie dopuszczą do
zaprzepaszczenia tak pięknej dziedziny, jaką jest
dawne polskie malarstwo i stary portret, przedmiot
wielkiej miłości Zmarłej.
Bożena Fabiani
BIBLIOGRAFIA
PRAC JANINY RUSZCZYCÓWNY
1947
1. Cykl obrazów «Dzieje cywilizacji w Polsce» Jana
Matejki. Wystawa objazdowa, Muzeum Narodowe
w Warszawie 22 VI — 26X1 1947. (Współautorki:
J. Straszewska i M. Charytańska). Warszawa
1947, ss. ii. (wyd. 3 uzup. i popr., Warsza-
wa 1948).
2. (Oprać, katalogu): Motyw religijny w sztuce pol-
skiej, Wystawa ze zbiorów Muzeum Narodowego
w Warszawie, (wstęp: J. Sienkiewicz), (W:) Prze-
wodnik po wystawie społeczno-gospodarczej i jar-
markach częstochowskich, Częstochowa 9 VIII —
— 30 1X1917. Częstochowa 1947, s. 39—45.
3. Rysunki i grafika Norwida (Kraków 1947). Wyd.
J. Mortkowicza, ss. 7, tabl. 27. Rec.: „Przew. Lit.
Nauk.”, 1947, nr 1, s. 130.
1948
4. (Współudział w sporządź, katalogu): Malarze pol-
scy połowy XIX wieku. Katalog. Wystawa objaz-
dowa, zorganizowana w stulecie Wiosny Ludów
(oprać. J. Sienkiewicz), Muzeum Narodowe w
Warszawie, Warszawa 1948, ss. 46, nlb. 3, tabl. 8.
1951
5. Straty Muzeum Narodowego w Warszawie, To-
warzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, Zbiorów Wi-
lanowskich. Malarstwo XVI—XVIII w., (W:) Ka-
310
zawał serca, z którego już się nie miała podnieść.
Zmarła 7 kwietnia 1988 r. w Warszawie.
Pisarski rozkwit Pani Janiny przypadł na lata
tysiąc dziewięćset sześćdziesiąte i siedemdziesiąte.
Zarysowały się wówczas trwale trzy główne nurty
badawcze:
Pierwszy, najbliższy sercu — nurt związany
z twórczością ojca. Dodajmy, że dr Ruszczycównie
udało się w ostatnich latach szczęśliwie doprowadzić
do końca pracę nad monografią artysty; wkrótce
dzieło ukaże się nakładem KAW.
Drugi — nurt portretowy. Obejmował on zarówno
portret królewski (w tym Jagiellonowie, Wazowie,
Sobiescy) i magnacki, jak też szlachecki i mieszczań-
ski, głównie w okresie od XVI do XVIII w. Wła-
śnie w dziedzinie portretu ma Pani Ruszczyć naj-
większe osiągnięcia, tej tematyki dotyczyła też Jej
praca doktorska (promotor prof. Wł. Tomkiewicz)
obroniona 7 stycznia 1975 r. Udało się też Jej do-
konać wielu cennych odkryć, m.in. atrybuować ano-
nimowe dotąd dzieła określonym artystom (np. por-
trety królewskie pędzla D. Schultza), rozwiązać nie-
jasne dotychczas oznaczenia literowe wokół tarcz
herbowych na portrecie czy dostrzec kardynalne błę-
dy ikonograficzne. Tak np. stwierdziła, że rzekoma
podobizna Władysława Jagiełły w poczcie królów
polskich Bacciarellego na Zamku — to naprawdę wi-
zerunek Zygmunta Augusta, a rzekoma podobizna
Zygmunta Augusta przedstawia w istocie Karola II
Habsburga, teścia króla Zygmunta III Wazy. „Jest
to tak zaskakujący błąd ikonograficzny, że w pierw-
szej chwili można mieć wątpliwości, czy nie popełnio-
no go świadomie” ■— pisała o tym Autorka w arty-
kule Z badań naci ikonografią Władysława Jagiełły
i Zygmunta Augusta („Rocznik Muzeum Narodowe-
go” XXIII, 1979, s. 211—256). I ani Stanisław August
z gronem swych oświeconych przyjaciół, ani w XX w.
opiekunowie Zamku nie dostrzegli gafy malarza cu-
dzoziemca. Obrazy te dziś znowu zdobią Pokój Mar-
murowy na Zamku. Może by warto było jeszcze te-
raz umieścić w opisie sali sprostowanie.
Trzeci — nurt polskiego malarstwa religijnego w
XVII w. Pani Ruszczyć była znakomicie przygotowa-
na do tego, by opracować dzieje malarstwa polskiego
w dobie baroku i podpisała nawet umowę na taką
książkę z KAW. Ale do realizacji tego dzieła już —
niestety — nie doszło. Nie zdążyła też opracować
monografii Daniela Schultza, artysty, którego losy
i obrazy tropiła wiele lat.
♦
Nie sposób wreszcie nie wspomnieć o pracy trans-
latorskiej p. Janiny Ruszczyć. Była świetną tłumacz-
ką z języka niemieckiego. Największym jej dokona-
niem w tym względzie był przekład trudnego, dwu-
tomowego dzieła Arnolda Hausera pt. Społeczna hi-
storia sztuki i literatury.
Wnikliwą, fachową ocenę całego dorobku nauko-
wego Zmarłej dadzą niewątpliwie specjaliści. Dla
uzupełnienia obrazu jej dokonań załączam tu tylko
chronologicznie ujętą bibliografię.
Na koniec pragnę wyrazić nadzieję, że znajdzie
się wkrótce wśród młodego pokolenia historyków
sztuki grono entuzjastów, którzy nie dopuszczą do
zaprzepaszczenia tak pięknej dziedziny, jaką jest
dawne polskie malarstwo i stary portret, przedmiot
wielkiej miłości Zmarłej.
Bożena Fabiani
BIBLIOGRAFIA
PRAC JANINY RUSZCZYCÓWNY
1947
1. Cykl obrazów «Dzieje cywilizacji w Polsce» Jana
Matejki. Wystawa objazdowa, Muzeum Narodowe
w Warszawie 22 VI — 26X1 1947. (Współautorki:
J. Straszewska i M. Charytańska). Warszawa
1947, ss. ii. (wyd. 3 uzup. i popr., Warsza-
wa 1948).
2. (Oprać, katalogu): Motyw religijny w sztuce pol-
skiej, Wystawa ze zbiorów Muzeum Narodowego
w Warszawie, (wstęp: J. Sienkiewicz), (W:) Prze-
wodnik po wystawie społeczno-gospodarczej i jar-
markach częstochowskich, Częstochowa 9 VIII —
— 30 1X1917. Częstochowa 1947, s. 39—45.
3. Rysunki i grafika Norwida (Kraków 1947). Wyd.
J. Mortkowicza, ss. 7, tabl. 27. Rec.: „Przew. Lit.
Nauk.”, 1947, nr 1, s. 130.
1948
4. (Współudział w sporządź, katalogu): Malarze pol-
scy połowy XIX wieku. Katalog. Wystawa objaz-
dowa, zorganizowana w stulecie Wiosny Ludów
(oprać. J. Sienkiewicz), Muzeum Narodowe w
Warszawie, Warszawa 1948, ss. 46, nlb. 3, tabl. 8.
1951
5. Straty Muzeum Narodowego w Warszawie, To-
warzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, Zbiorów Wi-
lanowskich. Malarstwo XVI—XVIII w., (W:) Ka-
310