Hē En Athēnais Archaiologikē Hetaireia [Hrsg.]: Ephēmeris archaiologikē (1885)

59

ΣΤΜΜΙΚΤΑ

60

δαύρου Αιμηράς και Βοιών χώρα έκαλείτο 'Τπερ-
ζεΛεάτης ή δωρικώς 'ΤπερτεΙεάτας. Και περί μέν
των μνημείων, έξ ων έβεβαιώθη το έπώνυμον τοΟτο
τοΟ Απόλλωνος, άς ανάγνωση ό βουλόμενος τά
ύπό των κ. Σ. Α. Κουμανούδη και Κ. Καραπά-
νου έν τη Άρ/. Έφημ. τοΟ 1884 σελ. 79 και
197 γραφέντα. Περί δέ τοΟ ονόματος 'ΤπερτεΛεά-
του, περί οδ ό κ. Καραπάνος εξέφρασε γνώμην
τινα, άν και το ζήτημα είνε μάλλον φιλολογικόν,
επειδή ό'μως στενώτατα συνδέεται προς το άρχαιο-
λογικον, λαμβάνομεν τό θάρρος νά είπωμεν και τήν
ήμετέραν είκασίαν έν ταύτη τή έφημερίδι.

Είνε γνωστόν ό'τι και Ό Απόλλων και άλλοι θεοί
έπωνομάζοντο έκ των τόπων, έν οΐς έλατρεύοντο.
Ούτως ό Απόλλων έλέγετο Δήλιος, Τριόπιος, Ίσμή-
νιος, Κλάριος, Άμυκλαΐος, Παρράσιος, Πτώος
κ. ά. Προς έξήγησιν όμως τοΟ νέου έπωνύμου,
περί οδ ενταύθα ό λόγος, πρέπει νά παραβληθώσιν
εκείνα τά ονόματα τά τοπικά τά λήγοντα εις άτης
ή δωρ. άτας. Τοιαύτα είνε τό ΜαΧεά,τας, περί οδ
ίδ. Άρχ. Έφημ. ε. ά. σελ. 84, έκ της Μαΐείας
ή Μαΐέας της γνουστής άκρας. Τενεάτΐ]ς παρά
Λτραο. Η', 380 έκ της Τενέας' τό παρ' Ήσυχ.
« Ζωτεάτας Απόλλων έν Αργεί από τόπου » διωρ-
ΟώΟη μεν ύπό του Μβίηβΐίβ εις Τενεά,τηα' άλλ'άμ-
φίβολον άν ορθώς. Ο Παυσανίας τούλάχιστον μνη-
μονεύει πόλιν έν Αρκαδία Ζοίτειατ ( ή ό'πως άλλως
φέρεται Ζοιτίαν) ής ό κάτοικος θά ήτο Ζοντεάτας'
άν ο'έν αύτη έλατρεύετο δ Απόλλων, ό'πως ή "Αρ-
τεμις, θά έκαλεΓτο Ζοιτεάτας ή Ζωτεάτας, άν ή
παρ Ήσυχίω γραφή θεωρηθή ως άσφαλεστέρα και
κατ'αύτήν πρέπει νά οιορθωθή τό παρά Παυσανία
όνομα. Όγκαυάτης Παυσ. Η', 25, 6 έκ της πό-
λεοκ Όγκών (Μ. Ε. 613, 42) ή Όγκεάτης, δπως
πρέπει νά γραφή, έάν παράγεται έκ του χωρίου Όγ-
κειον του παρά Παυσ. Η', 25, 4. Απόλλων Κε-
ρεάτας μνημονεύεται ώσαύτως' ύπό Παυσανίου Η',
34, 5, γωρις νά εινε γνωστός δ τόπος, άφ'οδ ή
έπίκλησις- άλλ'άναντιρρήτως θά. ώνομάζετο χω-
ρίον τι έκεΓ πλησίον Κέρεια ή Κερέα ή Κερεων.
Στέφανος δ Βυζάντιος έν λ. Βήνη λέγει «Τιανάς
γαρ δ ποιητής Βηναϊος ην ή Ιίερεάτης ή Κρής».
Ό δέ Άνώνυμ. έν Σταδιασμ. 280 έν τοις 6βο-

"ταρίι. Μϊπ. 0. ΜϋΠβΓ μνημονεύει Κερεοαν νήσον
πλησίον της Νάξου.

Ταύτας λοιπόν τάς έπικλήσεις τοΟ Απόλλωνος
παραβάλλων προς τήν δμοιοκατάληκτον Τπερτε-
Λεάτας, άναλογιζόμενος δέ και τό πλήθος τών έν
Πελοποννήσω τοπικών ονομάτων τών εις εια, εα,
ενόν, εοτ ληγόντο^ν, ων τά παράγωγα τά τον ένοι-
κοΟντα σημαίνοντα λήγουσιν εις εάτης και ειάτης
(ίδ. Έφημ. 'Αρχ. ε. ά. σ. 204 άρ. 4 'Τπερτε-
Ιειάτα, δπως και Ηρακλειώτης και Αρειοπαγί-
της αντί τοΟ συνηθεστέρου Πρακίεώτηςχαι Αρεο-
παγίτης), οίον Παρώρεια-εάτης, Τεγέα-άτης,
θυρέα-άτης, Γαθέαι-εάτης, Όρνεαί-άτης, Αέ-
πρεον (και - ειον.) - εάτης, Γύθειον - εάτης και άλλα,
νομίζω οτι εικάζει τις ορθώς, έάν ύποθέση ότι τά
'ΤπερτεΙεάτης είνε έπίθετον δοθέν εις τον Απόλ-
λωνα έκ του χωρίου, έν ω τό ιερόν αύτοΟ έ'κειτο.
Ώνομάζετο δέ το χωρίον κατά πάσαν πιθανότητα
'ΤπερτέΛεια, αναλόγως προς τά παρά Ι^οΙ)θθ1< Ρα-
Γαΐίροηι. σελ. 462 Πανάκεια, Αασθένεια, Καλλι-
κράτεια, 'Αγαθόκλεια [Ιφιγένεια], άπερ έσχηματί-
σθησαν άπό τριτοκλίτων ονομάτων, ώς τά ποιητικά:
άρτιέπεια, ήδυμ.έλεια, παναύγεια, παντέλεια. Τού-
των πλησιέστερα κατά τήν άναλογίαν είνε τά έξης
πόλεων ή τοποθεσιών ονόματα : 'Ακρώρεια, Παρώ-
ρεια, Αυκώρεια, Αμφίκλεια, Άνεμώρεια ή 'Ανε-
μώλεια, Επιείκεια (και όχι Επιείκεια, ώς φέρεται
παρά Ξενοφ. Έλλ. Δ', 2, 14) και άλλα. Ούτω
λοιπόν και 'ΤπερτέΛ,εια έκ τοΟ ΰπερτείης. θά έσή-
μαινε δέ τό όνομα τοποθεσίαν τινά νπερτεΐη ήγουν
ύπερέχουσαν, δυρβΓ βιηίιιβηΐβιη, καθώς μεταφράζει
το έπίθετον δ 6. Ηβπηαηη εις Αίσχ. Άγαμ. 273,
ποβλ. και στ. 344 και Εύριπ. "Ιων, 1549. Ε ινε
δέ άσχετον προς τό φφς τοΟ ύπερτέΧΙοντος ΗΜον,
άν κάί ή κυριωτάτη ίδιότης του Απόλλωνος παρέ-
χει ίκανάν δέλεαρ προς τήν έκ τοΟ όπερτέλλω ήγουν
ανατέλλω έτυμολογίαν, ην παρεδέχθη δ κ. Καρα-
πάνος.

Άλλ' άν ή εικασία αύτη είνε ορθή , πώς εξη-
γείται τό παρά Παυσαν. Γ', 22, 10 «τό δέ χω-
ρίον, ένθα τό ΆσκληπιεϊΌν, Ύπερτελέατον όνομά-
ζουσιν» ; Το όνομα τοΟτο 'ΤπερτεΙεατον γραμ-
ματικώς είνε άνεξήγητον' διότι τό τείεατον ή τε~