DOI Artikel:
Nogieć-Czepielowa, Ewa: Pozostałości dekoracji rzeźbiarskiej I katedry wawelskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20356#0032
24. Płytka z kości słoniowej z Ukrzyżowaniem, w. X, Lyon,
Kolekcja Cóte (wg A. Goldschmidta, K. Weitzmanna)
(lat. 260), w którym kolumny tablic kanonicznych
zostały również pokryte ornamentem plecionko-
wym118. Podobna dekoracja występuje w Ewange-
liarzu Harley 2788, w Muzeum Brytyjskim w Londy-
nie119. Natomiast w kodeksie zwanym Millenarius
(przed r. 800)120 i w Psałterzu Montpellier kolumny
plecionkowe wspierają arkady utworzone dla po-
mieszczenia figur ewangelistów i świętych121.
Także wyobrażone, bo wykonane w niskim
reliefie, kolumny wspierają arkady występujące
często jako motyw ornamentacyjny na kilkakrotnie
118 Tamże, tabł. 1/4: a/f. 17a; b/f. 19a; c/f. 22a; f/f. 23b.
119 Tamże, t. II: Die Hofschule Karls des Grossen, Berlin
1958, tabł. II: 42 — f. 6b, 43 — f. 7a, 44 — f. 7b, 45 — f. 8a,
46 — f. 8b, 47 — f. 9a do tekstu s. 11.
120 D. H. Wright, The codex Millenarius and its Model
(Miinchner Jahrbuch der Bildenden Kunst, Miinchen 1964,
t. XV, ryc. 2 na s. 39 (ff. 17v + 18r), ryc. 4 na s. 41 (ff. 109v +
+ 110r), ryc. 6 na s. 43 (ff. 174v + 175r), ryc. 7 na s. 44 (ff.
276v + 277r) do tekstu s. 38).
121 Tamże, ryc. 12 na s. 49 (f. lv), ryc. 13 (f. 2V).
122 Rivoira, o.c., ryc. 142.
123 Por. przypis 67.
już wspomnianych kamiennych płytach z przegród.
Pola ujęte w arkady służą zazwyczaj do pomieszcze-
nia krzyża z towarzyszącymi mu rozetami. Spośród
licznych przykładów zasługują na wymienienie płyty
z kościoła Św. Sabiny w Rzymie122 i wspomniana
już wcześniej płyta z Sirmione (ryc. 23)123.
Nieco bardziej plastyczne, bo z zaznaczoną lekko
krzywizną trzonu, są ażurowe półkolumny na płasko-
rzeźbach z kości słoniowej. Występują one na płytce
z w. X w zbiorze Marąuet de Vasselot w Paryżu,
której tematem jest Deesis, a która stanowiła praw-
dopodobnie środek tryptyku124. Podobnie wyko-
nane półkolumienki widoczne są na płytkach ze
stojącą Hodigitrią (z 2 poł. w. X) w Muzeum Sztuk
Pięknych w Moskwie125, z półfigurą Hodigitrii
(z końca w. X) w Bibliotece Miejskiej w Lipsku126
i z Ukrzyżowaniem z kolekcji Cóte w Lyonie (rów-
nież z końca w. X) (ryc. 24)127.
W porównaniu z dekoracją z Mals dalszym eta-
pem rozwoju są dwie kamienne półkolumny w oście-
żach portalu głównego bazyliki S. Ambrogio w Me-
diolanie, pokryte plecionką z trójpasmowej wstęgi
tworzącej zamknięte czteropętlowe motywy połą-
czone w sieć przy pomocy rombów. Czas powstania
całego portalu, ze względu na jego układ, określany
jest na w. XI, niektóre jednak jego części składowe,
np. pokryte plecionką płyty zdobiące węgary,
powstały wcześniej, w w. IX-X, jak przypuszcza
się na podstawie analizy formy plecionek. Nato-
miast ścisłe datowanie półkolumn z plecionką pozo-
staje niepewne128.
Do pierwszej połowy w. XI należą przyścienne
kolumny z węgierskiego kościółka Tarnaszentma-
ria129, ozdobione wąskim pasem plecionki falistej
o splocie trzykrotnym, zbudowanej z dwupasmowej
wstęgi. W tym wypadku plecionka na trzonie, choć
w zredukowanej formie, jest zapewne odbiciem
sztuki dekoracyjnej górnych Włoch, przy prawdo-
124 A. Goldschmidt, K. Weitzmann, Die byzantini-
schen Elfenbeinskulpturen des X.-XIII. Jh., Berlin 1934, t. II,
tabł. XXVI1/69 do tekstu s. 45.
125 Tamże, tabl. XXIX/73 b do tekstu s. 47.
126 Tamże, tabl. XLVIII/133 do tekstu s. 133.
127 Tamże, tabl LVI/165 do tekstu s. 68.
128 G. Rosa, La scultura decorativa preromanica a Ahlano
[w:] Storia di Milano, II, Milano 1954, ryc. na s. 610, 616, 617
do tekstu s. 618 i n.
129 V. Menel, Dve z najstarśich zachovanj>ch stavieb
v Madarsku (Pamiatky a muzea, 1959, VIII, 1. 1, s. 31-35,
ryc. na s. 33).
24
Kolekcja Cóte (wg A. Goldschmidta, K. Weitzmanna)
(lat. 260), w którym kolumny tablic kanonicznych
zostały również pokryte ornamentem plecionko-
wym118. Podobna dekoracja występuje w Ewange-
liarzu Harley 2788, w Muzeum Brytyjskim w Londy-
nie119. Natomiast w kodeksie zwanym Millenarius
(przed r. 800)120 i w Psałterzu Montpellier kolumny
plecionkowe wspierają arkady utworzone dla po-
mieszczenia figur ewangelistów i świętych121.
Także wyobrażone, bo wykonane w niskim
reliefie, kolumny wspierają arkady występujące
często jako motyw ornamentacyjny na kilkakrotnie
118 Tamże, tabł. 1/4: a/f. 17a; b/f. 19a; c/f. 22a; f/f. 23b.
119 Tamże, t. II: Die Hofschule Karls des Grossen, Berlin
1958, tabł. II: 42 — f. 6b, 43 — f. 7a, 44 — f. 7b, 45 — f. 8a,
46 — f. 8b, 47 — f. 9a do tekstu s. 11.
120 D. H. Wright, The codex Millenarius and its Model
(Miinchner Jahrbuch der Bildenden Kunst, Miinchen 1964,
t. XV, ryc. 2 na s. 39 (ff. 17v + 18r), ryc. 4 na s. 41 (ff. 109v +
+ 110r), ryc. 6 na s. 43 (ff. 174v + 175r), ryc. 7 na s. 44 (ff.
276v + 277r) do tekstu s. 38).
121 Tamże, ryc. 12 na s. 49 (f. lv), ryc. 13 (f. 2V).
122 Rivoira, o.c., ryc. 142.
123 Por. przypis 67.
już wspomnianych kamiennych płytach z przegród.
Pola ujęte w arkady służą zazwyczaj do pomieszcze-
nia krzyża z towarzyszącymi mu rozetami. Spośród
licznych przykładów zasługują na wymienienie płyty
z kościoła Św. Sabiny w Rzymie122 i wspomniana
już wcześniej płyta z Sirmione (ryc. 23)123.
Nieco bardziej plastyczne, bo z zaznaczoną lekko
krzywizną trzonu, są ażurowe półkolumny na płasko-
rzeźbach z kości słoniowej. Występują one na płytce
z w. X w zbiorze Marąuet de Vasselot w Paryżu,
której tematem jest Deesis, a która stanowiła praw-
dopodobnie środek tryptyku124. Podobnie wyko-
nane półkolumienki widoczne są na płytkach ze
stojącą Hodigitrią (z 2 poł. w. X) w Muzeum Sztuk
Pięknych w Moskwie125, z półfigurą Hodigitrii
(z końca w. X) w Bibliotece Miejskiej w Lipsku126
i z Ukrzyżowaniem z kolekcji Cóte w Lyonie (rów-
nież z końca w. X) (ryc. 24)127.
W porównaniu z dekoracją z Mals dalszym eta-
pem rozwoju są dwie kamienne półkolumny w oście-
żach portalu głównego bazyliki S. Ambrogio w Me-
diolanie, pokryte plecionką z trójpasmowej wstęgi
tworzącej zamknięte czteropętlowe motywy połą-
czone w sieć przy pomocy rombów. Czas powstania
całego portalu, ze względu na jego układ, określany
jest na w. XI, niektóre jednak jego części składowe,
np. pokryte plecionką płyty zdobiące węgary,
powstały wcześniej, w w. IX-X, jak przypuszcza
się na podstawie analizy formy plecionek. Nato-
miast ścisłe datowanie półkolumn z plecionką pozo-
staje niepewne128.
Do pierwszej połowy w. XI należą przyścienne
kolumny z węgierskiego kościółka Tarnaszentma-
ria129, ozdobione wąskim pasem plecionki falistej
o splocie trzykrotnym, zbudowanej z dwupasmowej
wstęgi. W tym wypadku plecionka na trzonie, choć
w zredukowanej formie, jest zapewne odbiciem
sztuki dekoracyjnej górnych Włoch, przy prawdo-
124 A. Goldschmidt, K. Weitzmann, Die byzantini-
schen Elfenbeinskulpturen des X.-XIII. Jh., Berlin 1934, t. II,
tabł. XXVI1/69 do tekstu s. 45.
125 Tamże, tabl. XXIX/73 b do tekstu s. 47.
126 Tamże, tabl. XLVIII/133 do tekstu s. 133.
127 Tamże, tabl LVI/165 do tekstu s. 68.
128 G. Rosa, La scultura decorativa preromanica a Ahlano
[w:] Storia di Milano, II, Milano 1954, ryc. na s. 610, 616, 617
do tekstu s. 618 i n.
129 V. Menel, Dve z najstarśich zachovanj>ch stavieb
v Madarsku (Pamiatky a muzea, 1959, VIII, 1. 1, s. 31-35,
ryc. na s. 33).
24