DOI Artikel:
Dobrowolski, Tadeusz: Posąg matki Boskiej w Wysocicach: Przyczynek do dziejów rzeźby romańskiej w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20356#0045
Folia Historiae Ar dum, T. X, (1974)
TADEUSZ DOBROWOLSKI
POSĄG MATKI BOSKIEJ W WYSOCICACH
PRZYCZYNEK DO DZIEJÓW RZEŹBY ROMAŃSKIEJ W POLSCE
I. STAN WIEDZY
0 wymienionym w tytule posągu (ryc. 1 i 5)
pierwszy wspomniał przeszło sto lat temu, w r. 1868,
Władysław Łuszczkiewicz1 2. Oparł się wówczas na
bardzo niedokładnym rysunku, a główne swoje
uwagi poświęcił architekturze. Dodać warto, że było
to we wczesnym okresie działalności naukowej
uczonego, którego późniejsze prace doczekały się
znacznego pogłębienia. Oparłszy się na przekazie
Długosza w Księdze uposażeń diecezji krakowskiej,
próbował przypisać fundację kościoła biskupowi
Pełce, który rządził diecezją krakowską w latach
1186-1207. Długosz podał w sposób bardzo lako-
niczny, że kościół wzniósł jeden z biskupów kra-
kowskich, pisząc: „villa habens ecclesiam parochia-
lem in se, sancto Nicolai dicatam ex ąuadrato lapide
albo, per nescio ąuempiam episc:>pum Cracovien-
sem, muro fabricatamCC2.
Z kolei zajął się posągiem pięćdziesiąt lat temu,
mianowicie w r. 1923, autor tej pracy w monografii
kościoła w Wysocicach, z uwzględnieniem jego
wyposażenia rzeźbiarskiego. Pracę tę przedstawił
w tym samym roku na posiedzeniu Komisji Historii
Sztuki Polskiej Akademii Umiejętności3. Jego wy-
niki nie wywołały wówczas dyskusji. Jedynie ks. prof.
1 W. Ł uszczkiewicz [w:] Zabytki dawnego budownictwa,
Kraków 1868, z. 5.
2 J. Długosz, Liber beneficiorum, II [w:] Opera omnia,
VIII, Cracovia 1864, s. 30-31.
3 Sprawozdania z posiedzeń PAU 1923, t. 28, s. 8-11.
4 J. W iśn ie ws ki, Dekanat miechowski. Radom 1917, s. 273.
Jan Fijałek napomknął, że wobec patronimicznej
nazwy Wysocice lub m. in. Wyschoczyce (Długosz)
założycielem wsi musiał być jakiś Wyszota. Nie
doszło więc do dyskusji, chociaż w przedłożonej
faktografii nad pewnikami przeważały hipotezy.
Było to zrozumiałe, ponieważ przeszłość nie prze-
kazała żadnych wiadomości o początkach świątyni,
o jej fundacji, o dacie budowy i ludziach, którzy
ją wznieśli. Wszystko więc, co można o wczesnej
historii tego zabytku powiedzieć, musi pozostać
domysłem, opartym na analizie stylistycznej i ogól-
nej znajomości okresu historycznego, w którym
budowla ta powstała.
Następnie o kościele w Wysocicach, a nierzadko
także o jego oszczędnej dekoracji rzeźbiarskiej,
wspomniało wielu autorów, których prace wymienia
się w porządku chronologicznym podług dat ich
wydania. Mniej niż Łuszczkiewicz miał do powie-
dzenia w kwestii początków kościoła ks. J. Wiśniew-
ski, który interesował się głównie jego późnymi
dziejami4. Jak o tym wspomniałem, zająłem się
rzeczoną budowlą w r. 1923 (por. przypis 3), jednakże
pełną pracę na jej temat ogłosiłem znacznie później,
o czym będzie jeszcze mowa5. W r. 1928 prof. T. Szy-
dłowski omówił pokrótce architekturę kościoła,
datując ją na schyłek w. XII6. Krótko wypowie-
5 T. Dobrowolski, Kościół Św. Mikołaja w Wysocicach
(Studia do Dziejów Sztuki w Polsce, IV, Warszawa 1931,
s. 3-38).
6 T. Szydłowski, Pomniki architektury epoki piastowskiej
w województwie krakowskim i kiełeckim, Kraków 1928,
s. 28.
37
TADEUSZ DOBROWOLSKI
POSĄG MATKI BOSKIEJ W WYSOCICACH
PRZYCZYNEK DO DZIEJÓW RZEŹBY ROMAŃSKIEJ W POLSCE
I. STAN WIEDZY
0 wymienionym w tytule posągu (ryc. 1 i 5)
pierwszy wspomniał przeszło sto lat temu, w r. 1868,
Władysław Łuszczkiewicz1 2. Oparł się wówczas na
bardzo niedokładnym rysunku, a główne swoje
uwagi poświęcił architekturze. Dodać warto, że było
to we wczesnym okresie działalności naukowej
uczonego, którego późniejsze prace doczekały się
znacznego pogłębienia. Oparłszy się na przekazie
Długosza w Księdze uposażeń diecezji krakowskiej,
próbował przypisać fundację kościoła biskupowi
Pełce, który rządził diecezją krakowską w latach
1186-1207. Długosz podał w sposób bardzo lako-
niczny, że kościół wzniósł jeden z biskupów kra-
kowskich, pisząc: „villa habens ecclesiam parochia-
lem in se, sancto Nicolai dicatam ex ąuadrato lapide
albo, per nescio ąuempiam episc:>pum Cracovien-
sem, muro fabricatamCC2.
Z kolei zajął się posągiem pięćdziesiąt lat temu,
mianowicie w r. 1923, autor tej pracy w monografii
kościoła w Wysocicach, z uwzględnieniem jego
wyposażenia rzeźbiarskiego. Pracę tę przedstawił
w tym samym roku na posiedzeniu Komisji Historii
Sztuki Polskiej Akademii Umiejętności3. Jego wy-
niki nie wywołały wówczas dyskusji. Jedynie ks. prof.
1 W. Ł uszczkiewicz [w:] Zabytki dawnego budownictwa,
Kraków 1868, z. 5.
2 J. Długosz, Liber beneficiorum, II [w:] Opera omnia,
VIII, Cracovia 1864, s. 30-31.
3 Sprawozdania z posiedzeń PAU 1923, t. 28, s. 8-11.
4 J. W iśn ie ws ki, Dekanat miechowski. Radom 1917, s. 273.
Jan Fijałek napomknął, że wobec patronimicznej
nazwy Wysocice lub m. in. Wyschoczyce (Długosz)
założycielem wsi musiał być jakiś Wyszota. Nie
doszło więc do dyskusji, chociaż w przedłożonej
faktografii nad pewnikami przeważały hipotezy.
Było to zrozumiałe, ponieważ przeszłość nie prze-
kazała żadnych wiadomości o początkach świątyni,
o jej fundacji, o dacie budowy i ludziach, którzy
ją wznieśli. Wszystko więc, co można o wczesnej
historii tego zabytku powiedzieć, musi pozostać
domysłem, opartym na analizie stylistycznej i ogól-
nej znajomości okresu historycznego, w którym
budowla ta powstała.
Następnie o kościele w Wysocicach, a nierzadko
także o jego oszczędnej dekoracji rzeźbiarskiej,
wspomniało wielu autorów, których prace wymienia
się w porządku chronologicznym podług dat ich
wydania. Mniej niż Łuszczkiewicz miał do powie-
dzenia w kwestii początków kościoła ks. J. Wiśniew-
ski, który interesował się głównie jego późnymi
dziejami4. Jak o tym wspomniałem, zająłem się
rzeczoną budowlą w r. 1923 (por. przypis 3), jednakże
pełną pracę na jej temat ogłosiłem znacznie później,
o czym będzie jeszcze mowa5. W r. 1928 prof. T. Szy-
dłowski omówił pokrótce architekturę kościoła,
datując ją na schyłek w. XII6. Krótko wypowie-
5 T. Dobrowolski, Kościół Św. Mikołaja w Wysocicach
(Studia do Dziejów Sztuki w Polsce, IV, Warszawa 1931,
s. 3-38).
6 T. Szydłowski, Pomniki architektury epoki piastowskiej
w województwie krakowskim i kiełeckim, Kraków 1928,
s. 28.
37