DOI Artikel:
Grządziela, Romualda: Twórczość malarza ikon z Żohatyna
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20356#0069
9. Schemat kompozycyjny ikony Zbawiciela z Krempnej
10. Schemat kompozycyjny ikony Zbawiciela z Krempnej
kompozycyjnego na różnych formatach desek wy-
kształciła praktyczne metody wchodzące w zakres
zawodowych tajemnic i nawyków warsztatowych.
Wypracowano system proporcji, który pozwalał na
znalezienie w łatwy sposób stosunków między po-
szczególnymi elementami kompozycji i zharmonizo-
wanie całości kompozycji. Stosowano różne geome-
tryczne warianty przy kopiowaniu tej samej kompo-
zycji, a przyjęta metoda była zależna od umiejętności
danego malarza. Była więc konieczna podstawowa
znajomość praktycznej geometrii. Wyjściowym mo-
dułem bywał odcinek, na jaki zostały podzielone
boki obrazu oraz znaleziona oś symetrii. Przy kompo-
nowaniu przedstawienia na płaszczyźnie ikony po-
sługiwano się zazwyczaj formą koła lub kwadratu
jako stosunkowo łatwymi do wykreślenia i rozmie-
szczenia w nich elementów kompozycji. W przy-
padku większych ikon do wyznaczania linii prostych
posługiwano się sznurem pokrytym sadzą, do wy-
kreślania zaś kół — cyrklem lub napiętym sznu-
rem20. Wzajemny stosunek boków ograniczających
powierzchnię obrazu determinował w znacznym
stopniu proporcje poszczególnych elementów kom-
pozycji, którą rysowano dającym się łatwo ścierać
węglem. Po wykreśleniu właściwej kompozycji
niepotrzebne linie usuwano, pozostałe obwodząc
konturowo pędzlem21 lub wyciskając linie wgłębne,
tzw. gra/m22. Metody te z jednej strony zapewniały
wierność tradycyjnym typom ikonograficznym, z dru-
giej zaś ułatwiały pracę artystom, co miało szczególne
znaczenie w przypadku malarzy mniej utalentowa-
nych.
Wśród omawianych ikon najbardziej czytelnym
symetrycznym układem opartym na rytmie linii
i form geometrycznych odznacza się ikona Zbawi-
ciela z Krempnej, nasuwając myśl, że malowanie
jej musiało być poprzedzone geometrycznym wy-
kresem i zachęcając do wykrycia zasad kompozy-
cyjnych również w innych ikonach wyodrębnionego
zespołu. Analiza wykresu geometrycznego wszyst-
kich kompozycji pozwala na stwierdzenie, że Malarz
ikon z Żohatyna posługiwał się jednym schematem,
wprowadzając tylko niewielkie zmiany uzależnione
od podjętego tematu. Przystępując do wykreślenia
kompozycji Zbawiciela (ryc. 9 i 10) malarz wykreśla
pionową i poziomą oś symetrii, dzieląc płaszczyznę
przedstawienia na cztery pola, w których można
było rozmieszczać elementy kompozycji tak, by
dawały wrażenie równowagi. Dla ułatwienia ich
rozmieszczenia płaszczyzna przedstawienia jest na-
stępnie dzielona siatką pionowych i poziomych linii
wyznaczających w pięciu częściach szerokość twarzy
Chrystusa, chusty, postaci archaniołów. Te linie
podziału, osie symetrii, przekątne, jak również
inne linie kierunkowe pozwalają na znalezienie
punktu, z którego malarz zakreśla podstawowy
okrąg twarzy, głowy, nimbu, oraz na wykreślenie
wszystkich elementów kompozycji. W tak wykre-
tkanin oraz rysunek detali pokrywano lepką farbą — ikona
taka przypominała drukarską formę, do której przykładano
papier i robiono przecier.
61
20 Tic, o.c., s. 24.
21 Tamże.
22 Sidorow, o.c., s. 31.
10. Schemat kompozycyjny ikony Zbawiciela z Krempnej
kompozycyjnego na różnych formatach desek wy-
kształciła praktyczne metody wchodzące w zakres
zawodowych tajemnic i nawyków warsztatowych.
Wypracowano system proporcji, który pozwalał na
znalezienie w łatwy sposób stosunków między po-
szczególnymi elementami kompozycji i zharmonizo-
wanie całości kompozycji. Stosowano różne geome-
tryczne warianty przy kopiowaniu tej samej kompo-
zycji, a przyjęta metoda była zależna od umiejętności
danego malarza. Była więc konieczna podstawowa
znajomość praktycznej geometrii. Wyjściowym mo-
dułem bywał odcinek, na jaki zostały podzielone
boki obrazu oraz znaleziona oś symetrii. Przy kompo-
nowaniu przedstawienia na płaszczyźnie ikony po-
sługiwano się zazwyczaj formą koła lub kwadratu
jako stosunkowo łatwymi do wykreślenia i rozmie-
szczenia w nich elementów kompozycji. W przy-
padku większych ikon do wyznaczania linii prostych
posługiwano się sznurem pokrytym sadzą, do wy-
kreślania zaś kół — cyrklem lub napiętym sznu-
rem20. Wzajemny stosunek boków ograniczających
powierzchnię obrazu determinował w znacznym
stopniu proporcje poszczególnych elementów kom-
pozycji, którą rysowano dającym się łatwo ścierać
węglem. Po wykreśleniu właściwej kompozycji
niepotrzebne linie usuwano, pozostałe obwodząc
konturowo pędzlem21 lub wyciskając linie wgłębne,
tzw. gra/m22. Metody te z jednej strony zapewniały
wierność tradycyjnym typom ikonograficznym, z dru-
giej zaś ułatwiały pracę artystom, co miało szczególne
znaczenie w przypadku malarzy mniej utalentowa-
nych.
Wśród omawianych ikon najbardziej czytelnym
symetrycznym układem opartym na rytmie linii
i form geometrycznych odznacza się ikona Zbawi-
ciela z Krempnej, nasuwając myśl, że malowanie
jej musiało być poprzedzone geometrycznym wy-
kresem i zachęcając do wykrycia zasad kompozy-
cyjnych również w innych ikonach wyodrębnionego
zespołu. Analiza wykresu geometrycznego wszyst-
kich kompozycji pozwala na stwierdzenie, że Malarz
ikon z Żohatyna posługiwał się jednym schematem,
wprowadzając tylko niewielkie zmiany uzależnione
od podjętego tematu. Przystępując do wykreślenia
kompozycji Zbawiciela (ryc. 9 i 10) malarz wykreśla
pionową i poziomą oś symetrii, dzieląc płaszczyznę
przedstawienia na cztery pola, w których można
było rozmieszczać elementy kompozycji tak, by
dawały wrażenie równowagi. Dla ułatwienia ich
rozmieszczenia płaszczyzna przedstawienia jest na-
stępnie dzielona siatką pionowych i poziomych linii
wyznaczających w pięciu częściach szerokość twarzy
Chrystusa, chusty, postaci archaniołów. Te linie
podziału, osie symetrii, przekątne, jak również
inne linie kierunkowe pozwalają na znalezienie
punktu, z którego malarz zakreśla podstawowy
okrąg twarzy, głowy, nimbu, oraz na wykreślenie
wszystkich elementów kompozycji. W tak wykre-
tkanin oraz rysunek detali pokrywano lepką farbą — ikona
taka przypominała drukarską formę, do której przykładano
papier i robiono przecier.
61
20 Tic, o.c., s. 24.
21 Tamże.
22 Sidorow, o.c., s. 31.