DOI Artikel:
Grządziela, Romualda: Twórczość malarza ikon z Żohatyna
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20356#0071
były zapewne kopiowane z tego samego wzoru.,
z zachowaniem tych samych rozmiarów i przeważnie
tych samych elementów. Postacie apostołów oraz
Joachima i Anny mają jednakowe rozmiary na
wąskim polu otaczającym przedstawienie Matki
Boskiej z Żohatyna, jak na szerokim polu otaczają-
cym większego formatu przedstawienie Matki Bo-
skiej z Długiego. Za kopiowaniem, ale nie mechanicz-
nym przenoszeniem scen z gotowych schematów,
przemawia ich rozmieszczenie: czasem przechodzą
na pole kowczegu, nie są sobie równe rozmiarami
nawet na jednej ikonie, nie zawsze odpowiadają
wielkości poszczególnych kwater i umieszczane są
wówczas na wspólnym tle pól bocznych.
Staranna budowa obrazu może świadczyć o rze-
telnym przygotowaniu zawodowym Malarza ikon
z Żohatyna. O talencie malarza świadczy z kolei
fakt, że potrafi, on, mimo trzymania się zasad geome-
trycznego wykreślania kompozycji, wprowadzić dru-
gorzędne szczegóły zacierające wrażenie zbytniej
symetrii, a przez formę malarską nadać każdej
ikonie indywidualny wyraz.
Przy braku opracowań zasad kompozycyjnych
innych zespołów ikon (przypuszczalnie pochodzą-
cych z jednego warsztatu) trudno stwierdzić, czy
metody stosowane przez Malarza ikon z Żoha-
tyna były ogólnie przyjęte w malarstwie w. XV,
czy też stosowane wyłącznie w jego warsztacie.
Rozpoznanie zasady przyjętej w kompozycji
danej ikony i — w rezultacie uzyskanego wykresu
geometrycznego — wykrycie jej proporcji ma
praktyczne znaczenie dla rekonstrukcji ubytku
podobrazia. Na podstawie przedstawionych wykre-
sów można zrekonstruować ubytek deski podobrazia
ikony Św. Mikołaja w Muzeum Narodowym w Kra-
kowie i Św. Mikołaja w Muzeum Sztuki Ukraińskiej
we Lwowie.
Analiza formy malarskiej
W wyniku analizy stylistycznej omawianych
ikon dają się wyróżnić następujące rysy określające
indywidualny styl Malarza ikon z Żohatyna. Kanon
postaci w głównych polach jest różny, uzależniony
od kształtu ikony, ale — jak to wykazano w trakcie
analizy kompozycji — malarz kieruje się tymi sa-
mymi zasadami w ich budowie: wysokość głowy
wraz z nimbem i ramionami odpowiada jednej
czwartej części pola, środek postaci przypada na oś
13. Schemat kompozycyjny ikony Św. Mikołaja z pow. gor-
lickiego
poziomą pola, a kolana na trzy czwarte wysokości
pola. Natomiast w ujęciu postaci w scenach bocz-
nych zastosowany jest jednakowy kanon we wszyst-
kich przedstawieniach. Zarysy głów przybierają
jajowatą formę: widziane frontalnie rozszerzają się
u góry, zwężając owalnie ku dołowi, widziane z pro-
filu mają silnie uwypuklone czaszki z tyłu.
W opracowaniu twarzy malowanych na oliwkowo-
zielonawej podmalówce jasnobrunatną ochrą nasuwa
się podział na twarze młode (Chrystus, Matka
Boska23, św. Paraskewia, Dzieciątko) i w wieku
23 Twarz i ręce Marii w ikonie Matki Boskiej są rekonstruo-
wane (ryc. 3).
63
z zachowaniem tych samych rozmiarów i przeważnie
tych samych elementów. Postacie apostołów oraz
Joachima i Anny mają jednakowe rozmiary na
wąskim polu otaczającym przedstawienie Matki
Boskiej z Żohatyna, jak na szerokim polu otaczają-
cym większego formatu przedstawienie Matki Bo-
skiej z Długiego. Za kopiowaniem, ale nie mechanicz-
nym przenoszeniem scen z gotowych schematów,
przemawia ich rozmieszczenie: czasem przechodzą
na pole kowczegu, nie są sobie równe rozmiarami
nawet na jednej ikonie, nie zawsze odpowiadają
wielkości poszczególnych kwater i umieszczane są
wówczas na wspólnym tle pól bocznych.
Staranna budowa obrazu może świadczyć o rze-
telnym przygotowaniu zawodowym Malarza ikon
z Żohatyna. O talencie malarza świadczy z kolei
fakt, że potrafi, on, mimo trzymania się zasad geome-
trycznego wykreślania kompozycji, wprowadzić dru-
gorzędne szczegóły zacierające wrażenie zbytniej
symetrii, a przez formę malarską nadać każdej
ikonie indywidualny wyraz.
Przy braku opracowań zasad kompozycyjnych
innych zespołów ikon (przypuszczalnie pochodzą-
cych z jednego warsztatu) trudno stwierdzić, czy
metody stosowane przez Malarza ikon z Żoha-
tyna były ogólnie przyjęte w malarstwie w. XV,
czy też stosowane wyłącznie w jego warsztacie.
Rozpoznanie zasady przyjętej w kompozycji
danej ikony i — w rezultacie uzyskanego wykresu
geometrycznego — wykrycie jej proporcji ma
praktyczne znaczenie dla rekonstrukcji ubytku
podobrazia. Na podstawie przedstawionych wykre-
sów można zrekonstruować ubytek deski podobrazia
ikony Św. Mikołaja w Muzeum Narodowym w Kra-
kowie i Św. Mikołaja w Muzeum Sztuki Ukraińskiej
we Lwowie.
Analiza formy malarskiej
W wyniku analizy stylistycznej omawianych
ikon dają się wyróżnić następujące rysy określające
indywidualny styl Malarza ikon z Żohatyna. Kanon
postaci w głównych polach jest różny, uzależniony
od kształtu ikony, ale — jak to wykazano w trakcie
analizy kompozycji — malarz kieruje się tymi sa-
mymi zasadami w ich budowie: wysokość głowy
wraz z nimbem i ramionami odpowiada jednej
czwartej części pola, środek postaci przypada na oś
13. Schemat kompozycyjny ikony Św. Mikołaja z pow. gor-
lickiego
poziomą pola, a kolana na trzy czwarte wysokości
pola. Natomiast w ujęciu postaci w scenach bocz-
nych zastosowany jest jednakowy kanon we wszyst-
kich przedstawieniach. Zarysy głów przybierają
jajowatą formę: widziane frontalnie rozszerzają się
u góry, zwężając owalnie ku dołowi, widziane z pro-
filu mają silnie uwypuklone czaszki z tyłu.
W opracowaniu twarzy malowanych na oliwkowo-
zielonawej podmalówce jasnobrunatną ochrą nasuwa
się podział na twarze młode (Chrystus, Matka
Boska23, św. Paraskewia, Dzieciątko) i w wieku
23 Twarz i ręce Marii w ikonie Matki Boskiej są rekonstruo-
wane (ryc. 3).
63