DOI Artikel:
Grządziela, Romualda: Twórczość malarza ikon z Żohatyna
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20356#0074
18. Głowa św. Mikołaja, fragment ikony z Długiego (ryc. 6)
(fot. R. Biskupski)
wałeczków, charakterystycznie podkreślone wgłę-
bienie pod nosem oraz rysunek nosa i sposób jego
modelowania wskazują na wspólne autorstwo scen
bocznych i przedstawienia głównego.
Przy dość schematycznym modelowaniu twarzy
malarz nadaje każdej postaci nieco odrębny wyraz
głównie drogą różnego opracowania włosów, zarostu
brody i wąsów. Podobnie jak w przedstawieniach
głównych i tu można wyróżnić podział postaci
według kryterium wieku. Młodsze odznaczają się
brunatną barwą włosów z jaśniejszymi pasmami,
kształtem zarostu brody lub jej pominięciem, gdy
starsze mają bardziej światłocieniowo zróżnicowane
czoła i policzki, włosy i brody malowane błękitnawo-
białymi pasmami na brunatnej podmalówce, często
dłuższe brody i łysiny. W sposobie ułożenia włosów
i zarostu u postaci starszych, mimo znacznie zmniej-
szonych proporcji, jest zachowany ten sam rysunek
i kształt, co w wizerunkach św. Mikołaja w polach
głównych.
Również zauważalne są analogie modelowania
odsłoniętych partii ciała: na szyjach zwraca uwagę
poziomy, półkoliście zarysowany cień w jej dolnej
partii; dłonie, raczej niewielkie w proporcji do
ciała, o długich palcach i wyraźnie zaznaczonym
rysunku kciuka i paznokci, podzielone są pozio-
mymi rozjaśnieniami, a ręce — zwrócone nad-
garstkiem — trzema podłużnymi cieniami. W przy-
padku ujęć nagiego ciała, przesłoniętego jedynie
przepaską biodrową, jak np. w scenie tortur św. Pa-
raskewii (ryc. 25), budowa anatomiczna zaznaczona
jest graficznie czarnym, brunatnym i białym rysun-
kiem, o podobnej stylizacji w partii torsu i charakte-
rystycznym zakreśleniu kółek na ramionach, łokciach
i kolanach.
Obok analogicznego opracowania i modelunku
twarzy i ciała oraz podobieństwa postaci i fizjonomii
ikony zespołu łączy również opracowanie szat i dra-
perii. Dotyczy to tak sposobu modelowania i kolo-
rytu, jak też zastosowania jednakowych motywów
dekoracyjnych. W przedstawieniu materii przyjęta
jest zasada warstwowego nakładania plam barwnych
w stopniowo jaśniejszych odcieniach koloru lokal-
nego oraz linearnego wydobycia fałdów ostro zała-
manych, zakończonych prostokątnie lub półokrągło,
przy charakterystycznym układzie wachlarzowym
lub przypominającym gałązkę jodły na wysokości
kolan i ud; między wachlarzy kami fałd na wysokości
ud położone jest pionowe rozjaśnienie w kształcie
walca o końcach półkolistych. W obu ikonach
Matki Boskiej z Dzieciątkiem Marię przedstawiono
w zielonkawoniebieskiej sukni i czepcu, którego
widoczny brzeg ozdabiają zielone pasy z czarnymi
liniami oraz maforium utrzymane w tonacji ziemi
palonej, o załamanym wokół twarzy brzegu lamowa-
nym pomarańczowym pasem ożywionym czerwo-
nymi liniami.
W przedstawieniu Dzieciątka w ikonie z Długiego
malowany bielą chiton cieniowany jest oliwkową ziele-
nią, podobnie jak chusty w obu przedstawieniach Zba-
wiciela, oraz ozdobiony drobnym wzorem z czerwo-
nych krzyżyków i kropek między ramionami. Jed-
nakowa tonacja barwna i stylizacja fałdów łączy
szaty Dzieciątka i płaszcz św. Paraskewń, gdy
znów jej zielona suknia o wąskich długich ręka-
wach, po bokach prosto opadająca ku dołowi
66
(fot. R. Biskupski)
wałeczków, charakterystycznie podkreślone wgłę-
bienie pod nosem oraz rysunek nosa i sposób jego
modelowania wskazują na wspólne autorstwo scen
bocznych i przedstawienia głównego.
Przy dość schematycznym modelowaniu twarzy
malarz nadaje każdej postaci nieco odrębny wyraz
głównie drogą różnego opracowania włosów, zarostu
brody i wąsów. Podobnie jak w przedstawieniach
głównych i tu można wyróżnić podział postaci
według kryterium wieku. Młodsze odznaczają się
brunatną barwą włosów z jaśniejszymi pasmami,
kształtem zarostu brody lub jej pominięciem, gdy
starsze mają bardziej światłocieniowo zróżnicowane
czoła i policzki, włosy i brody malowane błękitnawo-
białymi pasmami na brunatnej podmalówce, często
dłuższe brody i łysiny. W sposobie ułożenia włosów
i zarostu u postaci starszych, mimo znacznie zmniej-
szonych proporcji, jest zachowany ten sam rysunek
i kształt, co w wizerunkach św. Mikołaja w polach
głównych.
Również zauważalne są analogie modelowania
odsłoniętych partii ciała: na szyjach zwraca uwagę
poziomy, półkoliście zarysowany cień w jej dolnej
partii; dłonie, raczej niewielkie w proporcji do
ciała, o długich palcach i wyraźnie zaznaczonym
rysunku kciuka i paznokci, podzielone są pozio-
mymi rozjaśnieniami, a ręce — zwrócone nad-
garstkiem — trzema podłużnymi cieniami. W przy-
padku ujęć nagiego ciała, przesłoniętego jedynie
przepaską biodrową, jak np. w scenie tortur św. Pa-
raskewii (ryc. 25), budowa anatomiczna zaznaczona
jest graficznie czarnym, brunatnym i białym rysun-
kiem, o podobnej stylizacji w partii torsu i charakte-
rystycznym zakreśleniu kółek na ramionach, łokciach
i kolanach.
Obok analogicznego opracowania i modelunku
twarzy i ciała oraz podobieństwa postaci i fizjonomii
ikony zespołu łączy również opracowanie szat i dra-
perii. Dotyczy to tak sposobu modelowania i kolo-
rytu, jak też zastosowania jednakowych motywów
dekoracyjnych. W przedstawieniu materii przyjęta
jest zasada warstwowego nakładania plam barwnych
w stopniowo jaśniejszych odcieniach koloru lokal-
nego oraz linearnego wydobycia fałdów ostro zała-
manych, zakończonych prostokątnie lub półokrągło,
przy charakterystycznym układzie wachlarzowym
lub przypominającym gałązkę jodły na wysokości
kolan i ud; między wachlarzy kami fałd na wysokości
ud położone jest pionowe rozjaśnienie w kształcie
walca o końcach półkolistych. W obu ikonach
Matki Boskiej z Dzieciątkiem Marię przedstawiono
w zielonkawoniebieskiej sukni i czepcu, którego
widoczny brzeg ozdabiają zielone pasy z czarnymi
liniami oraz maforium utrzymane w tonacji ziemi
palonej, o załamanym wokół twarzy brzegu lamowa-
nym pomarańczowym pasem ożywionym czerwo-
nymi liniami.
W przedstawieniu Dzieciątka w ikonie z Długiego
malowany bielą chiton cieniowany jest oliwkową ziele-
nią, podobnie jak chusty w obu przedstawieniach Zba-
wiciela, oraz ozdobiony drobnym wzorem z czerwo-
nych krzyżyków i kropek między ramionami. Jed-
nakowa tonacja barwna i stylizacja fałdów łączy
szaty Dzieciątka i płaszcz św. Paraskewń, gdy
znów jej zielona suknia o wąskich długich ręka-
wach, po bokach prosto opadająca ku dołowi
66